Bilimsel Araştırma Teknikleri 2024-2025 Final Soruları (Sosyoloji-Sağlık Y.)

Bilimsel Araştırma Teknikleri: Temel Kavramlar ve Uygulamalar

Alıntılama Teknikleri ve Özgünlük

Bilimsel araştırmalarda alıntılama teknikleri, bir çalışmanın güvenilirliği ve etik açıdan doğruluğu için önemlidir. Yeterince alıntılamama, bir kaynağın önemli fikirlerini metne dahil etmeme durumunu ifade eder. Bu eksiklik, çalışmanın kaynağıyla yeterli bağ kuramadığı anlamına gelir. Aşırı alıntılama ise metni, yazarın özgün görüşlerine yer vermeden, kaynaklardan yapılan alıntılarla doldurmayı ifade eder. Araştırmacının, alıntıladığı fikirler arasında kendi yorumlarını sunması ve bu alıntıları yapılandırması gereklidir.

Araştırma Raporlarının Yapısı

Bir araştırma raporunun yönteme dayalı bölümleri, araştırma modeli, evren ve örneklem, veri toplama araçları ve verilerin çözümlenmesi gibi başlıklardan oluşur. Giriş, içindekiler ve sonuç gibi kısımlar ise raporun diğer bölümlerine aittir. Araştırmanın bu sistematik yapısı, çalışmanın hem teorik hem de uygulamalı yönlerini bir araya getirir.

Veri Türleri ve Değişkenler

Bilimsel araştırmalarda kullanılan veri türleri arasında sayısal veriler ve nitel veriler önemli yer tutar. Yaş ve boy gibi ölçülebilir özellikler, sayısal veriler kategorisine girerken, medeni durum gibi kategorik özellikler, kesikli nitel değişkenler olarak sınıflandırılır. Ayrıca, iki ölçüm arasında sonsuz alt bölümler içerebilen değişkenler, sürekli değişkenler olarak tanımlanır.

Araştırma Tasarımı ve İşlevselleştirme

Araştırma tasarımı, bir çalışmanın metodolojisini belirler ve veri toplama süreçlerini içerir. Araştırmanın temel adımlarından biri olan işlevselleştirme, gözlem öncesinde soruların ve hipotezlerin netleştirilmesi sürecidir. Bu, araştırmanın mantıklı bir şekilde yapılandırılmasını sağlar ve sonuca ulaşma sürecini kolaylaştırır.

Anket Yöntemleri ve Popülasyon Faktörleri

Anket yöntemi, veri toplama tekniklerinden biridir ve uygulama sırasında dil sorunu, okuryazarlık ve coğrafi kısıtlamalar gibi popülasyon faktörlerini dikkate almak gerekir. Fikir farklılıkları, genelde anketin uygulanabilirliğini doğrudan etkileyen bir popülasyon konusu değildir.

Ekolojik ve İstisnayı Genelleme Yanılgıları

Bilimsel düşünme sürecinde yaygın hatalardan biri olan ekolojik yanılgı, grup düzeyindeki genellemelerin bireylere hatalı bir şekilde uygulanmasıdır. Örneğin, bir marketin genel olarak ucuz olması, tüm ürünlerinin en ucuz olduğu anlamına gelmez. Bu tür genellemeler, birey düzeyinde yanlış çıkarımlara yol açabilir.

Veri Kaynakları ve İkincil Veriler

Bilimsel çalışmalarda kullanılan veriler, birincil ve ikincil veri kaynakları olarak sınıflandırılır. OECD gibi uluslararası kuruluşlardan alınan veriler, doğrudan toplanmayan ve başka bir kaynaktan alınarak yeniden kullanılan ikincil veri kaynaklarıdır.

Ölçek Türleri ve Kodlama

Araştırmalarda kullanılan ölçek türlerinden biri olan sıralı ölçekler, değerlerin yalnızca sıralama bilgisi verir ancak bu değerler arasındaki farkın büyüklüğünü göstermez. Kodlama işlemleri ise SPSS gibi istatistiksel yazılımlarda variable view – values menüsü üzerinden gerçekleştirilir.

Güvenirlik ve Ölçüm Araçları

Bir ölçüm aracının güvenilirliği, 0 ile 1 arasında değişen bir güvenirlik katsayısı ile ifade edilir. Katsayı 1’e yaklaştıkça ölçüm aracının güvenilirliği artar. Bu, çalışmanın tekrarlanabilirliği ve sonuçların doğruluğu için kritik bir göstergedir.

Sonuç ve Öneriler

Bilimsel araştırma teknikleri, araştırmacının teorik bilgiyi uygulamaya dönüştürme yeteneğini geliştirmesini sağlar. Veri toplama, analiz ve yorumlama süreçlerinde kullanılan bu teknikler, araştırmaların güvenilirliğini ve geçerliliğini artırır. Bu yazı, yukarıdaki soruları anlamak ve çözmek için gerekli temel kavramları içermektedir. Öğrenciler, bu bilgileri kullanarak bilimsel çalışmalarda daha doğru ve etkili bir yöntem geliştirebilir

1. Tartışılacak düşünceyi kaynakta eksiksiz ve özlü şekilde ifade eden özgün cümleleri saptayıp metne almama durumu ne tür bir alıntılama sorununu ifade etmektedir?

A) Yeterince alıntılamama
B) Aşırı alıntılama
C) İsabetsiz alıntılama
D) Alıntılama tekniğinin yetersizliği
E) Yanlış alıntılama

Cevap: A) Yeterince alıntılamama

Açıklama: Yeterince alıntılamama, önemli fikirlerin ya da cümlelerin kaynaklardan alınmaması durumunu ifade eder. Bu, çalışmanın eksik veya kaynakla yetersiz bağ kurduğu anlamına gelir. Aşırı alıntılama ya da isabetsiz alıntılama gibi diğer seçenekler farklı sorunları ifade eder.

2.
I. Giriş
II. İçindekiler
III. Araştırmanın Modeli
IV. Evren ve Örneklem/Çalışma Grubu
V. Veri Toplama Araçları
VI. Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi
VII. Sonuç
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri araştırmanın yöntem kısmında yer almaz?

A) II, V, VI ve VII
B) Yalnız I
C) I, II ve VII
D) I, III ve V
E) II, III, IV ve V

Cevap: C) I, II ve VII

Açıklama: Araştırmanın yöntem kısmında, araştırmanın modeli, evren ve örneklem, veri toplama araçları, verilerin toplanması ve çözümlenmesi gibi başlıklar yer alır. Giriş, içindekiler ve sonuç kısımları yöntemin dışında kalan bölümlerdir.

3. Ahmet ile Berk’in yaş ve boylarının kaydedilmesiyle elde edilen yaş ve boy değişkenleri hangi tür veriye örnektir?

A) Yargısal veri
B) Nominal veri
C) Tek değişkenli veri
D) Panel veri
E) Sayısal veri

Cevap: E) Sayısal veri

Açıklama: Yaş ve boy gibi ölçülebilir ve sayısal olarak ifade edilebilen değerler, sayısal veri kategorisine girer. Nominal veri kategorik olup sınıflandırmaya dayanır. Tek değişkenli veri ise analizde kullanılan veri türünü belirtir.

4. Aynı kaynaktan ya da farklı kaynaklardan yapılan alıntılar peş peşe sunulup metin yalnız alıntılara veya aktarmalara dayanan uzun bölümlerden oluşuyor ve yazar, alıntıların aralarına kendi yorumlarını katmıyorsa burada hangi tür bir alıntılama sorunu vardır?

A) Aşırı alıntılama
B) İsabetsiz alıntılama
C) Alıntılama tekniğinin yetersizliği
D) Yanlış alıntılama
E) Yeterince alıntılamama

Cevap: A) Aşırı alıntılama

Açıklama: Yazarın kendi yorumlarını katmadan metni alıntılarla doldurması, aşırı alıntılama problemidir. Bu, çalışmanın özgünlüğünü azaltır ve okuyucunun yazarın görüşlerini anlamasını zorlaştırır.

5. İki ayrı ölçüm arasında kuramsal olarak sonsuz parçaya bölünebilme özelliği bulunuyorsa bu değişkenin türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Nitel değişken
B) Kesikli değişken
C) Parçalı değişken
D) Ara değişken
E) Sürekli değişken

Cevap: E) Sürekli değişken

Açıklama: Sürekli değişkenler, iki değer arasında sonsuz sayıda olasılığı içerebilir. Örneğin, boy veya ağırlık sürekli değişkenlere örnektir. Kesikli değişkenler ise belirli, sayılabilir değerler alır.

6.
1: Lise mezunu
2: Ön lisans mezunu
3: Lisans mezunu
4: Lisansüstü mezunu
Yukarıdaki sınıflandırmada her bir eğitim düzeyinin yanında bir kod yer almaktadır. Bu kodlama SPSS’teki hangi menüler aracılığıyla yapılmıştır?

A) Variable view – width
B) Data view – values
C) Data view – width
D) Data view – decimals
E) Variable view – values

Cevap: E) Variable view – values

Açıklama: SPSS’te değişkenlere ait kodlamalar “Variable view” menüsü altındaki “values” sekmesinden yapılır. Diğer menüler farklı özellikler için kullanılır.

7. Aşağıdakilerden hangisi anket yönteminin seçiminde popülasyon konularından biri değildir?

A) Dil sorunu
B) İş birliği
C) Fikir farklılıkları
D) Okuryazarlık
E) Coğrafi kısıtlamalar

Cevap: C) Fikir farklılıkları

Açıklama: Fikir farklılıkları anketin uygulanmasını etkileyen bir popülasyon konusu değildir. Dil sorunu, okuryazarlık ve coğrafi kısıtlamalar gibi faktörler, anketin uygulanabilirliğini doğrudan etkiler.

8. Araştırma tasarımı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Veriler toplamaktır.
B) Bir araştırma tasarısı oluşturmaktır.
C) Araştırmacıya ideal bir araştırma tasarımı vermektir.
D) Tasarımı problemden önce başlatmaktır.
E) Analizi ile birlikte araştırma tasarımı başlatmaktır.

Cevap: B) Bir araştırma tasarısı oluşturmaktır.

Açıklama: Araştırma tasarımı, bir araştırmanın nasıl yürütüleceğini planlamaktır. Bu, veri toplama, analiz ve sonuç çıkarma süreçlerini etkileyen temel bir aşamadır.

9. Araştırmanın genel yapısı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Veriler analiz edilmeden gözlem yapılamaz.
B) Araştırma yapısının tasarımında işlevselleştirme, gözlemden önce gelen bir aşamadır.
C) Araştırma yapısının oluşturulmasındaki ilk öge odaklanmadır.
D) Gözlem yapıldıktan sonra araştırma kapsamı daraltılır.
E) Araştırma yapılandırılırken kapsam, olabildiğince genişletilmelidir.

Cevap: B) Araştırma yapısının tasarımında işlevselleştirme, gözlemden önce gelen bir aşamadır.

Açıklama: Araştırma tasarımında işlevselleştirme, araştırma sorularının ve hipotezlerin belirlenmesi için gözlemden önce yapılır. Bu, araştırmanın mantıklı ve tutarlı bir şekilde ilerlemesini sağlar.

10. Birden fazla cevabın işaretlenebileceği soru türlerine ne ad verilmektedir?

A) Değişken çoklu seçenek
B) Açık uçlu soru
C) Yorum sorusu
D) Değişmez sayılı seçenek
E) Likert tipi soru

Cevap: A) Değişken çoklu seçenek

Açıklama: Değişken çoklu seçenek soruları, birden fazla doğru cevabın seçilebileceği soru türleridir. Likert tipi sorular, genellikle bir ölçekte tek bir cevabın işaretlendiği sorulardır.

11. Güvenirlik katsayısı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Sayısal olarak 0 ile 1 arasında değişmektedir.
B) Sayısal olarak -1 ile 0 arasında değişmektedir.
C) Sayısal olarak -1 ile 1 arasında değişmektedir.
D) Sayısal olarak 0 ile artı sonsuz arasında bir değer alabilir.
E) Sayısal olarak 1’den büyük bir değerle ifade edilir.

Cevap: A) Sayısal olarak 0 ile 1 arasında değişmektedir.

Açıklama: Güvenirlik katsayısı, bir ölçüm aracının tutarlılığını ifade eder ve 0 ile 1 arasında değer alır. Bu aralık, ölçüm aracının güvenilirlik düzeyini göstermektedir. Diğer şıklar bu tanıma uygun değildir.

12. Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Örgütü’nden (OECD) alınan “hastanede yatış süresi” verileri aşağıdaki veri kaynaklarından hangisi arasında yer alır?

A) Yargısal veri kaynakları
B) Ham veri kaynakları
C) İkincil veri kaynakları
D) Nitel veri kaynakları
E) İlkel veri kaynakları

Cevap: C) İkincil veri kaynakları

Açıklama: OECD gibi bir kurumdan alınan veriler, doğrudan toplanmamış ve başka bir kaynaktan alınarak yeniden kullanılmış verilerdir, bu nedenle ikincil veri kaynakları olarak sınıflandırılır.

13. SPSS’teki veri dosyaları hangi uzantıyla saklanır?

A) .spo
B) .spss
C) .sxls
D) .sps
E) .sav

Cevap: E) .sav

Açıklama: SPSS yazılımında veri dosyaları .sav uzantısı ile saklanır. Diğer uzantılar farklı türde dosyalar için kullanılmaktadır.

14. Konunun seçiliş nedenlerinin gerekçelendirilerek açıklanmasına ne ad verilir?

A) Öneri
B) Varsayım
C) Önem
D) Çalışma planı
E) Problem

Cevap: C) Önem

Açıklama: Bir konunun seçilme nedenlerinin gerekçelendirilmesi ve bu konunun neden önemli olduğunun açıklanması, çalışmanın “önem” kısmında ele alınır.

15. A marketi diğer marketler içinde fiyatları genel olarak en uygun olan markettir. Ancak şampuan kategorisindeki fiyatlar, B ve C marketinden daha pahalıdır.
A marketinin genel olarak müşterilerine avantajlı fiyatlar sunmakta olduğu bilgisinden yola çıkan bir müşterinin, “Şampuanları en uygun fiyatla A marketinden alabilirim.” şeklinde düşünmesi aşağıdakilerden hangisine örnektir?

A) İstisnayı engelleme yanılgısı
B) Ekolojik yanılgı
C) Ekonomik yanılgı
D) İstisnayı genelleme yanılgısı
E) Yanlışlama

Cevap: B) Ekolojik yanılgı

Açıklama : Grup ve Birey İlişkisi:

A marketi genel olarak en ucuz markettir (grup düzeyindeki genelleme).

Ancak müşteri bu genellemeyi, alt bir kategori olan şampuanlara (birey düzeyi) uygulamaktadır.

Ekolojik Yanılgının Tanımı:

Ekolojik yanılgı, grup düzeyinde yapılan bir çıkarımın birey düzeyinde de geçerli olduğunu varsayma hatasıdır.

Burada, “A marketi genel olarak ucuzsa, şampuanları da ucuzdur” şeklindeki düşünce, grup seviyesindeki genellemenin alt kategoriye hatalı bir şekilde uygulanmasıdır.

Sonuç:

Eğer okul ekolojik yanılgı cevabını vermiş ve kabul etmişse, bu durum grup düzeyinden (A marketinin genel ucuzluğu) birey düzeyine (şampuan kategorisine) bir genelleme yapılmasıyla uyumludur. Sorunun bu perspektiften değerlendirilmesiyle, B) Ekolojik yanılgı seçeneği doğru kabul edilebilir.

Ancak, bu durumu istisnayı genelleme yanılgısı olarak da yorumlamak mümkündür, çünkü soruda A marketinin şampuan kategorisinde diğerlerinden pahalı olduğu açıkça belirtilmiştir. Bu nedenle, yanıtın yorumlanma şekli, sorunun bağlamına ve kullanılan mantık çerçevesine bağlıdır. Ekolojik yanılgı cevabını tercih eden okul, bu grup-birey ilişkisindeki genelleme hatasına vurgu yapmıştı

16. Sıralı ölçeklerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Sadece bir değerin diğerinden küçük veya büyük olduğunu gösterir.
B) Değerler arasındaki farkın büyüklüğünü gösterir.
C) Sıralananların birbirleri arasındaki farkları konusunda bir şey söylemek imkânsızdır.
D) Gerçek sıfır noktasından yoksundur.
E) Veriler büyüklük açısından birbirlerine göre sıralanır.

Cevap: B) Değerler arasındaki farkın büyüklüğünü gösterir.

Açıklama: Sıralı ölçekler, sadece bir değer diğerinden büyük ya da küçük gibi sıralamaları gösterir; ancak değerler arasındaki farkın büyüklüğünü göstermez. Gerçek sıfır noktası bulunmaz.

17. Medeni durum (bekâr-evli-dul vb.), aşağıdaki değişken sınıflarından hangisine aittir?

A) Nicel değişken – Kontrol değişkeni
B) Nitel değişken – Sürekli değişken
C) Kesikli değişken – Nicel değişken
D) Kesikli değişken – Nitel değişken
E) Sürekli değişken – Kontrol değişkeni

Cevap: D) Kesikli değişken – Nitel değişken

Açıklama: Medeni durum, nitel bir değişkendir ve kesikli kategorilere ayrılır (bekâr, evli, dul gibi). Sürekli değişken ya da nicel değişken değildir.

18. Küme içinin heterojen olması (değişik özellikteki birimleri içermesi) durumunda örneklem hatası ne şekilde değişir?

A) Büyür.
B) Değişmez.
C) Sabit kalır.
D) Küçülür.
E) Artı sonsuz yönünde artar.

Cevap: D) Küçülür.

Açıklama :

19. Yargısal veri türlerinden toplanan veriler, bireye ait özelliklerin etkisindedir. Aşağıdakilerden hangisinde toplanan veriler yargısal veri türüne girmez?

A) Yetenek
B) Düşünce
C) Görüş
D) Sayısal
E) Kişilik

Cevap: D) Sayısal

Açıklama: Sayısal veriler, bireyin özelliklerinden bağımsız olarak ölçülebilir ve kategorize edilebilir. Diğer seçenekler yargısal veri türüne örnek teşkil eder.

20. Aşağıdakilerden hangisi anket yönteminin araştırılmasını değerlendirirken dikkate alınacak faktörlerden biri değildir?

A) Eğitimli personel
B) Kullanılacak süre
C) Parasal durum
D) İklimsel durum
E) İmkânlar

Cevap: D) İklimsel durum

Açıklama: İklimsel durum anket uygulamalarını etkileyen bir faktör değildir. Eğitimli personel, süre, parasal durum ve imkânlar gibi faktörler anket yönteminin başarısını etkiler.