Din ve Toplum 2024-2025 Final Soruları

Din ve Toplum: Türkiye’deki Modernleşme Süreci ve Sosyokültürel Değişimler

Din ve toplum arasındaki ilişki, insanlık tarihinin her döneminde önemli bir tartışma konusu olmuştur. Özellikle modernleşme, küreselleşme ve laiklik gibi süreçler, dinin toplumsal işlevlerini ve bireyler üzerindeki etkilerini yeniden tanımlamıştır. Türkiye özelinde bu süreçler, Cumhuriyet dönemiyle birlikte daha sistematik bir yapıya bürünmüştür. Bu yazıda, 2024-2025 “Din ve Toplum” final sorularında ele alınan konular ışığında, modernleşme ve din arasındaki ilişkiler ve bu ilişkilerin toplumsal yapıya etkisi incelenecektir.

1. Türkiye’de Laiklik ve Diyanet İşleri Başkanlığı

Türkiye’de laiklik, Batı’daki sekülerizmden farklı bir yapıya sahiptir. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kurulması, laiklik ve din arasında bir denge unsuru oluşturmuştur. Bu kurum, dini kamusal alandan tamamen dışlamak yerine, devlet denetiminde bir dini yapı geliştirmeyi amaçlamıştır. Bu durum, Türkiye’nin laiklik modelini diğer ülkelerden ayıran önemli bir özellik olarak öne çıkar.

2. Modernleşme ve Din

Modernleşme, özellikle Türkiye’de dini, bireysel bir olguya dönüştürme sürecini hızlandırmıştır. Bu süreçte, toplumsal yapıdaki değişimlere bağlı olarak yeni dindarlık tipolojileri ortaya çıkmıştır. Sosyokültürel değişimler, geleneksel din anlayışlarını revize ederek, bireysel ve toplumsal dindarlık arasında yeni bir denge kurulmasına yol açmıştır.

Weber’in karizmatik otorite teorisi, modernleşme süreçlerinde karizmatik liderlerin rolünü anlamak için önemli bir araçtır. Kriz ve bunalım dönemlerinde, karizmatik liderler dinî ve toplumsal hareketlerin odak noktası haline gelmiştir.

3. Aydınlanma ve Din

Aydınlanma dönemi, dini bireysel inanç sistemine indirgemiş ve toplumsal yapılar üzerindeki etkisini sınırlamıştır. Bu, dinin tamamen reddedilmesi değil, toplumsal ve siyasal alanlardan uzaklaştırılarak bireyin iç dünyasına hapsedilmesi anlamına gelir. Bu yaklaşım, modernleşme sürecinin sekülerleşme boyutuyla da örtüşmektedir.

4. Küreselleşme ve Din

Küreselleşme, ekonomik, siyasi, teknolojik ve kültürel alanlarda büyük etkiler yaratmıştır. Bu süreç, dinin sınır tanımayan bir olgu olarak yeniden değerlendirilmesine yol açmıştır. İslam dünyasında küreselleşmenin etkisi, farklı kültürel ve siyasi tezahürlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Din sosyolojisi, bu değişimleri anlamak için önemli bir araç sunar. Din ve toplumsal yapı arasındaki ilişkiyi inceleyerek, küreselleşmenin din üzerindeki etkilerini analiz eder.

5. Din Sosyolojisi ve Toplumsal İşlevler

Din sosyolojisi, dinin toplumsal yapı ve süreçlerle olan ilişkisini analiz eder. Din, toplumsal birlik ve dayanışmayı güçlendiren bir unsur olmasının yanı sıra, toplumsal değişimlerin de önemli bir aktörüdür. Ancak bireysel anlamda dini kuralların zorunlu kılınması, dinin toplumsal işlevlerinden biri değildir.

6. Reform ve İslam

Müslüman dünyasında reform düşüncesine karşı temel kaygı, İslam’ın tamamlanmış bir din olduğu inancından kaynaklanmaktadır. İçtihat kapısının yeniden açılması çağrıları, ulemanın dini tekelini kırmayı ve dinin modern dünyaya uyarlanabilirliğini artırmayı amaçlamaktadır. Ancak bu süreç, birçok kültürel ve siyasi tartışmayı da beraberinde getirmektedir.

Sonuç

Türkiye’de din ve toplum arasındaki ilişki, modernleşme, küreselleşme ve laiklik süreçlerinin etkisiyle yeniden şekillenmiştir. Diyanet İşleri Başkanlığı, laiklik anlayışının bir parçası olarak dinin kamusal alandaki varlığını düzenlemiştir. Modernleşme ve küreselleşme ise, dini bireysel ve toplumsal düzlemlerde yeniden tanımlamıştır. Din sosyolojisi, bu değişimlerin toplumsal yapı üzerindeki etkilerini anlamak için kritik bir araçtır. Bu bağlamda, dinin toplumsal işlevlerini doğru anlamak, günümüz Türkiye’sinde din ve toplum arasındaki dengeyi kavramak açısından önemlidir

1- Diyanet İşleri Başkanlığının varlığı, Türkiye’deki laiklik anlayışına nasıl bir etki yapmıştır?

A) Laikliğin ortadan kalkmasına neden olmuştur.
B) Dinî grupları devletle tamamen karşı karşıya getirmiştir.
C) Laiklik ile din arasında bir denge unsuru olmuştur.
D) Dinin kamusal hayattan tamamen çıkmasına neden olmuştur.
E) Dinî kurumların güçlenmesine neden olmuştur.

Cevap: C) Laiklik ile din arasında bir denge unsuru olmuştur.

Açıklama: Diyanet İşleri Başkanlığı, Türkiye’de laiklik anlayışının bir parçası olarak laiklik ile din arasında bir denge mekanizması görevi üstlenmiştir. Bu durum, dinin tamamen reddedilmesi ya da kamusal alandan dışlanması anlamına gelmemiştir. Diğer seçenekler Türkiye’nin laiklik modeline uymamaktadır.

2- Aydınlanma döneminin dine yaklaşımı nasıl olmuştur?

A) Dini reforme etme
B) Dini tamamen reddetme
C) Dini bireysel inanç sistemine indirgeme
D) Dini toplumsal yapıların merkezine yerleştirme
E) Dini bireyin iç dünyasına hapsetme

Cevap: C) Dini bireysel inanç sistemine indirgeme

Açıklama: Aydınlanma dönemi, dini daha çok bireyin inanç dünyasına yönelik bir olgu olarak ele almış ve toplumsal ya da siyasal alanlardan uzaklaştırmıştır. B seçeneği tamamen reddetme anlamına gelse de, Aydınlanma döneminin genel yaklaşımı bireysel bir anlayışa odaklanmıştır.

3- Küreselleşme süreci hangi alanlarda en büyük etkiye sahiptir?

A) Ekonomik, dini ve ahlaki
B) Sadece ekonomik ve kültürel
C) Sadece siyasi ve teknolojik
D) Ekonomik, siyasi, teknolojik ve kültürel
E) Sadece askeri ve hukuki

Cevap: D) Ekonomik, siyasi, teknolojik ve kültürel

Açıklama: Küreselleşme süreci, ekonomik, siyasi, teknolojik ve kültürel alanlarda büyük değişimlere neden olmuştur. Diğer seçenekler bu kapsamı daraltmakta ve eksik bilgi sunmaktadır.

4- Weber’in karizmatik otorite teorisine göre karizmatik liderlik hangi dönemlerde ortaya çıkar?

A) Ekonomik kalkınmanın hızlandığı dönemlerde
B) Toplumsal refah dönemlerinde
C) Kriz ve bunalım dönemlerinde
D) Eğitimde reform yapıldığında
E) Dinî ritüellerin azaldığı dönemlerde

Cevap: C) Kriz ve bunalım dönemlerinde

Açıklama: Weber’in karizmatik otorite teorisine göre, karizmatik liderler genellikle toplumsal kriz ve bunalım dönemlerinde ortaya çıkar. Bu dönemlerde liderler, toplumu birleştirici bir güç olarak öne çıkar.

5- Durkheim’ın din tanımında hangi kavram temel rol oynar?

A) Ahlaki değerler
B) İlahiyat
C) Ekonomik etkiler
D) Rasyonellik
E) Kutsal ve din dışı ayrımı

Cevap: E) Kutsal ve din dışı ayrımı

Açıklama: Durkheim’a göre din, kutsal ve din dışı ayrımı üzerine kurulu bir olgudur. Bu ayrım, dinin toplumsal işlevini anlamak için temel bir unsurdur.

6- Modernleşme ile İslam arasındaki temel gerilim kaynağı nedir?

A) İslam’ın insan merkezli bir inanç sistemi olması
B) Modernleşmenin İslam’ın ilerici yönlerini desteklemesi
C) İslam’ın bilim ve teknoloji ile çelişmesi
D) Modernleşmenin seküler bir faaliyet olması
E) Modernleşmenin din ile doğrudan uyumlu olması

Cevap: D) Modernleşmenin seküler bir faaliyet olması

Açıklama: Modernleşme, sekülerleşmeyi de içeren bir süreç olarak görülmektedir ve bu durum İslam gibi dini sistemlerle çatışmaya yol açmaktadır.

7- Dinsel itibar ve karizma ilişkisini en iyi tanımlayan ifade nedir?

A) Karizmatik liderlik modernleşme sürecinde etkisizdir.
B) Dinsel liderler karizma sayesinde toplumsal değişimleri engeller.
C) Karizma, dinsel liderlerin toplumsal meşruiyetini sağlayan bir araçtır.
D) Karizma, sadece bireysel başarılarla kazanılan bir niteliktir.
E) Dinsel itibar karizma ile hiçbir ilişkisi olmayan bir statüdür.

Cevap: C) Karizma, dinsel liderlerin toplumsal meşruiyetini sağlayan bir araçtır.

Açıklama: Dinsel liderler, toplumsal meşruiyet kazanmak için genellikle karizmalarını kullanırlar. Diğer seçenekler bu ilişkileri doğru bir şekilde yansıtmamaktadır.

8- Modernleşme süreci Türkiye’de hangi yeni dindarlık formasyonlarını ortaya çıkarmıştır?

A) Dindarlığın tamamen kamusal alandan çekilmesi
B) Dinin sadece bireysel bir olgu olarak kabul edilmesi
C) Geleneksel dindarlığın tamamen reddi
D) Sadece Batı kökenli dindarlık modelleri
E) Sosyokültürel ve sosyoekonomik değişimlere bağlı yeni dindarlık tipolojileri

Cevap: E) Sosyokültürel ve sosyoekonomik değişimlere bağlı yeni dindarlık tipolojileri

Açıklama: Modernleşme süreci, Türkiye’de çeşitli sosyokültürel ve sosyoekonomik değişimlere bağlı olarak yeni dindarlık modelleri oluşturmuştur.

9- İçtihat kapısının yeniden açılması çağrısı hangi amacı taşır?

A) Dinî ritüellerin yeniden yazılması
B) Modern hukukun uygulanmasını sağlama
C) Dini hükümlerin kişisel yorumlara göre düzenlenmesi
D) Ulemanın dini tekelini kırarak yeni içtihatlar geliştirilmesi
E) İslam’ın reforme edilmesini sağlama

Cevap: D) Ulemanın dini tekelini kırarak yeni içtihatlar geliştirilmesi

Açıklama: İçtihat kapısının açılması çağrısı, ulemanın tekelini kırmayı ve yeni dini yorumların geliştirilmesini amaçlar.

10- Modern Türkiye’de dindarlığın yeniden tanımlanması hangi süreçlere bağlı olarak gerçekleşmiştir?

A) Ekonomik faktörlerin dindarlık üzerindeki etkisi
B) Geleneksel ritüellerin artması
C) Sadece Batılılaşma sürecinin etkisi
D) Sosyokültürel değişimler ve modernleşme
E) Sadece dinî liderlerin etkisi

Cevap: D) Sosyokültürel değişimler ve modernleşme

Açıklama: Modern Türkiye’de dindarlığın yeniden tanımlanması, büyük ölçüde sosyokültürel değişimler ve modernleşme süreçlerine dayanmaktadır.

11- Toplumsal yapı kavramı neyi ifade eder?

A) Sosyal ilişkilerin birey üzerinde etkisini
B) Toplumun kurumsal yapı ve süreçlerini
C) Kültürel farklılıkların yok edilmesini
D) Bireylerin psikolojik gelişimlerini
E) Toplumun sadece ekonomik sistemini

Cevap: B) Toplumun kurumsal yapı ve süreçlerini

Açıklama: Toplumsal yapı, toplumun kurumsal işleyişini, sosyal ilişkilerin düzenlenmesini ve süreçlerin bütünleşmesini ifade eder. Diğer seçenekler bu kavramın kapsamını daraltmaktadır.

12- Küreselleşme sürecinde sınırların önemi nasıl değişmiştir?

A) Sınırlar mekânsal genişleme ile aşınmaya başlamıştır.
B) Sınırlar kültürel farklılıklarla sınırlı kalmıştır.
C) Coğrafi sınırların önemi artmıştır.
D) Dinî sınırlar güçlenmiştir.
E) Sınırlar daha da güçlenmiştir.

Cevap: A) Sınırlar mekânsal genişleme ile aşınmaya başlamıştır.

Açıklama: Küreselleşme süreci, coğrafi ve kültürel sınırların aşılmasına yol açmıştır. Bu, bilgi, ticaret ve kültürel etkileşimlerin sınır tanımaksızın yayılmasını sağlamıştır.

13- Din sosyolojisi hangi amaçla toplumsal olguları inceler?

A) Dini ve toplumun dinamiklerini birbirinden bağımsız değerlendirmek için
B) Dini fenomenleri tamamen bireysel bir tecrübe olarak ele almak için
C) Toplumsal düzeni savunmak için
D) Dinin sadece tarihsel kökenlerini araştırmak için
E) Dinin toplumsal yapı ve süreçlerle olan ilişkisini derinlemesine analiz etmek için

Cevap: E) Dinin toplumsal yapı ve süreçlerle olan ilişkisini derinlemesine analiz etmek için

Açıklama: Din sosyolojisi, dinin toplumsal yapı ve süreçlerle olan ilişkisini analiz ederek, dinin toplumsal işlevlerini ve etkilerini anlamayı amaçlar.

14- Türk modernleşme sürecinde din ve devlet ilişkilerinde hangi kavramlar belirleyicidir?

A) Gelenek ve ahlak
B) Laiklik ve özgürlük
C) Modernleşme ve bağımsızlık
D) Demokrasi ve eşitlik
E) Süreklilik, değişim ve kargaşa

Cevap: E) Süreklilik, değişim ve kargaşa

Açıklama: —

15- Dinsel itibarın toplumsal yapıdaki işlevi nasıl anlaşılmalıdır?

A) Dinsel itibar, sosyokültürel bağlamda toplumun dinî tasavvur dünyasıyla ilişkilidir.
B) Dinsel itibar, ekonomik statü ile doğrudan ilişkilidir.
C) Dinsel itibar sadece bireysel başarıyla kazanılır.
D) Dinsel itibar modernleşmeyle ortadan kalkar.
E) Dinsel itibar sadece mistik deneyimlerle kazanılır.

Cevap: A) Dinsel itibar, sosyokültürel bağlamda toplumun dinî tasavvur dünyasıyla ilişkilidir.

Açıklama: Dinsel itibar, toplumsal yapıda dinî anlayış ve kültürel bağlam ile yakından ilişkilidir ve bu bağlamda toplumsal düzenin bir parçası olarak işlev görür.

16- Reform düşüncesine karşı Müslümanların temel kaygısı nedir?

A) Reformun tamamen Batı’dan ithal edilmesi
B) İslam’ın tamamlanmış bir din olduğu inancı
C) Reformun dini daha modern hale getireceği korkusu
D) Reformun siyasi sonuçları
E) Reformun toplumda kutuplaşma yaratması

Cevap: B) İslam’ın tamamlanmış bir din olduğu inancı

Açıklama: Müslümanlar, İslam’ın tamamlanmış bir din olduğu inancından dolayı reform düşüncesine temkinli yaklaşmaktadır. Bu inanç, dini reform çağrılarına karşı temel bir kaygı oluşturur.

17- Küreselleşmenin İslam dünyasında nasıl bir etkiye sahip olduğu söylenebilir?

A) İslam’ın etkisini tamamen ortadan kaldırmıştır.
B) İslam dünyasında farklı kültürel ve siyasi tezahürler ortaya çıkarmıştır.
C) İslam’ı küresel bir din olarak güçlendirmiştir.
D) İslam dünyasını birleştirmiştir.
E) İslam dünyasını Batı’dan tamamen izole etmiştir.

Cevap: B) İslam dünyasında farklı kültürel ve siyasi tezahürler ortaya çıkarmıştır.

Açıklama: Küreselleşme, İslam dünyasında çeşitli kültürel ve siyasi farklılıkları tetiklemiş, yeni toplumsal ve dini hareketlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.

18- Cumhuriyet dönemi modernleşme sürecinde laiklik ilkesi nasıl bir rol oynamıştır?

A) Dinin sadece özel alanda var olmasını amaçlamıştır.
B) Din ile devlet arasında yeni bir ilişki kurmaya çalışmıştır.
C) Dini toplumsal hayatın merkezine almıştır.
D) Din ve devleti birleştiren bir düzen kurmuştur.
E) Dinin kamusal alandan tamamen dışlanmasını sağlamıştır.

Cevap: A) Dinin sadece özel alanda var olmasını amaçlamıştır.

Açıklama: —

19- Aşağıdakilerden hangisi ulemanın temel görevlerinden biridir?

A) İslam’ın temel kaynaklarını yorumlamak ve topluma rehberlik etmek
B) Modern bilimlerle uğraşmak
C) Sadece dinî ritüelleri yerine getirmek
D) Sadece fıkhi meselelerle ilgilenmek
E) Toplumun ekonomik sorunlarını çözmek

Cevap: A) İslam’ın temel kaynaklarını yorumlamak ve topluma rehberlik etmek

Açıklama: Ulemanın temel görevi, İslam’ın temel kaynaklarını yorumlayarak topluma rehberlik etmektir. Diğer seçenekler bu görevi tam anlamıyla açıklamamaktadır.

20- Aşağıdakilerden hangisi dinin toplumsal işlevlerinden biri değildir?

A) Toplumsal birlik ve dayanışmayı sağlama
B) Dini kuralların bireysel anlamda zorunlu kılınması
C) Toplumsal huzuru koruma
D) Sosyal değişimleri etkileme
E) Toplumsal değerleri ve normları güçlendirme

Cevap: B) Dini kuralların bireysel anlamda zorunlu kılınması

Açıklama: Dinin toplumsal işlevleri arasında toplumsal birlik, huzur, değişim ve değerlerin güçlenmesi yer alırken, bireysel anlamda dini kuralların zorunlu kılınması toplumsal bir işlev değildir.