İş Sağlığı Ve Güvenliği Mevzuatı-II 2024-2025 Vize Soruları

İş Sağlığı ve Güvenliği: Mevzuat, Uygulamalar ve Sorunlar Üzerine Akademik Bir Değerlendirme

Giriş

Sanayi devriminin ardından işyerlerinde çalışma koşullarının düzenlenmesi ve iş kazalarının önlenmesi giderek önem kazanmıştır. Türkiye’de ve dünyada iş sağlığı ve güvenliği (İSG) uygulamaları, çalışanların sağlığını ve güvenliğini koruma amacıyla geliştirilen yasalar, politikalar ve standartlarla desteklenmektedir. Bu çalışmada, İSG’nin temel ilkeleri, ulusal ve uluslararası mevzuat, denetim mekanizmaları, çalışan temsilcilerinin görevleri ve teşvikler ele alınacaktır.

İş Sağlığı ve Güvenliğinde Çalışan Temsilcilerinin Rolü

İSG uygulamalarında çalışan temsilcilerinin görevi, çalışanların sağlık ve güvenlik haklarını savunmaktır. Çalışan temsilcileri, işyerindeki tehlikeleri belirleme, işverene çözüm önerileri sunma ve iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarına aktif katılım sağlama gibi sorumluluklara sahiptir. Çalışan temsilcilerinin sayısı, işyerindeki çalışan sayısına göre belirlenir. Örneğin, 1001-2000 çalışanı bulunan işyerlerinde beş çalışan temsilcisi görevlendirilir. Bu temsilciler, işyerindeki güvenlik kültürünün güçlendirilmesine katkıda bulunur.

Destek Elemanlarının Görevleri ve İş Teftişi

Destek elemanları, acil durumlar için tahliye, yangınla mücadele ve koruma faaliyetlerinde yer alan çalışanlardır. Ancak bu elemanlar, İSG çalışmalarını izlemek veya önleme faaliyetlerini yürütmekle yükümlü değildir; bu tür sorumluluklar, işverenlere ve İSG uzmanlarına aittir. Destek elemanlarının etkin çalışabilmesi için işyerindeki risklerin belirlenmesi ve uygun eğitimlerin verilmesi gereklidir.

İş teftişleri, iş kazalarını önlemek ve İSG mevzuatına uygunluğu denetlemek için kritik öneme sahiptir. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 81 Sayılı Sözleşmesi, iş teftiş sisteminin kurulmasını zorunlu kılar. Bu sistemin etkin bir şekilde işlemesi, iş kazalarının önlenmesinde önemli bir role sahiptir.

Türkiye’de İSG Mevzuatı ve Yetkili Kurumlar

Türkiye’de İSG ile ilgili mevzuatın hazırlanması, uygulanması ve denetlenmesi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yürütülür. Bakanlık bünyesindeki İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) ve İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü (İSGÜM), İSG standartlarının belirlenmesi ve geliştirilmesi alanında faaliyet göstermektedir. Bunun yanı sıra KOBİ’lere sağlanan teşvikler, İSG uygulamalarının küçük işletmelerde yaygınlaştırılmasına katkıda bulunur. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik, bu teşviklerin çerçevesini belirlemektedir.

İş Kazalarının Unsurları ve Hukuki Durumu

İş kazaları, bir çalışanın bedensel veya ruhsal zarar görmesiyle sonuçlanan, işyeri veya işle ilgili faaliyet sırasında meydana gelen olaylardır. Bu kazaların iş kazası olarak kabul edilebilmesi için sigortalı çalışanın kazanın meydana geldiği sırada işverenin gözetimi altında olması ve kaza ile zarar arasında bir nedensellik bağının bulunması gereklidir. Örneğin, işçinin işyerine giderken toplu taşıma aracında geçirdiği trafik kazası iş kazası olarak kabul edilir.

Uluslararası Mevzuat: ILO ve WHO’nun Rolü

ILO, uluslararası çalışma standartlarını belirleyen ve işçi haklarını savunan bir kuruluştur. ILO’nun 100 No’lu Eşit Ücret Sözleşmesi, kadın ve erkek çalışanlara eşit iş için eşit ücret verilmesini şart koşar. Bu tür sözleşmeler, işyerinde cinsiyet eşitliğini sağlamayı hedefler. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ise işyerindeki sağlık standartlarını geliştirmeye yönelik rehberlik sağlar. WHO’nun İcra Kurulu ve Dünya Sağlık Asamblesi gibi organları, küresel sağlık politikalarını şekillendirmektedir.

KOBİ’lere Yönelik Destek ve Teşvikler

Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ), ekonomik yapının temel taşlarından biridir. Bu işletmeler, İSG uygulamalarının yaygınlaştırılması için desteklenmektedir. Özellikle tehlikeli sınıfta yer alan KOBİ’ler, devlet tarafından sağlanan teşviklerle İSG hizmetlerinden yararlanabilir. Bu teşvikler, SGK tarafından finanse edilerek iş kazalarını önlemeyi ve çalışanların güvenliğini artırmayı hedefler

Çalışan sayısı 1001 ile 2000 arasında bulunan bir işverenin görevlendirmekle yükümlü olduğu çalışan temsilcisi sayısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 3
B) 5
C) 7
D) 2
E) 4

Cevap: B) 5

Açıklama: İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre, çalışan sayısına bağlı olarak görevlendirilecek çalışan temsilcisi sayısı belirlenmiştir. 1001-2000 arasında çalışanı bulunan bir işyeri için bu sayı 5 olarak belirlenmiştir.

2.

Aşağıdakilerden hangisi İş Sağlığı ve Güvenliği kanununa göre tanımı yapılan destek elemanlarının görevlerinden biri değildir?

A) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmaları izleme
B) Tahliye
C) Yangınla mücadele
D) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önleme
E) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili koruma

Cevap: A) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmaları izleme

Açıklama: Destek elemanları tahliye, yangınla mücadele ve koruma gibi acil durumlara yönelik görevler üstlenir. Ancak iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarını izleme, genellikle işveren veya çalışan temsilcilerinin görev alanına girer.

3.

Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuat hazırlama, denetleme ve destekleme görevlerinden sorumlu bakanlık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
B) Sağlık Bakanlığı
C) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
D) İçişleri Bakanlığı
E) Milli Eğitim Bakanlığı

Cevap: A) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

Açıklama: Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili düzenlemelerin hazırlanması, uygulanması ve denetimi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın temel sorumluluk alanıdır.

4.

Aşağıdakilerden hangisi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde bulunan kuruluşlardan değildir?

A) Yeşilay
B) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM)
C) İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM)
D) Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı
E) İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü (İSGÜM)

Cevap: A) Yeşilay

Açıklama: Yeşilay, bağımlılıkla mücadele amacı güden bir sivil toplum kuruluşudur ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde yer almaz. Diğer seçeneklerde belirtilen kuruluşlar, iş sağlığı ve güvenliği konularında faaliyet göstermektedir.

5.

Aşağıdakilerden hangisi Dünya Sağlık Örgütü (WHO) organlarından biri değildir?

A) İcra Kurulu
B) Genel Direktör
C) İdari mahkeme
D) Sekreterya
E) Dünya Sağlık Asamblesi

Cevap: C) İdari mahkeme

Açıklama: Dünya Sağlık Örgütü (WHO), uluslararası sağlık politikalarını şekillendiren ve uygulayan bir organizasyondur. Ancak “idari mahkeme” bir WHO organı değildir. Diğer seçeneklerde belirtilen yapılar, WHO’nun işleyişine katkıda bulunur.

6.

İş sağlığı ve güvenliği tedbirleri aşağıdaki borçlardan hangisi kapsamındadır?

A) Eşit Davranma
B) Koruma (Gözetme)
C) İş Görme
D) Ücret Ödeme
E) Sadakat

Cevap: B) Koruma (Gözetme)

Açıklama: İşverenin gözetme borcu, çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak için gerekli tedbirleri alma yükümlülüğünü içerir. Bu borç, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin temelini oluşturur.

7.

İş teftiş sisteminin kurulmasını isteyen ILO sözleşmesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) 79 Sayılı Sözleşme
B) 82 Sayılı Sözleşme
C) 80 Sayılı Sözleşme
D) 81 Sayılı Sözleşme
E) 78 Sayılı Sözleşme

Cevap: D) 81 Sayılı Sözleşme

Açıklama: 81 Sayılı ILO Sözleşmesi, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği koşullarını denetlemek ve iyileştirmek için iş teftiş sisteminin kurulmasını zorunlu kılar. Bu sözleşme, denetim mekanizmasının standartlarını belirler.

8.

Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) yasama organı niteliğinde olan, sosyal ve çalışma sorunlarının tartışıldığı evrensel bir forum olarak kabul edilen Uluslararası Çalışma Konferansı’na katılan üye ülkeler sırasıyla kaçar hükümet, işçi ve işveren tarafları ile temsil edilir?

A) 2 Hükümet – 1 İşveren – 1 İşçi
B) 1 Hükümet – 1 İşveren – 2 İşçi
C) 1 Hükümet – 1 İşveren – 1 İşçi
D) 2 Hükümet – 2 İşveren – 1 İşçi
E) 2 Hükümet – 2 İşveren – 2 İşçi

Cevap: A) 2 Hükümet – 1 İşveren – 1 İşçi

Açıklama: ILO’nun Uluslararası Çalışma Konferansı’na her üye ülke, iki hükümet, bir işveren ve bir işçi temsilcisi ile katılır. Bu yapı, ILO’nun üçlü temsil esasına dayalı karar alma mekanizmasını yansıtır.

9.

Aşağıdakilerden hangisi iş müfettişlerinin yapacağı teftiş/denetimin amaçlarından biri değildir?

A) Çalışma hayatına ilişkin genel mevzuata uyulup uyulmadığının tespiti
B) Elliden az işçi çalıştıracak işyerlerinin, sağlık ve güvenlik yönünden işletmeye alma uygunluğunun tespiti
C) İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığının tespiti
D) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili ihbar ve şikâyet durumlarında olayın detaylarının yerinde tespiti
E) Sendikalaşma/toplu pazarlık süreçlerine ilişkin uygunluğun tespiti

Cevap: B) Elliden az işçi çalıştıracak işyerlerinin, sağlık ve güvenlik yönünden işletmeye alma uygunluğunun tespiti

Açıklama:

10.

A, işveren tarafından görevli olarak şehir dışına gönderilmiş iken kaptığı bir bulaşıcı hastalık nedeniyle vefat etmiştir. Yukarıda sözü edilen olay ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?

A) İş kazası değildir çünkü olayda işverenin kusuru yoktur.
B) İş kazası söz konusudur.
C) İş kazası değildir çünkü hastalığın A’ya nerede bulaştığı belli değildir.
D) İş kazası değildir çünkü işverenin bulaşıcı hastalığı önleme yükümlülüğü söz konusu değildir.
E) İş kazası değildir, unsurları oluşmamıştır.

Cevap: B) İş kazası söz konusudur.

Açıklama: İşverenin görevlendirmesi sırasında meydana gelen olaylar, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre iş kazası sayılır. Bulaşıcı hastalık, iş seyahati sırasında meydana geldiği için iş kazası kapsamına girer.

11.

1951 yılında yayınlanan, erkek ve kadınların, eşit işlerde eşit ücret ve sosyal haklara sahip olmalarını öngören ‘‘Eşit Ücret Sözleşmesi’’ kaç no.lu Temel ILO sözleşmesidir?

A) 155
B) 29
C) 100
D) 87
E) 161

Cevap: C) 100

Açıklama: 100 No’lu ILO Sözleşmesi, erkek ve kadınların eşit işe eşit ücret almasını düzenleyen temel bir sözleşmedir. Bu sözleşme, işyerlerinde cinsiyet eşitliğini teşvik etmek amacıyla hazırlanmıştır.

12.

Aşağıdakilerden hangisi İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre tanımı yapılan çalışan temsilcisinin görevlerinden biri değildir?

A) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda teklifte bulunma
B) Tedbir alınmasını isteme
C) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmaları izleme
D) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili koruma ve önleme
E) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma

Cevap: D) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili koruma ve önleme

Açıklama: Çalışan temsilcilerinin görevi, iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarıyla ilgili teklif sunmak, tedbir alınmasını istemek ve izlemektir. Ancak, koruma ve önleme faaliyetleri doğrudan işveren ve uzmanların sorumluluğundadır.

13.

İş sağlığı ve güvenliği bakımından işin durdurulmasına karar verecek yetkili heyet kaç iş müfettişinden oluşur?

A) 6
B) 7
C) 3
D) 2
E) 5

Cevap: C) 3

Açıklama: İşin durdurulmasına ilişkin kararlar, iş müfettişlerinden oluşan 3 kişilik bir heyet tarafından alınır. Bu heyet, işyerinde tehlikeli durumların varlığını değerlendirir ve gerekirse işin durdurulmasına karar verir.

14.

İşçi K. ara dinlenmesinde iş yerinin bahçesinde bir köpek ile oynarken köpek tarafından ısırılmıştır. Yukarıdaki bilgiler çerçevesinde K’nın başına gelen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında aşağıda belirtilenlerden hangisi söylenebilir?

A) Olayın gelişiminde işverenin kusuru bulunmadığından iş kazası değildir.
B) Tamamen K’nın kusuruna dayandığından iş kazası değildir.
C) Köpek iş yeri sahibine ait veya işyerinde çalışanlara ait olup da işverenin bilgisi dahilinde işyerinde bulunmakta ise iş kazasıdır.
D) İş kazasıdır.
E) İş kazası değildir çünkü unsurları oluşmamıştır.

Cevap: D) İş kazasıdır.

Açıklama:

15.

Türkiye’de temel görevi KOBİ’leri desteklemek olan kurum aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sanayi Bakanlığı
B) YÖK
C) KOSGEB
D) Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı
E) TÜBİTAK

Cevap: C) KOSGEB

Açıklama: KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı), KOBİ’lere yönelik finansal destek, eğitim ve rehberlik hizmetleri sunarak bu işletmelerin büyümesine ve rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlar.

16.

Aşağıda belirtilenlerden hangisi iş kazasının unsurlarından biri değildir?

A) Kazanın 5510 sayılı Kanun m. 13’te belirlenen yer ve zamanlarda gerçekleşmesi
B) Bedensel veya ruhsal zarara uğrama
C) Sigortalı olma
D) Kaza ile ortaya çıkan zarar arasında nedensellik bağının bulunması
E) İşçinin kusursuz olması

Cevap: E) İşçinin kusursuz olması

Açıklama: İş kazası sayılabilmesi için kazanın, sigortalı kişinin iş yerinde veya işle ilgili bir faaliyet sırasında meydana gelmesi ve zarar ile olay arasında bir nedensellik bağının bulunması gerekir. İşçinin kusurlu veya kusursuz olması iş kazasının unsurlarından biri değildir.

17.

KOBİ’lere yönelik iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili teşvikleri düzenleyen yönetmelik aşağıdakilerden hangisidir?

A) İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik
B) İlk Yardım Yönetmeliği
C) İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği
D) Alt İşverenlik Yönetmeliği
E) İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik

Cevap: E) İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik

Açıklama: Bu yönetmelik, KOBİ’lerin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinden faydalanabilmesi için devlet desteklerini düzenler. Özellikle çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine yönelik teşvikleri içerir.

18.

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 1995 yılında kabul ettiği 176 sayılı “Madenlerde Sağlık ve Güvenlik Sözleşmesi” Türkiye’de kaç yılında yürürlüğe girmiştir?

A) 2014
B) 1995
C) 1996
D) 2015
E) 1997

Cevap: D) 2015

Açıklama:

19.

İşveren A, işçisi B’nin yol giderleri için 800 TL vermektedir. B de bu para ile aylık ulaşım kartı almakta, zaman zaman da minibüs veya taksi ile iş yerine gidip gelmektedir. B, bir gün işyerine toplu ulaşım aracı ile gelirken yaşanan trafik kazasında yaralanmıştır.
Buna göre aşağıda belirtilenlerden hangisi doğrudur?

A) Kazanın gerçekleşmesinde B’nin içinde bulunduğu aracın şoförü kusurlu ise iş kazası değildir.
B) B yaralanmış olduğundan iş kazası değildir, ölüm halinde iş kazası olurdu.
C) B’nin yaralanmasına yol açan kaza iş kazasıdır.
D) İş kazası olabilmesi için işveren A’nın kazanın oluşmasında kusuru olmalıdır.
E) İş kazası değildir çünkü unsurları oluşmamıştır.

Cevap: E) İş kazası değildir çünkü unsurları oluşmamıştır.

Açıklama:

20.

Aşağıda verilen seçeneklerden hangisi, İş sağlığı ve güvenliği kanununa göre iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için KOBİ’lere sağlanan destek koşullarından biri değildir?

A) Ondan az çalışanı bulunan çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri faydalanabilir.
B) Cumhurbaşkanı, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir.
C) Destekler, iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle sağlanır.
D) Destek tutarları Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından finanse edilir.
E) Kamu işyerleri de destekten yararlanabilir.

Cevap: E) Kamu işyerleri de destekten yararlanabilir.

Açıklama: İş sağlığı ve güvenliği destekleri, özel sektöre yönelik teşvikleri kapsar ve kamu işyerleri bu desteklerden faydalanamaz. Destekler, SGK primlerinden kaynak aktarımıyla finanse edilir ve az çalışanı bulunan çok tehlikeli veya tehlikeli işyerlerine sağlanır.