İletişim Sosyolojisi 2024-2025 Final Soruları (Güz)

İletişim Sosyolojisi Çalışma Notları: Akademik ve Özgün Açıklamalar

1. İnternetin Zaman ve Mekan Sınırlamalarını Ortadan Kaldırması

İnternet teknolojisi, bilginin sınırlı bir grup tarafından kontrol edilmesini azaltarak demokratik bilgi akışı sağlamıştır. Ortak ilgi ve menfaatlere sahip bireylerin buluşabileceği bir platform sunar. Bunun en önemli özelliği zaman ve mekan sınırlamalarını kaldırmasıdır. Bu durum, iletişim sürecini hızlandırırken ekonomik ve toplumsal etkileşimleri artırır.

2. Fransız Devrimi ve Optik Telgraf

Fransız Devrimi, iletişim teknolojilerinde bir dönüm noktası olmuştur. Optik telgraf, ilk kez devrim sırasında kullanılmış ve haberleşmeyi hızlandırmıştır. Bu sistem, görsel sinyaller aracılığıyla uzak mesafeler arasında iletişim kurmayı mümkün kılmıştır. Bu teknoloji, modern iletişim sistemlerinin temelini oluşturur.

3. Mesleki Etik ve İlkeleri

Mesleki etik, bir meslek grubunun uyması gereken ahlaki ilkeler ve kurallar bütünüdür. Kişisel eğilimleri düzenlemekten ziyade, meslek içi denetim ve düzenin sağlanmasına odaklanır. Bu kurallar, meslek grubunun itibarını korumayı ve meslek içi rekabeti etik bir çerçevede tutmayı amaçlar.

4. Kültür Endüstrisi ve Frankfurt Okulu

“Kültür Endüstrisi” kavramı, Frankfurt Okulu tarafından kültürel üretimin kapitalist sistem içinde ticarileşmesini açıklamak için geliştirilmiştir. Adorno ve Horkheimer gibi düşünürler, bu süreçte kültürün tüketim odaklı bir endüstri haline geldiğini ve bireylerin eleştirel düşünme yetilerinin zayıfladığını savunmuşlardır.

5. Manuel Castells ve Ağ Toplumu

Manuel Castells’in “Ağ Toplumu” teorisi, 20. yüzyılın sonlarında bilgi teknolojilerindeki devrimle birlikte toplumsal yapının değişimini açıklar. Bu süreçte enformasyon teknolojisi devrimi, kapitalizmin krizleri ve toplumsal hareketler temel belirleyiciler olmuştur. Ancak, sinema ve televizyon gibi geleneksel teknolojiler ağ toplumunu oluşturan süreçler arasında yer almaz.

6. Gürültü Kavramı

İletişim sürecinde mesajın alıcıya doğru bir şekilde ulaşmasını engelleyen her tür fiziksel, psikolojik veya çevresel faktör “gürültü” olarak adlandırılır. Gürültü, iletişim sürecinin etkinliğini azaltır ve mesajın anlamını bozabilir.

7. Kamu ve Kamuoyu

“Kamu” kelimesi, toplumun geneline veya herkesi ilgilendiren şeylere işaret eder. Ancak, özel bir zümreyi veya kapalı bir grubu ifade etmez. Bu terim, demokratik toplumlarda şeffaflık ve aleniyet ilkeleriyle bağlantılıdır.

8. Dijital Sömürgecilik

Dijital sömürgecilik, gelişmekte olan ülkelerin ağ teknolojileri ve dijital içerik üretiminde gelişmiş ülkelere bağımlılığını ifade eder. Bu süreç, uluslararası şirketlerin bilgi akışını ve internet üzerindeki içerikleri kontrol etmesiyle şekillenir.

9. Kültürel Çalışmalar ve Popüler Kültür

Kültürel çalışmalar, popüler kültürü iyimser bir şekilde ele alır ve Frankfurt Okulu’nun karamsar bakış açısını eleştirir. Bu yaklaşım, popüler kültürün toplumsal dönüşümdeki yaratıcı rolünü vurgular.

10. Anadolu Ajansı

1920 yılında kurulan Anadolu Ajansı, Kurtuluş Savaşı sırasında bilgi akışını sağlamak ve kamuoyu oluşturmak amacıyla kurulmuştur. Bu kurum, Türkiye’nin iletişim tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır.

11. Ombudsman ve Kamu Gözlemciliği

Ombudsman, kamu hizmetlerinde adaletsizlikleri inceleyen bağımsız bir otoritedir. Türk basınında “okur temsilciliği” olarak kurumsallaşan bu kavram, halkın şikayetlerini incelemek ve çözüm üretmek amacı taşır.

12. Louis Althusser ve Medya

Althusser, devletin ideolojik aygıtları teorisinde, medyanın toplumdaki hegemonik düzeni sürdürme işlevini ele alır. Bu yaklaşım, medya ve ideoloji arasındaki ilişkiyi anlamak için kritik bir perspektif sunar.

13. Sansür

Sansür, belirli fikirlerin veya içeriklerin yayımlanmasını engellemek amacıyla yapılan müdahaleleri ifade eder. Bu durum, iletişim özgürlüğünü sınırlandırarak demokratik toplumlarda ciddi tartışmalara yol açar.

14. Ağ Toplumu

Ağ toplumu, modern teknolojilerin sağladığı yatay ve merkezsiz bir toplumsal örgütlenme biçimidir. Bu yapı, hiyerarşik iletişim ağlarının yerine daha dinamik ve interaktif bir sistem getirir.

15. Saint Simon ve Determinizm

Saint Simon, teknolojik altyapının toplumsal dönüşüm üzerindeki etkisini vurgulamıştır. Bu yaklaşım, teknolojik determinizm çerçevesinde ele alınır ve iletişim araçlarının toplumları nasıl şekillendirdiğini açıklar.

16. Kamusal Alan ve Jürgen Habermas

Jürgen Habermas, kamusal alan kavramını toplumun demokratik iletişim ortamı olarak tanımlar. Bu alan, bireylerin ortak sorunları tartıştığı ve kamuoyunu oluşturduğu bir platformdur.

17. Ana Akım ve Eleştirel Paradigmalar

İletişim araştırmaları, ana akım ve eleştirel olmak üzere iki temel paradigmaya dayanır. Ana akım paradigması mevcut düzeni açıklar ve desteklerken, eleştirel paradigma bu düzeni sorgular ve alternatif çözümler sunar.

18. Praksis Kavramı

Praksis, teorik bilginin pratik uygulamalara dönüşümünü ifade eder. Horkheimer’e göre teori, praksisle ilişkilendirilmediği sürece toplumsal değeri azalır.

19. Kitle İletişimi

Kitle iletişim araçları, geniş bir topluluğa hitap eder ve mesajların geri bildirim süreci genellikle sınırlıdır. Bu araçlar, kamusal içerik üretiminde önemli bir rol oynar.

20. Takvim-i Vekayi

1831’de yayımlanan Takvim-i Vekayi, Türkiye’nin modernleşme sürecindeki ilk resmi gazetesi olarak önemli bir tarihsel belge niteliği taşır.

Bu notlar, sınav sorularını çözmek ve iletişim sosyolojisinin temel kavramlarını anlamak için rehber niteliğindedir

1. İnternet teknolojisi, bilgiyi elinde tutan geleneksel seçkinler topluluğunun gücü azaltmakta, yeni ve ilginç toplulukların oluşmasını sağlamaktadır. Ortak ilgi ve menfaatleri olan insanlar için bir buluşma alanı sağlamakta, ….. , gündelik işler dahi internet ortamına taşınabilmektedir.
Yukarıdaki metinde boş bırakılan yere gelebilecek en uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?

A) yeni bir piyasa oluşturmakta
B) dijital ortamdaki bilgilerin doğruluğu sorgulanabilmekte
C) ancak seçkin insanlara erişim sunmakta
D) internetin çektiği yerlerde
E) zaman ve mekan sınırlamalarını ortadan kaldırmakta

Cevap: E) zaman ve mekan sınırlamalarını ortadan kaldırmakta

Açıklama: İnternet, fiziksel sınırlamaları kaldırarak kullanıcıların herhangi bir zamanda ve mekanda işlem yapmasını mümkün kılar. Bu, dijitalleşmenin önemli bir özelliğidir.

2. Fransız Devrimi sırasında cumhuriyetin farklı bölümleri arasında hızlı haberleşmeyi sağlayan iletişim aracı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Radyo
B) Atlı posta birlikleri
C) Gazete
D) Kraliyet bülteni
E) Optik telgraf

Cevap: E) Optik telgraf

Açıklama: Fransız Devrimi sırasında optik telgraf, uzak mesafeler arasında hızlı iletişim sağlamak için kullanılmıştır. Bu, modern iletişim araçlarının ilk örneklerinden biridir.

3. Mesleki etik için aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Bir meslek grubunun uyması gereken ilkeler bütünüdür.
B) Kişisel eğilimleri genişletir.
C) Meslek içi denetimi sağlar.
D) Mesleki etik kurallarına uymayanlar dışlanır.
E) Meslek içi rekabeti düzenler.

Cevap: B) Kişisel eğilimleri genişletir.

Açıklama: Mesleki etik, kişisel eğilimleri değil, meslek grubu içinde uyulması gereken ortak ilke ve kuralları düzenler.

4. “Kültür Endüstrisi” kavramını geliştirenler hangi okulun temsilcileridir?

A) Cambridge Okulu
B) Şikago Okulu
C) Frankfurt Okulu
D) Birmingham Okulu
E) Paris Okulu

Cevap: C) Frankfurt Okulu

Açıklama: “Kültür Endüstrisi” kavramı, Frankfurt Okulu temsilcileri tarafından modern kapitalist toplumlarda kültürün ticarileşmesini açıklamak için geliştirilmiştir.

5. Castells’e göre ağ toplumu, 1960’ların sonu ve 1970’lerin başında üç bağımsız sürecin birlikte oluşmasıyla meydana gelmiştir. Birincisi, enformasyon teknoloji devrimi; ikincisi, kapitalizmin de devletçiliğin de ekonomik krize girmesi ve  eşinden yapılanmaları; üçüncüsü, insan hakları, feminizm ve  çevrecilik gibi kültürel ve toplumsal hareketlerin yeşermesidir.
M. Castells’e göre, aşağıdakilerden hangisi 1960’ların sonu ve 1970’lerin başında ağ toplumunu oluşturan süreçlerden biri değildir?

A) Sinema, radyo ve televizyon teknolojilerinin gelişmesi
B) İnsan hakları, feminizm ve çevrecilik gibi toplumsal hareketlerin gelişmesi
C) Enformasyon teknolojilerindeki devrim niteliğindeki gelişmeler
D) Devletçiliğin krize girerek yeniden yapılanması
E) Kapitalizmin krize girerek yeniden yapılanması

Cevap: A) Sinema, radyo ve televizyon teknolojilerinin gelişmesi

Açıklama: Ağ toplumunun oluşumunu belirleyen süreçler arasında sinema, radyo ve televizyon teknolojilerinin gelişmesi yer almaz.

6. İletişim sürecini engelleyen veya aksatan şeylere genel olarak ne ad verilir?

A) Senkronizasyon bozukluğu
B) Bariyer
C) Gürültü
D) İletişim kopukluğu
E) Engel

Cevap: C) Gürültü

Açıklama: İletişim sürecinde mesajın alıcıya ulaşmasını engelleyen ya da bozuma uğratan faktörlere “gürültü” denir.

7. Kamuoyu kavramını oluşturan “kamu” (public) kelimesinin anlamı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Bir ülkede yaşayanların tümüdür.
B) Herkesi ilgilendiren şeylerdir.
C) Özele karşıt olarak topluma açık ve aleni olan her şeydir.
D) Toplumdaki özel bir zümredir.
E) Bir ülkede hükümete veya yönetime ait her şeydir.

Cevap: D) Toplumdaki özel bir zümredir.

Açıklama: “Kamu” terimi, toplumun geneline işaret eder ve özel bir zümreyi ifade etmez.

8. Ağ sisteminde dolaşan ve internet üzerinde yayımlanan içeriğin uluslararası şirketlerce belirlenmesi, gelişmekte olan ülkelerin ağ teknolojisinden faydalanabilmek için gelişmiş ülkelere bağımlı olması aşağıdaki kavramlardan hangisi ile ifade edilebilir?

A) Konvansiyonel sömürgecilik
B) Dijital sömürgecilik
C) Masaüstü sömürgecilik
D) Dolaylı sömürgecilik
E) İnternet sömürgeciliği

Cevap: C) Masaüstü sömürgecilik

Açıklama: —

9. Eleştirel kuramlar içinde olmasına rağmen Frankfurt Okulunun kültürel karamsarlıklarını eleştiren ve popüler kültüre iyimser yaklaşan kuram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ekonomi-politik yaklaşım
B) Kültürel çalışmalar
C) Liberal feminizm
D) Propaganda modeli
E) Kültür endüstrisi

Cevap: B) Kültürel çalışmalar

Açıklama: Kültürel çalışmalar, popüler kültüre iyimser bir bakış açısı getirirken Frankfurt Okulu’nun karamsar bakışını eleştirmiştir.

10. Anadolu Ajansının kurulduğu tarih aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1935
B) 1920
C) 1914
D) 1925
E) 1929

Cevap: B) 1920

Açıklama: Anadolu Ajansı, Kurtuluş Savaşı sırasında 1920 yılında Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulmuştur.

11. Türk basınında “okur temsilciliği” olarak kurumsallaştırılan, kamu hizmetlerinin yürütülüşündeki adaletsizlikleri denetleyen bağımsız kamu otoritesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kanaat önderi
B) Kamu gözlemcisi
C) Ombudsman
D) Kapı tutucu
E) Avukat

Cevap: C) Ombudsman

Açıklama: Ombudsman, bir kamu otoritesi olarak, şikayetlerin bağımsız bir şekilde incelenmesi ve adaletsizliklerin giderilmesi amacıyla görev yapar.

12. Medyayı devletin ideolojik aygıtı olarak değerlendiren düşünür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Raymond Williams
B) Louis Althusser
C) Theodor Adorno
D) Herbert Schiller
E) Antonio Gramsci

Cevap: B) Louis Althusser

Açıklama: Louis Althusser, devletin ideolojik aygıtları kavramını geliştirerek medyanın bu bağlamda nasıl işlediğini açıklamıştır.

13. Medyanın kontrol altına alınması için bazı fikirlerin basılması, yayımlanması veya dağıtılmasının önlenmesi aşağıdaki hangi kavramı tanımlamaktadır?

A) Dördüncü kuvvet
B) Denetim
C) Regülasyon
D) Sansür
E) Akreditasyon

Cevap: D) Sansür

Açıklama: Sansür, belirli içeriklerin kamuya ulaşmasını engellemek için yapılan müdahaleleri ifade eder.

14. Yatay, hiyerarşisiz, merkezsiz yeni bir toplumsal örgütlenme biçimi demektir.
Yukarıdaki cümle aşağıdaki hangi kavramı tanımlamaktadır?

A) Sanal iletişim
B) Yeni medya
C) Yeni iletişim ortamı
D) Geleneksel toplum
E) Ağ toplumu

Cevap: E) Ağ toplumu

Açıklama: Ağ toplumu, bilgi teknolojilerinin sağladığı yatay ve merkezsiz örgütlenme biçimini ifade eder.

15. Saint Simon hem iletişim araçları hem de köprü ve yolların yaygınlaşmasıyla “dolaşım uygarlığı”nın farklı toplum ve insanları birbiriyle buluşturduğunu ifade etmektedir.
Saint Simon’un bu görüşleri hangi yaklaşıma örnek gösterilebilir?

A) Kapitalist
B) Oportünist
C) Dualist
D) Marksist
E) Determinist

Cevap: E) Determinist

Açıklama: Saint Simon’un dolaşım uygarlığı fikri, teknolojik gelişmelerin toplumu şekillendirdiğini savunan determinizm yaklaşımıyla uyumludur.

16. Kamusal alan kavramını geliştiren Alman sosyolog ve siyaset bilimci aşağıdakilerden hangisidir?

A) Jürgen Habermas
B) Max Weber
C) Karl Marx
D) William Albig
E) Niklas Luhmann

Cevap: A) Jürgen Habermas

Açıklama: Jürgen Habermas, kamusal alan kavramını geliştiren ve toplumsal iletişim üzerine önemli çalışmalar yapan bir teorisyendir.

17. İletişim araştırmaları …… ve ……. olmak üzere iki farklı temel paradigma etrafında yürütülmektedir.
Yukarıda boş bırakılan yerlere sırasıyla gelecek uygun kavramlar aşağıdakilerden hangileridir?

A) ana akım – eleştirel
B) eleştirel – marksist
C) geleneksel – ana akım
D) popülist – elitist
E) geleneksel – modern

Cevap: A) ana akım – eleştirel

Açıklama: İletişim araştırmalarında ana akım paradigmalar genellikle mevcut düzeni açıklar ve desteklerken, eleştirel paradigmalar bu düzeni sorgular.

18. Max Horkheimer’e göre teorinin değeri praksis ile kurduğu ilişkiye bağlıdır.
Yukarıdaki yargıda sözü edilen “praksis” kavramının anlamı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Uygulama, aksiyon veya toplumsal organizasyonun tümünü değiştirmeye yönelik etkinlikler toplamı
B) Kültür endüstrileri
C) Ekonomik değerinden çok kültürel değeri olan ürünler
D) Toplumsal sorunlara pratik çözüm önerileri geliştirme
E) Bir toplumdaki ekonomik kurumlar

Cevap: A) Uygulama, aksiyon veya toplumsal organizasyonun tümünü değiştirmeye yönelik etkinlikler toplamı

Açıklama: “Praksis,” teorik bilginin pratikteki uygulamalarla ilişkisini ifade eder ve toplumsal değişime vurgu yapar.

19. Kitle İletişim araçları (medya) denilince akla, gazete, radyo, televizyon ve son yıllarda bunlara ek olarak “sosyal medya” gelmektedir.
Aşağıdakilerden hangisi bir teknolojik araç aracılığı ile gerçekleşen kitle iletişiminin özelliklerinden biri değildir?

A) Kamusaldır yani içeriği herkese açıktır.
B) Geri besleme veya feedback (geri besleme) imkânı çok sınırlıdır.
C) Yayınlar veya mesajlar saklanabilir ve tekrar ulaşılabilir.
D) Kaynak tarafından bilinen ve tanınan bir hedef kitlesi vardır.
E) Yayınlar veya mesajlar belge niteliği taşır.

Cevap: D) Kaynak tarafından bilinen ve tanınan bir hedef kitlesi vardır.

Açıklama: Kitle iletişim araçları genelde geniş bir kitleye hitap eder ve hedef kitlenin bireysel olarak tanınması beklenmez.

20. Modernleşme hareketlerinin halka anlatılması ve benimsetilmesi amacıyla yayın hayatına başlayan, ilk Türkçe gazete aşağıdakilerden hangisidir?

A) Meşveret
B) Ceride-i Havadis
C) Muhbir
D) Takvim-i Vekayi
E) Cumhuriyet

Cevap: D) Takvim-i Vekayi

Açıklama: Takvim-i Vekayi, 1831 yılında yayımlanmış olan ilk resmi Türkçe gazetedir ve modernleşme sürecinde önemli bir rol oynamıştır.