Ata-Aöf Gerontolojik Sosyal Hizmet Ünite -7

 Toplum Temelli Bakım: Tanım ve Kapsam

Toplum temelli bakım, bireylerin kendi yaşam alanlarında bağımsızlığını sürdürmesini destekleyen, sosyal işlevselliğini artırmayı hedefleyen ve ekip çalışmasına dayalı bir sosyal hizmet modelidir. Bu model, bireylerin ihtiyaç duyduğu bilgi ve becerileri kazandırmayı, destek ve yardımlarla günlük yaşamlarını sürdürebilmelerini sağlamayı amaçlar.

Gelişen teknoloji ve halk sağlığı hizmetleri sayesinde yaşam beklentisinin artması, ancak aile kurumunun geleneksel rollerini kaybetmesiyle yaşlı bireylerin bakım sorunları daha da ağırlaşmıştır.

Toplum Temelli Bakım, Küreselleşme ve Sosyal Hizmetler

Küreselleşmenin etkisiyle devletlerin sosyal refah politikalarındaki rolü azalmış, bireysel risklere odaklanan yaklaşımlar artmıştır.

• Geçmişte: Yardıma muhtaç bireylerin korunması öncelikliydi.
• Günümüzde: Bireylerin yaşam kalitesini artırmak ve sosyal hayata aktif katılımını sağlamak hedefleniyor.

Toplum temelli bakım, bireyleri yatılı kurumların izole edici etkilerinden uzak tutmayı, onların alıştıkları sosyal çevrede desteklenmesini amaçlar. Kurumsal bakımın sabit giderlerinin yüksekliği ve bireyi toplumsal yaşamdan soyutlaması, bu modelin önemini artırmaktadır.

Toplum Temelli Bakımın Tarihsel Gelişimi

• 19. Yüzyıl: Amerika’da “dost ziyaretçi” modeli ile fakir ve muhtaç bireylere evde bakım hizmetleri sağlanmaya başlandı.
• 1905: Dr. Cabot, sosyal hizmet uzmanlarını taburcu olan hastaların evlerine yönlendirerek aileleri bilgilendirme ve hastalığın yayılmasını önleme çalışmaları yaptı.
• 1929 Dünya Ekonomik Krizi ve II. Dünya Savaşı: Bu dönemlerde toplumsal bakım uygulamaları askıya alınarak kurumsal bakıma yönelindi.

Toplum Temelli Bakımın Yararları

Toplum temelli bakımın birey ve topluma sağladığı beş temel faydası:

1. Güçlü Yönlere Odaklanma: Bireyin mevcut potansiyelini geliştirir.
2. Bireysel Kontrol: Kişisel tercih ve istekleri ön planda tutarak bireyin yaşamını kendi kontrolünde sürdürmesine olanak tanır.
3. Aile Katılımı: Aile üyelerinin bakım sürecine katkıda bulunmasına imkân verir.
4. Sosyal Dahil Etme: Bireyin toplumsal yaşamdan kopmasını engeller.
5. Ekonomik ve Verimli Hizmet: Maliyetleri düşük, insani odaklı bir hizmet sunar.

Bu model, bireyin fiziksel, psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarını bir bütün olarak ele alır, bireyin sosyal ve aile ilişkilerini destekleyerek yaşam kalitesini artırmayı hedefler.

Türkiye’de Toplum Temelli Bakım Modeli ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın Rolü

Türkiye’de toplum temelli bakım hizmetlerinin yaygınlaştırılması için belediyeler, sivil toplum kuruluşları ve özel sektörün aktif rol alması gerekmektedir.

• Belediyeler:
  • Gündüz merkezleri açarak bakıma muhtaç bireylerin hizmet almasını koordine edebilir.
  • Yerel yönetimler, bu hizmetlerin planlanmasında ve uygulanmasında sorumluluk üstlenebilir.
• Sivil Toplum Kuruluşları ve Özel Sektör:
  • Gündüzlü hizmet merkezleri kurarak evde bakım hizmetlerini sağlayabilirler.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı:
  • Hizmetlerin standartlarını belirler ve denetler.
  • Gönüllü kişi ve kuruluşların katkılarını teşvik eder.

Sonuç

Toplum temelli bakım, bireylerin kendi sosyal çevresinde desteklenmesini sağlayarak yaşam kalitesini artıran etkili bir modeldir. Türkiye’de bu hizmetlerin yaygınlaştırılması, yerel yönetimlerin, sivil toplum kuruluşlarının ve özel sektörün iş birliğiyle mümkündür. Disiplinler arası bir yaklaşımla uygulanan bu model, bireylerin yalnızca fiziki ihtiyaçlarını değil, sosyal ve psikolojik gereksinimlerini de karşılamayı hedeflemektedir. Bu nedenle, toplum temelli bakım hizmetleri, bireylerin bağımsız ve saygın bir yaşam sürdürmesi için hayati bir öneme sahiptir

1. Sosyal hizmet mesleğinin geçmişteki ve günümüzdeki hedefleri düşünüldüğünde aşağıdakilerden hangisi bu iki farklı tarihsel süreç arasındaki farkı belirtmektedir?

a) Geçmişte yardıma gereksinim duyan bireylerin bakımı ve korunması asıl hedef iken, günümüzde bu bireylerin yaşam kalitesinin yükseltilmesi, sağlıklı ve başarılı bir şekilde yaşlanmaları hedeflenmektedir.
b) Geçmişte sosyal hizmet mesleğinin hedef ve amaçları günümüzle eş değer bir seviyededir.
c) Günümüzde kullanılan sosyal hizmet uygulamaları geçmişteki uygulamalara bağlı olarak yürütülmektedir.
d) Günümüzde kullanılan sosyal hizmet uygulamalarının geçmişte hiçbir benzeri bulunmamakta, tamamen farklı bir seyir göstermektedir.
e) Günümüzdeki sosyal hizmet uygulamaları dinî bir gereklilik olarak yürütülmektedir.

Cevap : a) Geçmişte yardıma gereksinim duyan bireylerin bakımı ve korunması asıl hedef iken, günümüzde bu bireylerin yaşam kalitesinin yükseltilmesi, sağlıklı ve başarılı bir şekilde yaşlanmaları hedeflenmektedir.

Açıklama : Sosyal hizmet mesleği geçmişte daha çok bireylerin temel bakım ve korunmasını hedeflerken, günümüzde yaşam kalitesini artırmaya ve bireylerin topluma entegrasyonunu sağlamaya yönelik çalışmalar ön plana çıkmaktadır.

2. Günümüzde kurumsal bakım hizmetleri terk edilerek, toplum temelli bakım modellerine geçilmektedir. Aşağıdakilerden hangisi bu uygulamanın amaçlarından biri değildir?

a) Bireyin toplumsal hayata bağımsız ve kendine yetebilen bir insan olarak kazandırılması
b) Bireye sosyal yaşam becerileri kazandırılması
c) Bireye yaşamını kendi evinde sağlaması için gereksinim duyduğu destek ve yardımı sağlamak
d) Bireyin rekreasyon olanaklarından faydalanmasını sağlamak
e) Bireyle çalışma yöntemine bağlı faaliyet göstermek

Cevap : e) Bireyle çalışma yöntemine bağlı faaliyet göstermek.

Açıklama : Toplum temelli bakımın amacı, bireyin topluma entegrasyonu ve bağımsız yaşamasını desteklemektir. Ancak bireyle çalışma yöntemine bağlı faaliyet göstermek doğrudan bu modelin bir amacı değildir.

3. Aşağıdakilerden hangisi 19. yüzyıldan kalan geleneksel kurum bakımı uygulamalarının olumsuz niteliklerinden biri değildir?

a) Özürlülük, yaşlılık, kronik hastalıkların bireysel bir sorun olarak görülmesi
b) Bireyin içinde yaşadığı çevresel sistemlerle olan ilişki ve etkileşimlerinin göz ardı edilmesi
c) Bireyin var olan gereksinim ve sorunlarının asgari bir yaşam düzeyinde bir kurum çatısı altında çözümlenmeye çalışılması
d) Bireyin kendi bünye ve/veya çevre şartlarından kaynaklanan uyumsuzluk ve eksikliklerinin bakım sorununa indirgenmesi
e) Kurumsal temelli bakım uygulamalarının daha az maliyete sahip olması

Cevap : e) Kurumsal temelli bakım uygulamalarının daha az maliyete sahip olması.

Açıklama : Kurumsal bakım genellikle yüksek maliyetlidir ve diğer şıklardaki olumsuz niteliklerle ilişkilidir.

4. Toplum temelli bakımın tarihsel süreci incelendiğinde, Amerika’da dost ziyaretçi (friendly visitor) adı verilen gönüllülerin yardıma muhtaç bireylere sağladıkları yardımlar, toplum temelli bakım hizmetlerinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.

a) 16. yy
b) 17. yy
c) 18. yy
d) 19. yy
e) 20. yy

Cevap : d) 19. yy.

Açıklama : Dost ziyaretçi (friendly visitor) adı verilen gönüllülerin çalışmaları, 19. yüzyılda toplum temelli bakımın temellerini atmıştır.

5. ABD’de “Henry Street Nurses Settlement” isimli ilk geniş kapsamlı toplum temelli bakım programının kuruluş yılı aşağıdakilerden hangisidir?

a) 1918
b) 1919
c) 1920
d) 1921
e) 1923

Cevap : b) 1919.

Açıklama : Henry Street Nurses Settlement, ABD’de 1919 yılında kurulmuş ve toplum temelli bakımda öncü bir rol oynamıştır.

6. I. Dünya Savaşı süresince ekonomik ve psiko-sosyal açıdan savaşın olumsuz yansımalarından etkilenen birey ve grupların gereksinimlerini karşılamaya yönelik ev odaklı sosyal hizmet ve yardımlar üreten kurum veya kuruluş aşağıdakilerden hangisidir?

a) Ev Hizmetleri Organizasyonu
b) Hayırsever Kızlar Cemiyeti
c) Yoksulluğu Önleme Derneği
d) Hayırseverlik Örgütlenme Cemiyeti
e) IASSW

Cevap : a) Ev Hizmetleri Organizasyonu.

Açıklama : Ev Hizmetleri Organizasyonu, I. Dünya Savaşı sürecinde ev odaklı sosyal hizmet ve yardım faaliyetleriyle öne çıkmıştır.

7. Günümüzde gelişmiş ülkelerde sağlık harcamaları millî gelir içerisinde önemli bir yer tutmakta ve giderek artmaktadır. Son yirmi yılda kamu açıklarını kapatmak için sosyal alandaki harcamalarını giderek kısıtlamalarına rağmen gelişmiş ülkelerde sağlık giderleri düşmemektedir.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi sağlık giderlerinin düşmeme nedenlerinden biri değildir?

a) Nüfusun yaşlanması
b) İleri derecede kronik hastalık ve sakatlıklar
c) Genç ve sağlıklı nüfusun yaşlı nüfustan daha fazla olması
d) Yeni tedavi yöntemleri
e) Artan toplumsal beklentiler

Cevap : c) Genç ve sağlıklı nüfusun yaşlı nüfustan daha fazla olması.

Açıklama : Sağlık harcamalarının artış nedenleri arasında yaşlanan nüfus ve kronik hastalıklar bulunmaktadır. Ancak genç ve sağlıklı nüfusun yaşlı nüfustan daha fazla olması harcamaları artırıcı bir neden değildir.

8. Günümüzde İngiltere’de millî gelirin %13’ü, Almanya’da %10,3’ü, Fransa’da %9’u, İsviçre’de %8’i sağlık harcamalarına ayrılmaktadır.Bu sağlık harcamalarında en büyük paya sahip giderler aşağıdakilerden hangisidir?

a) Kronik hastalıklar
b) Kanser
c) Verem
d) Dizanteri
e) Veba

Cevap : a) Kronik hastalıklar.

Açıklama : Sağlık harcamalarının en büyük kısmını kronik hastalıkların tedavi ve yönetim giderleri oluşturmaktadır.

9. Aşağıdakilerden hangisi toplum temelli bakımın niteliklerinden biri değildir?

a) Bireyi güçlü yanlarıyla ele alarak potansiyelinin geliştirilmesi
b) Bireyin kişisel tercih, istek ve beklentilerinin göz önünde bulundurulması
c) Ailelere aracılık rolünün verilmesi
d) Bireyin toplumla arasındaki sınırlılıkların kaldırılması
e) Kurumsal temelli bakıma göre bakım maliyetlerinin daha fazla olması

Cevap : e) Kurumsal temelli bakıma göre bakım maliyetlerinin daha fazla olması.

Açıklama : Toplum temelli bakım, genellikle kurumsal bakıma göre daha düşük maliyetlidir. Diğer özellikler, bu bakım modelinin temel niteliklerindendir.

10. Bakıma gereksinim duyan birey sosyal hizmetin aşağıdakilerden hangi bakış açısı ve yaklaşımıyla ele alınır?

a) Genelci bakış açısı
b) Sosyal adalet kuramı
c) Ekolojik yaklaşım
d) Güçlendirme Yaklaşımı
e) Sorun çözmeye odaklı yaklaşım

Cevap : a) Genelci bakış açısı.

Açıklama : Sosyal hizmette bakıma gereksinim duyan bireyler, bütüncül bir yaklaşımı içeren genelci bakış açısıyla ele alınır.