Sosyal Psikoloji 2024-2025 Final Soruları

Sosyal Psikoloji: Temel Kavramlar ve Kuramlar

Sosyal psikoloji, bireylerin duygu, düşünce ve davranışlarının başkalarıyla olan etkileşimleri sonucunda nasıl şekillendiğini inceleyen bir bilim dalıdır. Bu alan, bireylerin gruplar çerçevesinde nasıl davrandıklarına, önyargılara, sosyal etkilenme süreçlerine ve çatışmalara odaklanarak toplumsal yapının birey üzerindeki etkilerini açıklar.

Chaiken’in Kestirme Yol-Sistematik Yol Modeli

Chaiken’in modeli, bireylerin karar alma süreçlerini iki temel yol üzerinden açıklar:

• Kestirme Yol (Heuristic Processing): Bu yöntem, bireylerin karar alırken hızlı ve daha az efor gerektiren yolları tercih etmesi anlamına gelir. Ünlüler veya otoriteler gibi kaynaklara dayalı bu yöntem, derinlemesine analiz yapmadan sonuçlara ulaşılmasına olanak tanır.
• Sistematik Yol (Systematic Processing): Bu yol ise detaylı ve yoğun bir analiz gerektirir. Bireyler, karar verirken bilimsel araştırmaları ve makaleleri inceler.

Örneğin, bir ürünü ünlüler tavsiye ettiği için tercih etmek kestirme yola bir örnekken, bir ürünün bilimsel raporlarını detaylıca incelemek sistematik yol işlemeyi temsil eder.

Sosyal Etkileşim ve Uyma Davranışı

Uyma, bireylerin grup normlarına veya çoğunluğun davranışına uyum sağlamasını ifade eder. Ayşe’nin kütüphanede kimsenin ders çalışmadığını görüp çalışmayı bırakması, sosyal etkilenmenin güzel bir örneğidir. Bu davranış, çoğunluk normlarına uyma ihtiyacından kaynaklanır. Uyma davranışı, toplumsal uyumu sağlamada önemli bir rol oynar ancak bireysel eleştirel düşünceyi zayıflatabilir.

Grup Kutuplaşması ve Grupdüşünü

• Grup Kutuplaşması: Grup içinde bireyler daha radikal veya aşırı görüşlere yönelebilir. Bu durum, sosyal karşılaştırma veya grubun bilgisel etkisi gibi faktörlerle şekillenir.
• Grupdüşünü: Grup içindeki üyelerin eleştirel düşünceyi bir kenara bırakması ve grup birliğini koruma amacıyla yanlış kararlar alması durumudur. Grupdüşünü, özellikle grup birliğini sağlamayı her şeyin üzerine koyma durumunda artış gösterebilir. Bunun yerine eleştirel fikirlerin teşviki, grup kararlarının kalitesini artırabilir.

Önyargı ve Sosyal Kaynakları

Önyargılar, bireylerin diğer insanlara dair olumlu ya da olumsuz tutumlarıdır. Önyargıların sosyal kaynaklarından bazıları şunlardır:

• Sosyal Eşitsizlikler: Toplumsal statüler arasındaki farklılıklar, önyargıları körükleyebilir.
• Sosyal Baskınlık Yönelimi: Toplumda öne çıkma arzusu, diğer gruplara karşı önyargılı tutumlara neden olabilir.

Bilişsel ve Sosyal Kuramlar

• Denge Kuramı: Bireyler, çevrelerindeki kişiler ve olaylarla dengeli ilişkiler kurma eğilimindedir.
• Bilişsel Çelişki Kuramı: Tutarsızlık yaşandığında bireyler, bu durumu azaltmaya çalışarak tutarlılığı yeniden sağlamaya yönelir.
• Bilişsel Dengeleme Kuramı: Tutarsız İlişkileri görmezden gelmek yerine, bireyler denge kurmaya çalışır.

Çatışma ve Azaltma Yöntemleri

Çatışmalar toplumsal gruplar arasında görülen fikir ayrılıkları ve gerilimlerdir. Çatışmayı azaltmak için:

• Grupların ortak hedefler etrafında birleştirilmesi,
• Sosyal karşılaştırmaları azaltacak önlemler alınması,
• Önyargılı tutumların eleştirilmesi gibi yöntemler izlenebilir.

Sonuç

Sosyal psikoloji, birey ve toplum arasındaki dinamikleri anlamak için kritik bir disiplindir. Yukarıda ele alınan konular, bireylerin sosyal ortamlarındaki davranışlarını şekillendiren temel mekanizmaları açıklamaktadır. Bu bilgiler, sosyal etkilerin bilinçli bir şekilde farkına varılmasını ve daha etkili karar alma süreçlerinin geliştirilmesini sağlayabilir.

1. Aşağıdaki durumlardan hangisi, Chaiken’in Kestirme Yol-Sistematik Yol modeline göre, kestirme (heuristic) işlemeyi temsil eder?

A) Karmaşık bilgilerden oluşan ürün raporlarını analiz etmek
B) Ünlülerin önerileri doğrultusunda bir ürünü tercih etmek
C) Bir ürünün bilimsel araştırmalarını detaylıca inceleyerek karar vermek
D) Ürüne ilişkin kullanıcı değerlendirmelerini incelemek
E) Bir konuyla ilgili kapsamlı makaleler okuyarak karar vermek

Cevap : B) Ünlülerin önerileri doğrultusunda bir ürünü tercih etmek

Açıklama : Kestirme işleme, bilgiye derinlemesine analiz yapmadan hızlıca karar verme sürecini ifade eder. Ünlülerin önerileri, bir kişinin daha az bilişsel çaba ile karar almasını sağlar. Diğer seçenekler sistematik işleme örnekleridir.

2. Ayşe Sosyal Psikoloji dersinin sınavına çalışacaktır. Kütüphaneye gittiğinde kimsenin orada olmadığını herkesin çimlerde oturduğunu görmüştür. Kimse çalışmıyorsa ben de neden çalışıyorum ki diyerek çalışmayı bırakmış ve arkadaşlarına katılmıştır. Bu durum sosyal etkide hangi kavramla açıklanabilir?

A) Uyma
B) Değişim
C) Sosyal kaytarma
D) Sosyal hızlandırma
E) İtaat

Cevap : A) Uyma

Açıklama : Uyma, bireyin çevresindeki grup normlarına veya davranışlarına uymasını ifade eder. Ayşe, çevresindeki diğer kişilerin davranışına uyum sağlamıştır. Diğer şıklar bu davranışı açıklamak için uygun değildir.

3. Çift Yön Modeli hipotezini ortaya atan kuramcı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şerif
B) Moscovici
C) Asch
D) Milgram
E) Festinger

Cevap : B) Moscovici

Açıklama : Moscovici, Çift Yön Modeli hipotezini geliştirmiştir. Bu model, çoğunluğun ve azınlığın farklı şekillerde etkili olduğunu açıklamaktadır. Diğer seçenekler farklı sosyal psikoloji kuramcılarına aittir.

4. I. Ön yargı bir tutumdur.
II. Irkçılık bir ön yargı türüdür.
III. Ön yargılar duygu içermez.
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri ön yargı ile ilgili doğru bir ifadedir?

A) Yalnız II
B) Yalnız I
C) I ve III
D) I ve II
E) Yalnız III

Cevap : D) I ve II

Açıklama : Ön yargı, duygu, düşünce ve davranış bileşenlerinden oluşan bir tutumdur. Irkçılık ise ön yargının bir türüdür. Ancak III. ifade yanlıştır çünkü ön yargılar genellikle duygusal bir bileşen içerir.

5. Aşağıdakilerden hangisi grup kutuplaşmasının nedenlerinden biri değildir?

A) Grup içinde sorumluluğun dağılması
B) Grup içi karar vermede artan sorumluluk hissi
C) Sosyal karşılaştırma
D) Grubun bilgisel etkisi
E) Grup içinde karşılaşılan farklı fikirlere ikna olma

Cevap : B) Grup içi karar vermede artan sorumluluk hissi

Açıklama : Grup kutuplaşması, bireylerin grup içinde daha aşırı pozisyonlara yönelme eğilimidir. “Artan sorumluluk hissi” bu eğilimle ilgili bir neden değildir. Diğer seçenekler grup kutuplaşmasının nedenlerindendir.

6. I. Çocukluk döneminde sıkı disipline maruz kalmış kişilerdir.
II. Katı düşünme eğilimine sahiptirler.
III. Otoriteye itaat etmezler.
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri ön yargının kaynaklarından biri olan otoriter kişilik yapısının özelliklerinden değildir?

A) II ve III
B) Yalnız III
C) I ve II
D) Yalnız I
E) I ve III

Cevap : B) Yalnız III

Açıklama : Otoriter kişilik yapısına sahip bireyler genellikle otoriteye itaat ederler. Bu nedenle III. ifade yanlış bir özelliktir. I ve II, otoriter kişiliğin genel özellikleri arasında yer alır.

7. Gazetede yayınlanan bir habere göre Türkiye’de bir genç ABD’deki kitlesel silahlı saldırı gruplarından biri gibi giyinerek birçok kişiyi bıçaklamıştır.
Türkiye’deki bu gencin durumu ve ABD’deki gençleri taklit etmesi durumunda ABD’deki saldırganlar bu genç için hangi kavramla temsil edilmektedir?

A) Normatif grup
B) Yargının bozulması
C) Referans grubu
D) Bilgi sağlayıcı etki
E) İç grup yanlılığı

Cevap : C) Referans grubu

Açıklama : Referans grubu, bireyin davranışlarını ve tutumlarını etkileyen gruptur. ABD’deki saldırganlar, bu genç için referans grubu rolü üstlenmiştir.

8. Aşağıdakilerden hangisi grupdüşünün önüne geçmede etkili olamaz?

A) Grup birliğini sağlamayı her şeyin önüne koymak
B) Eleştirel fikirler ortaya atacak birini seçmek
C) Grup üyesi olmayan uzmanların görüşüne başvurmak
D) Erken grup uyumunun önüne geçmek
E) Grubu alt gruplara ayırmak

Cevap : A) Grup birliğini sağlamayı her şeyin önüne koymak

Açıklama : Grup birliğini her şeyin önüne koymak, grupdüşünü artırabilir. Diğer seçenekler, grupdüşünü önlemek için etkili yöntemlerdir.

9. Aşağıdakilerden hangisi bir çatışma örneği değildir?

A) İmza kampanyaları
B) Aile içindeki kavgalar
C) Gruplar arası sürtüşmeler
D) Kolluk kuvvetleriyle karşı karşıya kalınan protestolar
E) Savaşlar

Cevap : A) İmza kampanyaları

Açıklama : İmza kampanyaları, barışçıl bir eylem türüdür ve çatışma olarak değerlendirilmez. Diğer şıklar, çatışmayı temsil eden durumlardır.

10. Aşağıdakilerden hangisi çatışmayı azaltabilmek için uygulanabilecek sağlıklı yollardan biridir?

A) Gruplar arasında asimilasyon süreçlerine başvurmak
B) Birbirine düşman grupları hızlıca bir araya getirerek temasa zorlamak
C) Toplumsallaşmaktan vazgeçerek bireyselleşmeye yönelmek
D) Farklı düşünenleri toplumdan dışlamak
E) Grupların ortak hedef ve üst kimlikler doğrultusunda bir araya gelmelerini sağlamak

Cevap : E) Grupların ortak hedef ve üst kimlikler doğrultusunda bir araya gelmelerini sağlamak

Açıklama : Çatışmayı azaltmanın en etkili yolu, ortak hedefler doğrultusunda iş birliği ve bir araya gelmektir. Diğer seçenekler, çatışmayı artırabilir veya çözüm sürecini engelleyebilir.

11. I. İnsanların kendileriyle benzer düşüncelere maruz kalarak bu düşüncelerinin daha da pekişmesini anlatan “yankı odası” ifadesi grup kutuplaşmasının bir örneğidir.
II. Grup oluşumundan söz etmek için sosyal etkileşimin varlığı gereklidir.
III. Sosyal kaytarma, dünyadaki farklı kültürlerin hepsinde aynı düzeyde görülür.
Yukarıdaki ifadelerden hangisi veya hangileri yanlıştır?

A) I ve III
B) I ve II
C) Yalnız I
D) Yalnız III
E) II ve III

Cevap : D) Yalnız III

Açıklama : Sosyal kaytarma, kültürel bağlama göre farklılık gösterir ve tüm kültürlerde aynı düzeyde görülmez. Diğer ifadeler doğru özellikler taşımaktadır.

12. Aşağıdaki durumlardan hangisi, Cialdini’nin taahhüt ve tutarlılık ilkelerine uygun bir örnektir?

A) İnsanları ürünü satın almaya zorlayıcı koşullar yaratmak
B) İkna mesajı sunumunda hızlıca farklı konulara atlamak
C) Bir kişiye ilk başta küçük ricaya uymalarının ardından daha büyük bir istekte bulunmak
D) Alıcılara aşırı bilgi sunarak kararlarını belirtmelerini geciktirmek
E) Alıcıların satın alma eğilimlerini eleştirerek ikna etmeye çalışmak

Cevap : C) Bir kişiye ilk başta küçük ricaya uymalarının ardından daha büyük bir istekte bulunmak

Açıklama : Bu durum, “ayak kapıda tekniği” olarak bilinen ve taahhüt ile tutarlılık ilkesine dayanan bir ikna yöntemidir. Diğer seçenekler bu ilkeye uygun değildir.

13. Başka insanların bize nasıl tepki verdiğine ilişkin gözlemlerimizi ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yansıtılmış değerlendirmeler
B) Öz-değerlendirmeler
C) Roller
D) Kimlikler
E) Sosyal karşılaştırmalar

Cevap : A) Yansıtılmış değerlendirmeler

Açıklama : Yansıtılmış değerlendirmeler, diğer insanların bize yönelik tepkileri üzerinden kendimize dair değerlendirmelerimizi oluşturduğumuz süreci ifade eder.

14. Aşağıdakilerin hangisi katılımcıların doğal ortamlarında davranışlarını gözlemlemek için gerçek dünya koşullarında yürütülen ve neden sonuç ilişkileri kurabilen bir araştırma tekniğidir?

A) Laboratuar Deneyi
B) Alan Araştırması
C) Arşiv Çalışması
D) Anket
E) Alan Deneyi

Cevap : E) Alan Deneyi

Açıklama : Alan deneyi, doğal koşullarda yürütülen ve neden-sonuç ilişkilerini inceleyen bir araştırma yöntemidir. Diğer seçenekler bu özelliği tam olarak karşılamaz.

15. I. Sosyal eşitsizlikler
II. Sosyal baskınlık yönelimi
III. Engellenme
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri ön yargının sosyal kaynaklarından biridir?

A) I ve III
B) Yalnız I
C) I ve II
D) Yalnız III
E) II ve III

Cevap : C) I ve II

Açıklama : Sosyal eşitsizlikler ve sosyal baskınlık yönelimi, ön yargının önemli sosyal kaynaklarıdır. Engellenme, ön yargının bireysel bir kaynağı olarak değerlendirilebilir.

16. Olayların nedenini açıklamaya çalışırken davranışların başkaları tarafından da yapılıp yapılmadığı sorusu aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir?

A) Ayırt edicilik
B) Tutarlılık
C) Yaygınlık
D) Belirginlik
E) Nedensellik

Cevap : C) Yaygınlık

Açıklama : Yaygınlık, bir davranışın başkaları tarafından da sergilenip sergilenmediğini sorgulayan bir boyuttur. Diğer seçenekler farklı atıf kategorilerini temsil eder.

17. Aşağıdaki durumlardan hangisi, bir kaynağın inanırlığını artırmak için önemlidir?

A) Kaynağın kendi çıkarına uyan mesajlar vermesi
B) Kaynağın söylediklerini bağırarak anlatması
C) Kaynağın genç ve dinamik bir kişilik olması
D) Kaynağın sürekli aynı mesajı tekrarlaması
E) Kaynağın bilgi birikimi ve uzmanlık seviyesi

Cevap : E) Kaynağın bilgi birikimi ve uzmanlık seviyesi

Açıklama : Bir kaynağın inanılırlığını artıran en önemli özellikler arasında bilgi birikimi ve uzmanlık seviyesi bulunur. Diğer seçenekler bu etkiyi sağlayamaz.

18. I. Denge Kuramı’na göre bireyler ilişkilerinde denge sağlama eğilimindedir.
II. Bilişsel Çelişki Kuramı kişilerarası düzeyde tutarlılığa açıklama getirmiştir.
III. Bilişsel Dengeleme Kuramı’na göre, bireyler tutarsız olan ilişkileri görmezden gelerek tutarlılığı sağlayabilirler.
Tutumlarla ilişkili çeşitli kuramlarla ilgili yukarıda verilen bilgilerden hangisi ya da hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I
B) Yalnız III
C) I ve II
D) I ve III
E) Yalnız II

Cevap : B) Yalnız III

Açıklama : Bilişsel Dengeleme Kuramı’nda bireyler tutarsız ilişkileri görmezden gelmez; aksine, tutarlılığı sağlamak için değişiklik yapar. Diğer ifadeler doğrudur.

19. Aşırı tahmin etkisinin bir örneği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Borsada risk almamak
B) Gerçekçi hedefler belirlemek
C) Başkalarının yeteneklerini değerlendirmek
D) Öğrencilerin sınav sonuçlarını abartmaları
E) Kendi hatalarını kabul etmek

Cevap : D) Öğrencilerin sınav sonuçlarını abartmaları

Açıklama : Aşırı tahmin etkisi, bireylerin kendi başarılarını veya yeteneklerini olduğundan fazla görmeleri durumudur. Bu, sınav sonuçlarının abartılması gibi durumlarda gözlenir.

20. Oyun kuramları hangi bilim dalından ortaya çıkmıştır?

A) Edebiyat
B) Biyoloji
C) Felsefe
D) Ekonomi
E) Fizyoloji

Cevap : D) Ekonomi

Açıklama : Oyun kuramları, karar verme süreçlerini matematiksel olarak inceleyen bir alan olarak ekonomi biliminden doğmuştur. Diğer disiplinler bu alanda temel oluşturmaz.