Sağlık Sosyolojisi 2024-2025 Vize Soruları

Sağlık Sosyolojisi: Kavramlar, Yaklaşımlar ve Uygulamalar

Sağlık sosyolojisi, bireylerin ve toplumların sağlıkla ilişkili tutum ve davranışlarını, sağlık sistemlerini ve sağlıkla ilgili toplumsal etkileşimleri inceleyen bir disiplindir. Bu yazıda, sağlık sosyolojisinin temel kavramları, kuramsal yaklaşımları ve uygulama alanları ele alınacaktır.

Yapısal-İşlevselcilik ve Sembolik Etkileşimcilik

Sağlık sosyolojisinin kuramsal temelleri, toplumsal yapı ve birey arasındaki ilişkiyi anlamaya dayanır:

1. Yapısal-İşlevselci Yaklaşım:
   • Toplumsal yapıların düzenini ve işlevlerini vurgular.
   • Sağlık sistemini toplumsal istikrarı koruyan bir yapı olarak görür.
   • Eleştiriler: Bireyi pasifleştirdiği ve sosyal değişimi açıklamada yetersiz kaldığı belirtilir. Ancak, sosyal yapılara gerekli önemi vermediği yönündeki eleştiriler geçerli değildir.
2. Sembolik Etkileşimcilik:
   • Bireylerin etkileşimleri, kullandıkları semboller ve anlamlar üzerine odaklanır.
   • Sağlık hizmetlerinde bireylerin deneyimlerini ve etkileşim süreçlerini inceler.
   • Toplumsal yapıyı değil, bireylerin etkileşimlerini temel alır.

Sağlık İletişimi ve Kültüre Duyarlılık

Sağlık iletişimi, hasta ve sağlık personeli arasındaki etkili bilgi alışverişini sağlamak için kritik bir unsurdur:

• Kültüre Duyarlı Hemşirelik: Hastanın kültürel bağlamına uygun hizmet sunulmasını içerir. Bu, yalnızca iletişimsel hassasiyet değil, aynı zamanda kültüre bağlı sağlık sorunlarını anlama yeteneğini de kapsar.
• Sağlık İletişiminin Önemi: Hastaların tedavi süreçlerinde bilinçli karar verebilmelerini sağlamak için tedavi seçeneklerini ve risklerini anlamaları önemlidir.

Sosyal Hekimlik ve Halk Sağlığı Yaklaşımı

Sosyal hekimlik, bireylerin sağlık sorunlarını sadece biyolojik değil, toplumsal bağlamda da ele alır:

• Kültür ve Yaşam Tarzı: Hastalıkların önlenmesinde kültürel alışkanlıklar ve yaşam tarzı büyük önem taşır.
• Koruyucu Sağlık Hizmetleri: Halk sağlığını geliştirmek ve hastalıkları önlemek için kritik bir araçtır. Örneğin, çevre sağlığı ve sağlıklı beslenme bu hizmetlerin bir parçasıdır.

Rol Teorisi ve Sağlık Davranışları

Sağlık sosyolojisi, bireylerin toplumsal rolleri ve bu rollerin sağlık üzerindeki etkilerini incelemek için rol teorisini kullanır:

• Kazanılmış Roller: Şoför, garson veya müdür gibi bireyin çabalarıyla kazandığı roller.
• Doğuştan Gelen Roller: Kardeş gibi bireyin doğumuyla birlikte sahip olduğu roller.

Sağlık Sistemleri ve Sosyal Devlet Anlayışı

Sağlık sistemleri, toplumların sosyal politikaları ile yakından ilişkilidir:

• Liberal Yönetimler: Sağlık hizmetlerinin özel sektör tarafından sunulmasını tercih eder.
• Sosyal Devlet Anlayışı: Sağlık hizmetlerinin devlet tarafından ücretsiz veya düşük maliyetle sunulmasını benimser.

Genetik ve Etiyoloji

Sağlık ve hastalıkların nedenleri, biyolojik ve toplumsal faktörlerin etkileşimiyle açıklanır:

• Genetik: Sağlık ve hastalıkların biyolojik temellerini inceler.
• Etiyoloji: Hastalıkların nedenlerini açıklayan bilim dalıdır.

Evde Bakım Hizmetleri

Sağlık hizmetlerinin bireylerin yaşam alanlarında sunulması, özellikle uzun süreli bakım gerektiren hastalar için önemlidir:

• Tedavi programı, hasta yakınları yerine profesyonel sağlık personeli tarafından düzenlenir.
• Psikolojik destek, rehabilitasyon ve fizyoterapi hizmetlerini içerir.

Sağlık Hizmetlerinin Basamakları

Sağlık hizmetleri, bireylerin ihtiyaçlarına göre farklı basamaklarda sunulur:

• Birinci Basamak: Sağlık ocakları, ana-çocuk sağlığı merkezleri gibi temel hizmet birimlerini kapsar.
• Üçüncü Basamak: Daha karmaşık ve uzmanlaşmış tedavi hizmetlerini içerir.

Halk Hekimliği ve Geleneksel Uygulamalar

Halk hekimliği, geleneksel bilgiye ve deneyime dayalı sağlık uygulamalarını içerir:

• Türkiye Kültüründe Önemi: Toplumun bazı kesimlerinde etkili bir yöntem olarak kabul edilir.
• Eleştiri: Halk hekimliği büyü ve sihir içermez; bilimsel olmayan yaklaşımlarla karıştırılmamalıdır.

Sonuç

Sağlık sosyolojisi, bireylerin sağlık davranışlarını ve sağlık sistemlerinin toplumsal işleyişini anlamada vazgeçilmez bir disiplindir. Sağlık iletişimi, kültüre duyarlılık, sosyal hekimlik ve halk sağlığı gibi unsurlar, bireylerin ve toplumların sağlık düzeylerini yükseltmeyi hedefler. Toplumların sağlık politikalarını şekillendirirken sosyal bilimlerin katkısı, daha etkili ve kapsayıcı çözümler üretmek için kritik bir rol oynamaktadır

1.
Aşağıdakilerden hangisi Yapısal­İşlevselci Kurama yöneltilebilecek eleştirilerden biri olamaz?

A) Bireyi sosyal sistem içerisinde pasif hâle getirmesi
B) Bireyi küçültmesi
C) Sosyal yapılara gerekli önemi vermemesi
D) Sosyal değişimi açıklamada yetersiz kalması
E) Sosyal süreçleri açıklamada yetersiz kalması

Cevap: C) Sosyal yapılara gerekli önemi vermemesi
Açıklama: Yapısal-İşlevselci Kuram, sosyal yapılara oldukça fazla önem verir. Bu nedenle bu eleştiri kurama yöneltilemez.

2.
Aşağıdakilerden hangisi üç ana akım ideolojiden biridir?

A) Anarşizm
B) Faşizm
C) Çevrecilik
D) Feminizm
E) Muhafazakârlık

Cevap: E) Muhafazakârlık
Açıklama: Liberalizm, sosyalizm ve muhafazakârlık üç ana akım ideolojidir.

3.
Hastalara yönelik verilen evde bakım hizmeti ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Bu hizmetten faydalananlar arasında uzun süre yatalak olan ve sağlık hizmetini sürdürmek durumunda kalanlar vardır.
B) Evde bakım hizmet kapsamında yetkililerden telefonla bilgi alınabilir.
C) Hasta bireye yönelik evde bakım hizmetleri sunumunda, tedavi programını hastanın yakınları ayarlayabilir.
D) Kimlerin evde bakım hizmeti alacağına hekimler karar verir.
E) Evde bakım hizmetlerine psikolojik, rehabilite edici ve fizyoterapi gerektiren konular dâhildir.

Cevap: C) Hasta bireye yönelik evde bakım hizmetleri sunumunda, tedavi programını hastanın yakınları ayarlayabilir.
Açıklama: Evde bakım hizmetlerinde tedavi programını profesyonel sağlık personeli düzenler, hastanın yakınları değil.

4.
Sağlık iletişiminde hasta merkezli iletişim, kültüre duyarlı ve aynı zamanda hastaların kişilik modellerine uygun olan bir iletişimsel tercihtir.
Buna göre kültüre duyarlılık ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?

A) Sağlık personellerinin, hasta bireylerin kültürel inanç ve yaşam tarzlarına yönelik farkındalığı tedavi sürecine herhangi bir katkı yapmayacaktır.
B) Sağlık personelleri her insana farklı davranmalıdır.
C) Bireylerin tutumları, inanışları, bilgi düzeyleri ve algıları onların sağlıklarını etkilemediği için bu konular sağlık personelini de ilgilendirmemektedir.
D) Kültüre duyarlı hemşirelik sadece iletişimsel açıdan hassasiyeti içermemektedir. Aynı zamanda kültüre bağlı olarak ortaya çıkan hastalık ve diğer komplikasyonları da görebilmeyi içermektedir.
E) Farklı etnik kökenlere daha farklı bir sağlık uygulaması yapılmalıdır.

Cevap: D) Kültüre duyarlı hemşirelik sadece iletişimsel açıdan hassasiyeti içermemektedir. Aynı zamanda kültüre bağlı olarak ortaya çıkan hastalık ve diğer komplikasyonları da görebilmeyi içermektedir.
Açıklama: Kültüre duyarlılık, hastanın kültürel bağlamına göre sağlık hizmetlerini şekillendirme becerisini gerektirir.

5.
Bireyin, rolünün gereklerini yerine getiremeyerek “hastaymış gibi” davranmasındaki amaç aşağıdakilerden hangisi olamaz?

A) Maddi gelir elde etmek
B) İlgi-dikkat çekmek
C) Sosyal statü sağlamak
D) Popüler-meşhur olmak
E) Sorumluluktan kaçmak

Cevap: D) Popüler-meşhur olmak
Açıklama: Hastaymış gibi davranmak bireyin popüler olmasını sağlamaz.

6.
Aşağıdakilerden hangisi Türkdoğan’ın Erzurum’un Ilıca kasabasını örneklem alarak 37 köy ve mahallede yaptığı araştırmasında, sağlık­hastalık probleminde rol oynadığını belirttiği etkenlerden biri değildir?

A) Haberleşme ve ulaşım imkânları
B) Şehre yakınlık ve uzaklık
C) Halkın dış dünyaya kapalı oluşu
D) Sosyal tabakalaşma
E) Halkın dünya görüşü

Cevap: C) Halkın dış dünyaya kapalı oluşu
Açıklama:

7.
Aşağıdaki yönetim tiplerinin hangisinde sağlık kurumlarının açılmasının ve işletilmesinin devlet tarafından yapılması beklenilmemektedir?

A) Muhafazakâr yönetimler
B) Liberal yönetimler
C) Meritokratik yönetimler
D) Sosyal – demokrat yönetimler
E) Sosyalist yönetimler

Cevap: B) Liberal yönetimler
Açıklama: Liberal yönetimler, sağlık kurumlarının özel sektör tarafından işletilmesini tercih eder.

8.
Sosyal hekimlik ile ilgili olarak hastalığın önlenmesinde aşağıdakilerden hangisi dikkate alınmalıdır?

A) Kültür ve yaşam tarzı
B) Aile
C) Birey
D) Geleneksel tedavi yöntemleri
E) Çevre sağlığı

Cevap: A) Kültür ve yaşam tarzı
Açıklama: Sosyal hekimlikte kültür ve yaşam tarzı hastalıkların önlenmesi açısından önemlidir.

9.
Aşağıdakilerden hangisi kazanılmış rollerden biri değildir?

A) Kardeş
B) Öğrenci
C) Garson
D) Şoför
E) Müdür

Cevap: A) Kardeş
Açıklama: Kardeş olmak doğuştan gelen bir roldür, kazanılmış roller arasında yer almaz.

10.
Sağlık ocağı, verem savaş dispanseri, ana­çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezi gibi sağlık birimleri kaçıncı basamak sağlık hizmetleri arasında yer alır?

A) Birinci basamak
B) Üçüncü basamak
C) İkinci basamak
D) Beşinci basamak
E) Dördüncü basamak

Cevap: A) Birinci basamak
Açıklama: Bu tür sağlık hizmetleri birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamındadır.

11.
Bireyin bir şikâyet ile uzman doktora başvurmasından sonra nesnel ve ölçülebilir tetkik ve teşhis sürecinden geçmesine yol açan ve bu durumu tanımlayan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) İllet hâli
B) Marazilik
C) Tıbbi durum
D) Hastalık
E) Rahatsızlık

Cevap: D) Hastalık
Açıklama:

12.
Sağlık ve hastalığın biyolojik nedenli açıklamalarının odaklandığı alan aşağıdakilerden hangisidir?

A) Genetik
B) İhtiyoloji
C) Filoloji
D) Histoloji
E) Embriyoloji

Cevap: A) Genetik
Açıklama: Sağlık ve hastalıkların biyolojik nedenli açıklamalarında genetik, temel bir odak alanıdır.

13.
Aşağıdakilerden hangisi “sağlık iletişimi” kavramını doğru bir şekilde ifade etmektedir?

A) Hasta ve sağlık personeli arasındaki iletişim kodlarının asgari seviyeye düşürülmesidir.
B) Hastalara tedavi süreci boyunca bilgi vermemek, tedavi bittikten sonra detaylı bir şekilde izah etmektir.
C) Sağlık personeli ve hasta arasındaki hiyerarşik yapıyı korumaktır.
D) Hastaların tedavi sürecinde karşılaşacakları riskleri bilmeleri ve muhtemel tedavi seçeneklerinin farkında olmalarıdır.
E) Hastanın ne dediğine bakmak yerine diğer bulguları dikkate almaktır.

Cevap: D) Hastaların tedavi sürecinde karşılaşacakları riskleri bilmeleri ve muhtemel tedavi seçeneklerinin farkında olmalarıdır.
Açıklama: Sağlık iletişimi, hastaların tedavi süreçlerinde bilinçli kararlar verebilmeleri için gerekli bilgiyi almalarını sağlar.

14.
Hasta veya hasta yakınları öfkelendiği zaman aşağıdakilerden hangisinin yapılması daha uygundur?

A) Öfkenin nedeninin açıklanmasına izin vermemek
B) Savunmacı tutum takınmak
C) Öfkenin nedenlerini açıklatmaya ve anlamaya çalışmak
D) Öfkeye neyin neden olduğunu anlamamakta ısrar etmek
E) Saldırgan tutum takınmak

Cevap: C) Öfkenin nedenlerini açıklatmaya ve anlamaya çalışmak
Açıklama: Öfkeyi anlamaya çalışmak, hasta veya yakınlarıyla iletişimde empati kurmanın bir yoludur.

15.
Aşağıdakilerden hangisi Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğünün başlıca görevlerinden biri değildir?

A) Gerekli eğitim ve araştırma faaliyetlerini yürütmek
B) Hasta bireyin iyilik hâlini bozan kültürel etkenleri tespit edip ortadan kaldırmak
C) Sağlığın korunmasına yönelik etkin uygulamalar icra etmek
D) Sağlık iletişimi uygulamalarını gerçekleştirmek
E) Politika oluşturma sürecinde öneri ve teklifler sunmak

Cevap: B) Hasta bireyin iyilik hâlini bozan kültürel etkenleri tespit edip ortadan kaldırmak
Açıklama: Kültürel etkenleri ortadan kaldırmak, Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğünün bir görevi değildir.

16.
Bir hastalığın nedenlerine dair verilen bilgiler aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilmektedir?

A) Biyolojik
B) Etiyolojik
C) Fizyolojik
D) Kriminolojik
E) Antropolojik

Cevap: B) Etiyolojik
Açıklama: Etiyoloji, hastalıkların nedenlerini inceleyen bilim dalıdır.

17.
Bir ülkede sağlık harcamaları o ülkenin sağlık sistemi tarafından karşılanıyorsa, çocuklara ve bebeklere muayene ücretsiz ise o ülkedeki sağlık sistemine yönelik aşağıdaki söylemlerden hangisi yanlıştır?

A) Sağlık personeli ve çalışanları daha fazla hastaya bakma ve daha yoğun çalışma sürelerine sahiptir.
B) Ülkede liberal siyasal sistem mevcuttur.
C) Sağlık harcamaları devlete ve sağlık sistemine yük getirmektedir.
D) Sağlık sistemi sosyal devlet anlayışına uygundur.
E) Sağlık sistemi insan odaklı ve refah yönelimli bir anlayışı benimsemiştir.

Cevap: B) Ülkede liberal siyasal sistem mevcuttur.
Açıklama: Sağlık hizmetlerinin ücretsiz olması, sosyal devlet anlayışıyla ilişkilidir, liberal siyasal sistemle değil.

18.
Aşağıdakilerden hangisi sembolik etkileşimci bakış açısının ilgilendiği konulardan biri değildir?

A) Bireylerin toplumda etkileşime girme şekillerini incelemek
B) Bireylerin birbirlerini anlama yöntemlerini incelemek
C) Bireylerin eylem ve kullandıkları sembollerden anlam çıkarmak
D) Sosyal etkileşimlerin başarılı ve başarısız olma nedenlerini incelemek
E) Toplumsal yapıyı ve alt kurumlarını incelemek

Cevap: E) Toplumsal yapıyı ve alt kurumlarını incelemek
Açıklama: Sembolik etkileşimci bakış açısı bireylerin etkileşimlerine odaklanır, toplumsal yapı ve kurumlarla ilgilenmez.

19.
Halk hekimliği ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Deneyim ve tecrübe sonucudur.
B) Osmanlı döneminde etkilidir.
C) Başarılı sonuçlar elde edilmektedir.
D) Türkiye kültüründe toplumsal bir realitesi vardır.
E) Büyüsel veya sihirsel işlemlerden oluşmaktadır.

Cevap: E) Büyüsel veya sihirsel işlemlerden oluşmaktadır.
Açıklama: Halk hekimliği deneyim ve bilgiye dayanır; büyüsel işlemler halk hekimliğinin temel unsurları arasında yer almaz.

20.
“Gömülü Teori” metodolojisi ile hipotez geliştirmeyi, saha araştırmasından önce yapmak yerine sonrasında yapan araştırmacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Howard Becker
B) Erwing Goffman
C) William C. Cockherham
D) Eliot Freidson
E) Anselm Strauss

Cevap: E) Anselm Strauss
Açıklama: Gömülü Teori metodolojisini geliştiren Anselm Strauss, hipotezleri saha araştırmasından sonra oluşturmayı savunur