SAK201U Sağlik Kurumları Yönetimi I Ünite -1

Sağlık Kurumları Yönetimi I: Giriş

Yönetim, en basit anlamıyla, insanlarla birlikte işlerin yapılmasını sağlamaktır. Yönetim, bir örgüt süreci olarak insanlarla çalışarak ve onların katkılarıyla belirlenen hedeflere ulaşmayı amaçlar. Yönetim uygulamaları, insanlık tarihi boyunca topluluk yaşamının bir parçası olmuş, sanayi devrimi ve sonrasında bilimsel bir temele oturmuştur. Yönetimin bir bilim dalına dönüşmesi özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası hız kazanmıştır.

Tarihsel süreçte yönetim, başlangıçta sadece zorunlu işlerin gerçekleştirilmesine yönelik bir araçken, ticaretin gelişmesiyle birlikte finansal denetim ve hesap yöntemlerini de kapsayacak şekilde genişlemiştir. Sanayi devrimiyle birlikte yönetim, daha karmaşık bir yapıya kavuşarak bilimsel yönetim anlayışının gelişimine zemin hazırlamıştır. Bu ünitede yönetimin bilimsel bir disipline dönüşüm süreci, sağlık yönetiminin işlevleri ve sağlık olaylarının çözümüne dair bilgiler sunulmaktadır.

Yönetim Düşüncesinden Bilimsel Yönetim ve Yönetim Bilimine

Sanayi devrimiyle birlikte iş hacmi ve çalışan sayısının artışı, kullanılan teknolojilerin çeşitlenmesi, yönetimi karmaşık bir uğraş alanı haline getirmiştir. Bu süreç, yönetim düşüncesinin doğuşunu ve bilimsel yönetim yöntemlerinin gelişmesini tetiklemiştir. Frederick W. Taylor’ın 1911 tarihli Bilimsel Yönetimin İlkeleri eseri bu alandaki ilk önemli adımdır. İkinci Dünya Savaşı sonrası ise yönetim bir bilim disiplini haline gelmiştir.

Bilimsel Yönetimin Temel İlkeleri:

1. Görevlerin bilimsel olarak tanımlanması.
2. Çalışanların bilimsel yöntemlerle seçilmesi ve eğitilmesi.
3. Çalışanlar ile yönetim arasında iş birliği sağlanması.

Bilimsel yönetim, başta ABD ve Japonya’da ekonomik gelişmelerle hız kazanmış, zamanla finans, kalite, teknoloji ve sağlık gibi alt disiplinlere ayrılmıştır.

Sağlık Yönetimi ve Özellikleri

Sağlık yönetimi, sağlık hizmetlerinin birey ve toplumlara etkili bir şekilde sunulması için gerekli planlama, örgütleme, yönlendirme, denetleme ve koordinasyon süreçlerini içerir. Sağlık hizmetlerinin karmaşık doğası, sağlık yönetimini diğer alanlardan farklılaştırır:

1. Çeşitlilik: Sağlık kuruluşlarında konaklama, acil servis, ameliyat gibi birbirinden farklı işlerin uyum içinde yönetilmesi gerekir.
2. Hizmet Odaklılık: Sağlık hizmetleri soyut, depolanamaz ve bireysel farklılıklara duyarlı bir nitelik taşır.
3. İnsan İlişkilerinin Yoğunluğu: Sağlık çalışanları ve hizmet alanlar arasındaki ilişkiler özenle yönetilmelidir.
4. Mesleki Özerklik: Sağlık alanındaki mesleklerin bağımsız yapısı, karmaşık ekip çalışması gerektirir.
5. Ekonomik Dinamikler: Sağlık hizmetleri, piyasa ve kamusal dengeyi sağlayacak şekilde yönetilmelidir.

Sağlık Yönetiminin İşlevleri

Sağlık yönetiminde temel işlevler şunlardır:

• Planlama: Gelecekteki hedeflerin belirlenmesi ve bunlara ulaşacak stratejilerin geliştirilmesi.
• Örgütleme: Görev ve sorumlulukların belirlenerek bir yapı oluşturulması.
• İnsan Kaynakları: Doğru çalışanların seçimi, eğitimi ve performans değerlendirilmesi.
• Yönlendirme: Çalışanların motivasyon ve liderlikle etkilenmesi.
• Denetleme: Süreçlerin standartlara uygun şekilde ilerlediğinin izlenmesi.
• Karar Verme: Sağlık hizmetlerinin etkin ve verimli yönetimi için doğru kararların alınması.

Sağlıkla İlgili Olayların Ölçülmesi

Sağlık hizmetlerinin kalitesi ve verimliliği, bilimsel ölçütlerle değerlendirilir. Bu ölçütler, sağlık hizmetlerinin etkin yönetimi için gereklidir:

• Yatak İşgal Oranı: Hastane yataklarının kullanım etkinliği.
• Ortalama Yatış Süresi: Hastaların hastanede geçirdiği ortalama süre.
• Hastane Enfeksiyon Oranları: Sağlık hizmetleri sırasında oluşan enfeksiyonlar.
• Prevalans ve İnsidans: Hastalıkların toplumda görülme sıklığı ve yeni vakaların oranı.

Bu ünite, sağlık yönetiminin bilimsel temellerini ve uygulanabilirliğini anlamak için kapsamlı bir giriş sunmaktadır. Sağlık yönetimi, bireylerin daha iyi bir yaşam kalitesine ulaşması için stratejik planlama, etkili yönetim ve bilimsel yaklaşımları bir araya getiren bir disiplindir.

Sağlık Kurumları Yönetimi I Soruları

1. Yönetim düşüncesinin bilime dönüşmesi hangi döneme rastlamaktadır?

A) Sanayi Devrimi Dönemi
B) Yirminci Yüzyıl Başı
C) Aydınlanma Dönemi
D) İkinci Dünya Savaşı Sonrası
E) Orta çağ

Cevap : D) İkinci Dünya Savaşı Sonrası

Açıklama : Yönetim düşüncesi, İkinci Dünya Savaşı sonrası sistematik ve bilimsel bir niteliğe kavuşmuştur. Sanayi Devrimi dönemi yönetim için önemli bir altyapı oluşturmuş olsa da bilimsel yöntemler bu dönemde yaygın değildi. Aydınlanma Dönemi ise daha çok felsefi düşüncelerin geliştiği bir dönemdir. Orta Çağ ise yönetim düşüncesinin sınırlı olduğu bir dönemi ifade eder.

2. Sağlık hizmetleri piyasasında görülen “sunucu tarafından oluşturulan talep” hangi nedene bağlıdır?

A) Ahlaki tehlike
B) Bilgi asimetrisi
C) Aşırı hizmet
D) Yetersiz hizmet
E) Erişim kolaylığı

Cevap : B) Bilgi asimetrisi

Açıklama : Bilgi asimetrisi, hizmet sunucularının (doktorlar vb.) hastalara daha fazla veya gereksiz hizmet önermesine yol açabilir. Ahlaki tehlike ise genelde sigorta gibi durumlarda ortaya çıkar. Aşırı hizmet bilgi asimetrisinin sonucudur ancak nedeni değildir. Yetersiz hizmet veya erişim kolaylığı bilgi asimetrisiyle doğrudan ilişkili değildir.

3. Üst düzey yöneticiler tarafından 3-5 yıllık süreler için yapılan plan türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Operasyonel plan
B) Eylem planı
C) Taktik plan
D) Stratejik plan
E) Program planlama

Cevap : D) Stratejik plan

Açıklama : Stratejik plan, uzun vadeli hedefler belirlemek ve bu hedeflere ulaşmak için genel çerçeveyi oluşturur. Operasyonel plan kısa vadeli ve günlük faaliyetlere yöneliktir. Taktik plan, stratejik planın alt detaylarını kapsar. Eylem planı daha kısa süreli spesifik adımları ifade eder.

4. Aşağıdakilerden hangisi liderlik özelliklerinden biri değildir?

A) Zeka
B) Yenileşmeye açıklık
C) Kolay dostluk kurabilme yeteneği
D) Dürüstlük ve güvenilirlik
E) İyi eğitim görmüş olma

Cevap : E) İyi eğitim görmüş olma

Açıklama : Liderlik özellikleri genellikle bireysel ve davranışsal yetkinliklerle ilgilidir. Zeka, yeniliğe açıklık, dürüstlük ve güvenilirlik gibi özellikler liderlik için temel sayılır. Ancak iyi eğitim almak liderlik için bir şart değildir; bir lider eğitim düzeyinden bağımsız olarak etkin olabilir.

5. Aşağıdakilerden hangisi sağlık kuruluşuna girişten 48 saat sonra gerçekleşen ölümlerle ilgilidir?

A) Postoperatif ölüm hızı
B) Gross ölüm hızı
C) Acil servis ölüm hızı
D) Net ölüm hızı
E) Kaba ölüm hızı

Cevap : D) Net ölüm hızı

Açıklama : Net ölüm hızı, hastaneye kabulden sonra 48 saatten sonra gerçekleşen ölümleri kapsar. Gross ölüm hızı toplam ölümleri içerir. Postoperatif ölüm hızı cerrahi işlemlerdeki ölüm oranıdır. Acil servis ölüm hızı ise acil servisteki ölümleri ifade eder.

6. Hastanelerde çıkış başına düşen boş yatak-gün sayısını gösterdiği için yatakların verimli kullanılıp kullanılmadığını, yatak ihtiyacının ve talebinin boyutunu gösteren ölçüt aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yatak işgal hızı
B) Ortalama yatış süresi
C) Yatak değişim aralığı
D) Yatak değişim hızı
E) Yatak kullanım hızı

Cevap : C) Yatak değişim aralığı

Açıklama : Yatak değişim aralığı, hastane yataklarının ne kadar süre boş kaldığını ve kullanım verimliliğini gösterir. Yatak işgal hızı ve kullanım hızı doluluk oranlarını ifade eder. Ortalama yatış süresi hastaların hastanede kaldıkları süreyle ilgilidir.

7. Aşağıda verilenlerden hangisinin formülünde “risk altındaki kişi-zaman sayısı” yer alır?

A) Nokta prevalans
B) Süre prevalans
C) Kümülatif insidans
D) İnsidans yoğunluğu
E) Prevalans hızı

Cevap : D) İnsidans yoğunluğu

Açıklama : İnsidans yoğunluğu, belirli bir zaman diliminde risk altındaki kişi-zaman birimi başına yeni vaka oranını ölçer. Nokta prevalans ve süre prevalans hastalık prevalansını gösterir. Kümülatif insidans yeni vaka oranını, prevalans hızı ise yaygınlığı ifade eder.

8. Aşağıdakilerden hangisi kanıta dayalı yönetim yaklaşımı ile klasik yönetim anlayışı arasındaki farklardan biridir?

A) Klasik yönetim anlayışında personelin ne kadar iş yükü olduğu ve bu yükün altından ne ölçüde kalkabildiği bilinir; kanıta dayalıda bilinmez.
B) Kanıta dayalı yönetim yaklaşımında yönetici istediği kişilere işleri verirken; klasik yönetimde zaman ölçütleri esas alınır.
C) Klasik yönetim yaklaşımında performans verileri toplanırken; kanıta dayalıda performansın önemi yoktur.
D) Hastane enfeksiyonları, cerrahi işlemlerden sonra ortaya çıkabilecek komplikasyonlar gibi konuların önlenmesinde klasik yönetim anlayışı daha fazla olanak sağlar.
E) Kanıta dayalı yönetimde iş tanımları, iş-zaman analizleri, performans göstergelerine göre karar verilir; klasik yönetim anlayışında bu göstergelere bakılmaz.

Cevap : E) Kanıta dayalı yönetimde iş tanımları, iş-zaman analizleri, performans göstergelerine göre karar verilir; klasik yönetim anlayışında bu göstergelere bakılmaz.

Açıklama : Kanıta dayalı yönetim, veriye dayalı karar vermeyi vurgular. Klasik yönetim ise genellikle kişisel deneyim ve geleneksel yöntemlere dayanır.

9. Aşağıdakilerden hangisi bir sağlık kurumunda orta ve alt düzey yöneticiler tarafından da yapılabilen planlama türlerinden biridir?

A) Operasyonel planlama
B) Stratejik planlama
C) Taktik planlama
D) Beklenmedik planlama
E) Proje planlama

Cevap : A) Operasyonel planlama

Açıklama : Operasyonel planlama, orta ve alt düzey yöneticilerin günlük operasyonları organize etmek için yaptıkları planlamadır. Stratejik planlama genellikle üst düzey yöneticilere yöneliktir.

10. Aşağıdakilerden hangisi planlamanın özelliklerinden biri değildir?

A) Gelecekle ilgilidir
B) Bir karar sürecidir
C) Revizyona kapalıdır
D) Dinamiktir
E) Süreklilik gerektirir

Cevap : C) Revizyona kapalıdır

Açıklama : Planlama dinamik bir süreçtir ve değişen koşullara uyum sağlamak için revize edilebilir. Bu nedenle planlamanın revizyona kapalı olması doğru değildir.