Ata-Aöf Gerontolojik Sosyal Hizmet Ünite -6

Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Sosyal Hizmetlerin Tarihsel Gelişimi

Türk toplumunda yaşlılara yönelik hizmetler, Cumhuriyet dönemi öncesi ve sonrası olmak üzere iki ana dönemde incelenir.

• Cumhuriyet Öncesi: İslamiyet’in kabulü ile muhtaçlara yardım, sosyal bir değer haline gelmiş ve yaşlılara yönelik yardımlar dinsel inançlarla desteklenmiştir.
• Cumhuriyet Sonrası: 1930 tarihli 1580 Sayılı Yasa ile kamu kuruluşları olan belediyelere yaşlı bireylerin korunması ve yaşlı evlerinin yapılması yükümlülüğü getirilmiştir.

1963 yılında Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü kurulmuş ve huzurevleri gibi yatılı kuruluşların yönetimi sistematik hale getirilmiştir. 1982 Anayasası ile sosyal hizmetlere ilişkin devletin sorumlulukları netleştirilmiştir.

Huzurevleri

Türkiye’de yaşlı bakımı alanındaki en yaygın kurumlardır.

• Yönetim ve Denetim: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na bağlıdır.
• Kapasite: 129 huzurevi, toplamda 13.286 kapasiteye sahiptir.
  • Normal bakım kapasitesi: 8.433
  • Özel bakım kapasitesi: 4.853

Huzurevleri, bağımsız yaşayamayan veya sağlık sorunları nedeniyle sürekli bakıma ihtiyaç duyan yaşlılara hizmet verir.

Yaşlı Bakımevleri

Huzurevlerinden farklı olarak, bakımevleri tamamen öz bakımlarını gerçekleştiremeyen bağımlı yaşlılara hizmet sunar.

• Bakımevlerinde yaşlı bireylerin yanı sıra engelliler gibi diğer bağımlı bireyler de bakım hizmetlerinden faydalanabilir.
• 2001’den itibaren bazı huzurevlerinde yaşlı bakım ve rehabilitasyon üniteleri oluşturulmuştur.

Güçsüzler Yurdu

Güçsüzler yurdu, sosyal güvencesi olmayan ve bakacak kimsesi bulunmayan bireyler için devlet desteğiyle bakım hizmeti sunar.

• Hizmet Alanları: Yoksul yaşlılar, kimsesiz kadınlar ve engelliler.
• Sorunlar: Kapasite yetersizliği, istismar ve yetersiz bakım sorunları bu kurumlarda sık görülür.

Aktif Yaşam Merkezleri

Bu merkezler, yaşlı bireylerin sosyal hayata katılımını artırmayı ve yaşam kalitelerini iyileştirmeyi amaçlar.

• Hizmetler:
  • Psikolojik danışmanlık
  • El becerisi aktiviteleri
  • Sağlık yardımları
  • Sosyal etkinlikler ve eğitimler
• Amaç: Yaşlıların yalnızlık hissini azaltmak, sosyal ilişkilerini geliştirmek ve yaşamlarını aktif bir şekilde sürdürmelerine destek olmaktır.

Yaşlı Yaşam Evleri

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından uygulamaya konulan bu model, huzurevleri ile entegre bir şekilde, yaşlı bireylere sıcak bir ev ortamı sunmayı amaçlar.

• Kapasite: 2018 itibariyle 46 evde toplam 179 yaşlı yaşamaktadır.
• Amaç: En fazla 6 yaşlının birlikte yaşadığı evlerde, meslek elemanlarının takibiyle bakım ve koruma sağlanmaktadır.

Evde Bakım Hizmetleri

Evde bakım modeli, yaşlı bireylerin kendi sosyal çevresinden kopmadan bakım hizmeti almasını sağlar.

• İlk Uygulama: 1993 yılında SHÇEK tarafından pilot projeler başlatılmış ancak beklenen sonuç alınamamıştır.
• Mevcut Durum: Özel sektörde ücretli tıbbi bakım ve refakat hizmetleri yaygınlaşmıştır.
• Amaç: Yaşlı bireylerin toplumsal hayata katılımını sürdürmesine destek olmak ve kurum bakımının maliyetlerini azaltmaktır.

Sonuç

Türkiye’de yaşlı bireylere yönelik sosyal hizmetler, tarihsel süreçte gelişerek çeşitlenmiştir. Ancak kapasite yetersizlikleri ve hizmetlerdeki bölgesel farklılıklar, bu alanda iyileştirmeler yapılması gerektiğini göstermektedir. Huzurevleri, aktif yaşam merkezleri ve evde bakım hizmetleri gibi modeller, yaşlı bireylerin ihtiyaçlarına yanıt verecek şekilde geliştirilmeli ve yaygınlaştırılmalıdır.

1. Aşağıdakilerden hangisi yaşlılara koruma hizmetini veren ilk kurumu açmıştır?

a) Memluklular
b) Selçuklular
c) Mısırlılar
d) Osmanlılar
e) Karamanoğulları

Cevap : b) Selçuklular.

Açıklama : Selçuklular, yaşlılar ve yoksullar için koruma hizmetleri sağlayan ilk kurumlardan birini kurmuştur. Bu kurumlar, sosyal yardımlaşma ve dayanışmanın bir göstergesi olarak tarihimizde önemli bir yer tutar.

2. Gökbörü Tesisleri aşağıdakilerden hangisi tarafından yaptırılmıştır?

a) Seyfettin Kalavun
b) 2. Abdülhamit
c) Mehmed Said
d) Musa Safveti
e) Muzafereddin Ebu Sait

Cevap : e) Muzafereddin Ebu Sait.

Açıklama : Gökbörü Tesisleri, Muzafereddin Ebu Sait tarafından yaptırılmıştır ve bu yapılar, yaşlılar için bakım ve koruma hizmetlerini içermektedir.

3. Kızılay Derneği’nin kuruluş yılı aşağıdakilerden hangisidir?

a) 1867
b) 1868
c) 1869
d) 1895
e) 1896

Cevap : b) 1868.

Açıklama : Kızılay Derneği, 1868 yılında kurulmuştur ve Türkiye’de yaşlılara ve ihtiyaç sahiplerine yönelik sosyal hizmetlerin önemli bir sağlayıcısıdır.

4. Sakat ve yoksul erkek, kadın ve kimsesiz çocukları korumak için hizmete giren Darülaceze aşağıdakilerden hangisi döneminde kurulmuştur?

a) 2. Abdülhamit
b) 1. Abdülhamit
c) Abdülmecit
d) 1. Abdülaziz
e) 2. Abdülaziz

Cevap : a) 2. Abdülhamit.

Açıklama : Darülaceze, 2. Abdülhamit döneminde kurulmuş ve sakat, yoksul ve kimsesiz bireyler için hizmet vermeye başlamıştır.

5. Aşağıdakilerden hangisinde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’na bağlı ilk huzurevinin kuruluş yılı ve kurulduğu yer verilmiştir?

a) 1963 Konya
b) 1963 Eskişehir
c) 1965 Eskişehir
d) 1966 Konya
e) 1966 Eskişehir

Cevap : d) 1966 Konya.

Açıklama : Türkiye’de Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’na bağlı ilk huzurevi 1966 yılında Konya’da kurulmuştur.

6. En az üç en fazla altı yaşlının meslek elemanlarının takibinde yaşamlarını sürdürdükleri; ev atmosferi sıcaklığında aidiyet hissini arttıracak bakım ve koruma hizmeti sunan bakım modeli aşağıdakilerden hangisidir?

a) Güçsüzler Yurdu
b) Yaşlı yaşam merkezi
c) Aktif yaşam merkezi
d) Huzurevi
e) Yaşlı Bakımevi

Cevap : b) Yaşlı yaşam merkezi.

Açıklama : Yaşlı yaşam merkezleri, küçük gruplar halinde yaşlıların bakım gördüğü, ev atmosferini andıran ve aidiyet hissi yaratan merkezlerdir.

7. Aşağıdakilerden hangisi 2828 Sayılı Huzurevleri ile Huzurevi ve Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 53. Maddesinde huzurevlerine kabul edilecek yaşlılar için aranan nitelikler arasında değildir?

a) 65 yaş ve üzeri yaşlarda olmak
b) Kendi gereksinimlerini karşılamasını engelleyici bir rahatsızlığı bulunmamak
c) Günlük yaşam etkinliklerini bağımsız yapabilmek
d) Ruh sağlığı yerinde olmak
e) Uyuşturucu madde ya da alkol bağımlısı olmamak

Cevap : a) 65 yaş ve üzeri yaşlarda olmak.

Açıklama : 2828 Sayılı Yönetmelik’te huzurevlerine kabul için belirli yaş sınırları belirtilmemiştir, diğer koşullar kabul kriterleri arasında yer alır.

8. Aşağıdakilerden hangisi yaşlı hizmet merkezlerinin özelliklerinden değildir?

a) Yaşlılar için sohbet ve eğlence toplantıları düzenlenmek
b) Psikolojik danışmanlık ve çeşitli konularda rehberlik yapmak
c) El becerilerine yönelik aktiviteler düzenlemek
d) Mesleki eğitim ve istihdama yönelik kurslar düzenlenmek
e) Yaşlının ekonomik ve sosyal durumunu göz ardı etmek

Cevap : d) Mesleki eğitim ve istihdama yönelik kurslar düzenlenmek

Açıklama :

9. Türkiye’de evde bakım ile ilgili ilk projenin yılı ve uygulandığı iller aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

a) 1993 – Ankara, Çanakkale, İzmir, İstanbul
b) 1993 – Ankara, İzmir, Bursa, Adana
c) 1993 – Ankara, Adana, İzmir, İstanbul
d) 1994 – Ankara, Çanakkale, İzmir, İstanbul
e) 1994 – Ankara, İzmir, Bursa, Adana

Cevap : c) 1993 – Ankara, Adana, İzmir, İstanbul.

Açıklama : Türkiye’de evde bakım hizmetlerine yönelik ilk proje 1993 yılında Ankara, Adana, İzmir ve İstanbul’da başlatılmıştır.

10. Amerikan Ulusal Bakım Derneği verilerine göre Amerika’da yaşlılara evde bakım ve destek hizmetleri veren yaklaşık ev sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

a) 13
b) 14
c) 15
d) 16
e) 17

Cevap : c) 15.

Açıklama : Amerikan Ulusal Bakım Derneği verilerine göre, Amerika’da yaşlılara evde bakım ve destek hizmetleri sağlayan yaklaşık 15 ev bulunmaktadır.