Küreselleşme Çağında Göç 2024-2025 Final Soruları

Küreselleşme Çağında Göç: Akademik Bir Analiz

Giriş

Küreselleşme, dünya genelinde ekonomik, kültürel, siyasi ve sosyal bağların giderek artması anlamına gelirken, göç olgusunu daha karmaşık hale getirmiştir. İnsanlar, daha iyi bir yaşam standardı, güvenlik, eğitim ve ekonomik fırsatlar gibi nedenlerle ülkeler arasında hareket eder. 2024-2025 final sınavında ele alınan sorular, göç ve küreselleşme ilişkisinin Osmanlı’dan günümüze uzanan tarihi, sosyal ve politik boyutlarını irdelemektedir.

Bu yazıda, sınavda işlenen temel konuları ele alarak göç olgusunu derinlemesine inceleyecek ve öğrencilerin bu soruları anlamalarını sağlayacak bir perspektif sunacağız.

1. Tarihsel Perspektif: Osmanlı’dan Günümüze Göç

Osmanlı İmparatorluğu, 19. yüzyılda toprak kayıpları yaşarken, Türk ve Müslüman nüfuslar bu süreçte yoğun göç hareketleri gerçekleştirmiştir. Bu göçler, genellikle kırsal alanlara yoğunlaşmış ve kentleşme oranını önemli ölçüde etkilememiştir. Göçmenlerin yerleşim süreçleri, Osmanlı toplum yapısının değişiminde belirleyici olmuştur.

Örnek Olay: Osmanlı’daki Müslüman nüfus oranının artışı, kaybedilen topraklardan gelen göçmenlerin etkisiyledir. Ancak bu durum kentleşme oranında hızlı bir artışa neden olmamıştır.

2. Modern Göç Yönetimi ve AB Politikaları

Avrupa Birliği, göç yönetiminde Frontex gibi kurumlarla sınır güvenliği sağlamaya çalışırken, yasa dışı göçle mücadele etmektedir. AB’nin göç politikaları, güvenli üçüncü ülke uygulaması ve geri gönderme operasyonları gibi mekanizmalarla desteklenmektedir.

Kavram: “Güvenli üçüncü ülke” konsepti, mülteci haklarını koruyan ülkeleri ifade eder. Frontex ise yasa dışı göçmenlerin ihtiyaçlarını karşılamakla değil, operasyonel iş birliğiyle sorumludur.

3. Göç Türleri: Düzenli ve Düzensiz Göç

Göç hareketleri, düzenli ve düzensiz biçimlerde gerçekleşebilir. Düzenli göç, yasal yollarla bir ülkeye giriş ve kalış anlamına gelirken, düzensiz göç yasadışı yollarla yapılan hareketliliği ifade eder. Modern göç yönetimi, düzenli göçü teşvik ederken düzensiz göçle mücadele etmeye odaklanmaktadır.

Örnek: 6458 sayılı yasa kapsamında Türkiye, sınır dışı edilme sürecinde yabancıların geri gönderme merkezlerinde tutulmasını sağlar.

4. Göç ve Kentleşme: Modernleşme Kuramı

Modernleşmeci kurama göre göç, bireylerin gelenekselden moderne doğru değişim yaşamasına zemin hazırlar. Kentler, göçmenlere yeni fırsatlar sunarken, sosyal uyum süreçleri zamanla gerçekleşir.

Karşılaştırma: Göçmenler başlangıçta kentleşme sürecinde zorluklar yaşasa da, kent yaşamına entegre olarak modern tutum ve davranışlar geliştirebilir.

5. Küresel Göç ve İş Gücü Dinamikleri

1970’lerden itibaren küresel kapitalizm, üretim süreçlerini gelişmekte olan ülkelere kaydırmış ve iş gücü ithali yerine sermaye ihracını tercih etmiştir. Göç hareketleri, küreselleşmenin etkisiyle hem ekonomik hem de sosyal yapıları dönüştürmüştür.

Örnek Olay: Almanya’nın 1961 yılında Türkiye ile yaptığı işçi anlaşması, iş gücü göçünün küresel boyutlarını anlamak açısından önemlidir.

6. Göçmenlerin Sosyal Entegrasyonu

Gettolar, göçmenlerin kültürel değerlerini korumasına olanak tanırken, toplumsal entegrasyonu zorlaştırabilir. Diasporalar, göçmenlerin ana vatan ile bağlarını sürdürmesini sağlayan bir yapı olarak öne çıkar.

Kavram: Diaspora, göçmenlerin kültürel kimliklerini korurken, göç ettikleri ülkelerde kendilerini yabancı hissetmeleriyle karakterize edilir.

7. Göçün Riskleri: Akdeniz Rotaları

Avrupa’ya yasadışı yollardan giriş yapmak isteyen göçmenlerin en tehlikeli güzergâhlarından biri Orta Akdeniz rotasıdır. Bu rota, yüksek ölüm oranları ile dikkat çeker ve uluslararası göç politikalarının öncelikli alanlarından biridir.

8. Türkiye’nin Göç Politikaları

Türkiye, 1951 Cenevre Sözleşmesi’ni coğrafi sınırlamalarla kabul ederek, şartlı mülteci statüsünü uygulamaktadır. Bu politika, Türkiye’yi hem transit hem de hedef ülke konumuna getirmiştir.

Örnek: İltica bekleyen kişiler, Türkiye’de “şartlı mülteci” statüsüyle üçüncü bir ülkeye gitmeyi beklemektedir.

Sonuç

Küreselleşme çağında göç, yalnızca bir hareketlilik değil, ekonomik, sosyal, kültürel ve politik bir olgudur. Osmanlı’dan günümüze uzanan göç hikayesi, bireylerin ve toplumların nasıl şekillendiğini gözler önüne serer. Bu analiz, göçün tarihsel ve modern boyutlarını ele alarak, sınav sorularını çözmek isteyen öğrencilere gerekli bilgi altyapısını sunmaktadır.

Bu yazıdaki bilgiler, yalnızca sınav başarısını artırmakla kalmayacak, aynı zamanda göç olgusunu daha geniş bir perspektifle anlamaya katkı sağlayacaktır

1. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyılın başlarından itibaren toprak kaybetmesinin göç ile ilişkili sonuçlarından biri değildir?

A) Kaybedilen topraklardaki Türk ve Müslüman unsurların Osmanlı topraklarına çekilmesi
B) Anadolu’da nüfusun göçlerle hızlı bir biçimde artması
C) Kaybedilen topraklardan Türk ve Müslümanların sürülmesi
D) Kentleşme oranının hızlı biçimde artması
E) Osmanlı Devleti’ndeki Müslümanların oranının artması

Cevap : D) Kentleşme oranının hızlı biçimde artması

Açıklama : Osmanlı toprak kayıplarıyla göç edenler kırsal alanlarda yoğunlaşmıştır, bu durum kentleşme oranını önemli ölçüde etkilememiştir.

2. Aşağıdakilerden hangisi Avrupa Sınır Güvenliği Ajansının görevlerinden biri değildir?

A) Üye devletlerin sınır muhafızlarını eğitmek
B) Yasa dışı yollardan AB sınırlarını geçenlerin zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak
C) Üye devletlere ortak geri gönderme operasyonlarında destek sağlamak
D) Üye devletler arasında operasyonel iş birliğinin koordinasyonunu sağlamak
E) Üye devletleri hedef alan düzensiz göç hakkında risk analizi yapmak

Cevap : B) Yasa dışı yollardan AB sınırlarını geçenlerin zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak

Açıklama : Avrupa Sınır Güvenliği Ajansı (Frontex), yasadışı göçmenlerin ihtiyaçlarını karşılamaktan sorumlu değildir; bu sorumluluk üye devletlere aittir.

3. Birey veya toplulukların yasal yollarla vatandaşı oldukları ülke dışındaki bir ülkeye girişleri ve o ülkede kalışları aşağıdaki kavramlardan hangisi ile tanımlanabilir?

A) Düzensiz göç
B) Gönüllü geri dönüş
C) Gönüllü göç
D) Seyahat
E) Düzenli göç

Cevap : E) Düzenli göç

Açıklama : Düzenli göç, yasal yollarla başka bir ülkeye giriş ve orada kalma sürecini ifade eder. Diğer şıklar, yasadışı veya zorunlu göçle ilişkilidir.

4. Avrupa ülkelerindeki Müslüman göçmenlerin köken ülke olarak dağılımı birbirinden farklıdır. Bazı ülkelerde göç sistemleri (sömüren-sömürülen ilişkisi) bağlamında gelen Müslümanlar en büyük grubu oluştururken bazılarında ise iş gücü göçü anlaşmaları ile gelen Müslümanlar çoğunluktadır.
Aşağıda bazı Avrupa ülkeleri ve bu ülkelere en fazla hangi ülkeden Müslüman göçmen geldiği verilmiştir. Bu eşleşmelerden hangisi yanlıştır?

A) Fransa – Cezayir
B) Belçika – Fas
C) Almanya – Türkiye
D) İngiltere – Pakistan
E) Hollanda – Libya

Cevap : E) Hollanda – Libya

Açıklama : Hollanda’ya en fazla Müslüman göçmen gelen ülke genellikle Endonezya’dır. Libya, Hollanda için birincil kaynak ülke değildir.

5. 1970’lerden itibaren küresel kapitalizmin sermaye, teknoloji, emek ilişkisindeki paradigması değişmiştir. Bu değişime dayanarak aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz?

A) Üretim süreçlerindeki örgütlenme biçimleri esnekleşmiş ve akışkanlaşmıştır.
B) Kapitalist Batı ülkeleri daha fazla iş gücü ithal etmek istemiştir.
C) İş gücü ithali yerine üretim, gelişmekte olan ülkelere kaydırılmıştır.
D) Sanayileşmiş ülkelerdeki yoğun emek isteyen işler, iş gücünün ucuz olduğu ülkelere kaydırılmıştır.
E) İmalat sanayinde düşük statülü işler, gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere kaydırılmıştır.

Cevap : B) Kapitalist Batı ülkeleri daha fazla iş gücü ithal etmek istemiştir.

Açıklama : 1970’lerden itibaren iş gücü ithali yerine üretimin gelişmekte olan ülkelere kaydırılması tercih edilmiştir.

6. 6458 sayılı Yasa’ya göre haklarında sınır dışı edilme kararı alınıp “idari gözetim” altında tutulan yabancılar nerede kalmaktadırlar?

A) Geri gönderme merkezleri
B) Karakollardaki nezarethaneler
C) Mülteci kampları
D) Hapishaneler
E) AFAD veya Kızılay kampları

Cevap : A) Geri gönderme merkezleri

Açıklama : Türkiye’de sınır dışı edilme sürecindeki yabancılar geri gönderme merkezlerinde tutulmaktadır.

7. Göçe olumlu yaklaşan modernleşmeci kurama göre kente gelen bireyler zamanla geleneksel davranış kalıplarından çıkarak kente özgü tutum ve davranışları benimsemeye başlar. Nitekim kent yaşamı göçmenlerin geleneklerinde, alışkanlıklarında ve davranışlarında bazı değişiklikler yapmalarını zorunlu kılar. Buna göre aşağıdakilerden hangisi modernleşmeci yaklaşımcıların görüşlerinden biri değildir?

A) Büyük kentlere gelen göçmenlerin kentle bütünleşmesi toplumsal bir amaçtır.
B) Kentleşme sürecinde ortaya çıkan işsizlik ve gecekondulaşma sorunları geçicidir.
C) Yeni göçmenler kısa bir şaşkınlık evresinden sonra kentlileşmeye başlar.
D) Göçmenler, kırdaki işsizlik ve yoksulluğu kentlere taşımıştır.
E) Kırsal kesimlerden kentlere gelenler, gelenekselden moderne doğru değişecektir.

Cevap : D) Göçmenler, kırdaki işsizlik ve yoksulluğu kentlere taşımıştır.

Açıklama : Modernleşmeci yaklaşım, göçmenlerin gelenekselden moderne doğru bir değişim yaşayacağını savunur.

8. Aşağıdakilerden hangisi gettolarda yaşamanın göçmenler için olumlu yönlerinden biridir?

A) Yaşadıkları toplumun davranış biçimlerini öğrenme ve içselleştirmelerini engeller.
B) Gettolar, göçmenleri daha görünür kılarak ırkçıların şiddete varan tepkilerine yol açabilir.
C) Topluma uyumu güçleştirir.
D) Gelenek ve göreneklerini yaşatma fırsatı verir.
E) Gettolarda yaşayanlar toplum tarafından etiketlenebilir/damgalanabilir.

Cevap : D) Gelenek ve göreneklerini yaşatma fırsatı verir.

Açıklama : Gettoların olumlu yanı, göçmenlere kendi kültürlerini sürdürme imkanı sağlamasıdır.

9. Asimilasyon kavramını en iyi tanımlayan cümle aşağıdakilerden hangisidir?

A) Göçmenlerin kendi kültürleri koruyarak hakim toplumda yaşaması
B) Göçmenlerin kendi kabuklarına çekilmesi
C) Göçmen toplumların kimliklerini kaybederek hakim toplum içinde eriyip kaybolması
D) Göçmen ve hakim toplumun kaynaşması
E) Göçmen ve azınlıkların yaşadıkları toplumun dilini öğrenmesi

Cevap : C) Göçmen toplumların kimliklerini kaybederek hakim toplum içinde eriyip kaybolması

Açıklama : Asimilasyon, göçmenlerin kimliklerini kaybedip hakim topluma tamamen entegre olmasıdır.

10. Geri dönüş göçleri, zincirleme göçü besleyen ve göçmen ağlarını ortaya çıkaran temel etkendir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Geri dönen göçmenler, göç sürecindeki işlevlerini kaybederler.
B) Göçmen ağlarını ortaya çıkaran, koruyan ve güçlendiren de geri dönüş göçleridir.
C) Zincirleme göç çarkı, hem göç alan hem de göç veren ülkeleri iyi bilen geri dönen göçmenler üzerinden döner.
D) Göçmenler ve mülteciler anavatanları ile göç ettikleri ülkeler arasında gidip gelebilirler.
E) Göçmenler anavatanları ile göç ettikleri ülkeler arasında gidip gelebilirler.

Cevap : A) Geri dönen göçmenler, göç sürecindeki işlevlerini kaybederler.

Açıklama : Geri dönen göçmenler, göç ağlarını güçlendiren önemli bir role sahiptir; bu yüzden işlevlerini kaybetmezler.

11. Avrupa’ya geçmeye çalışanların kullandıkları İspanya toprağı sayılan bu iki toprak parçası hangi Afrika ülkesindedir?

A) Libya
B) Tunus
C) Moritanya
D) Fas
E) Cezayir

Cevap : D) Fas

Açıklama : Ceuta ve Melilla, Fas topraklarındaki İspanya’ya ait iki küçük yerleşimdir ve Avrupa’ya geçişte kullanılan önemli rotalardandır.

12. “ILO” kısaltmasının açılımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Uluslararası Çalışma Örgütü
B) Avrupa İstatistik Kurumu
C) Uluslararası Göç Örgütü
D) BM Uyuşturucu ve Suç ile Mücadele Örgütü
E) BM Nüfus Fonu

Cevap : A) Uluslararası Çalışma Örgütü

Açıklama : “ILO”, çalışma standartlarını geliştirmek ve sosyal adaleti teşvik etmek için faaliyet gösteren Uluslararası Çalışma Örgütü’nün kısaltmasıdır.

13. Avrupa’nın sınırlarının korunmasını amaçlayan “güvenli üçüncü ülke” kavramı hangi ülkeleri tanımlamak için kullanılmaktadır?

A) Göçmenin kaynak ülkesi ile hedef AB üyesi ülke dışındaki ülkeler
B) AB sınırlarında yakalanan göçmenlerin geri gönderileceği transit ülke
C) AB üye ülkeleri dışındaki tüm ülkeler
D) BM’ye üye ülkeler
E) Uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan mülteci haklarına saygılı, mültecilere ve/veya kendi ülkesi vatandaşlarına karşı baskıcı bir politika izlemeyen ülkeler

Cevap : E) Uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan mülteci haklarına saygılı, mültecilere ve/veya kendi ülkesi vatandaşlarına karşı baskıcı bir politika izlemeyen ülkeler

Açıklama : Güvenli üçüncü ülke, mültecilerin haklarını koruyabilen ve baskıcı politikalar uygulamayan ülkelerdir.

14. Aşağıdaki ülkelerden hangisi çok kültürlü göçmenlik politikasını en iyi şekilde uygulayan ülkelerden biri değildir?

A) Avustralya
B) İsviçre
C) ABD
D) İsveç
E) Kanada

Cevap : B) İsviçre

Açıklama : İsviçre göç politikalarında daha katı kurallar uygularken diğer ülkeler daha kapsayıcı ve çok kültürlü yaklaşımlar benimsemiştir.

15. Türkiye’nin yurt dışına ilk işçi gönderme antlaşması ….. ile ….. yılında yapılmıştır.

A) Hollanda, 1964
B) Almanya, 1961
C) İsveç, 1967
D) Fransa, 1965
E) Almanya, 1964

Cevap : B) Almanya, 1961

Açıklama : Türkiye’nin ilk işçi gönderme anlaşması 1961 yılında Almanya ile yapılmıştır.

16. Aşağıdaki ülkelerden hangisi sayısal olarak en fazla göçmen barındıran ilk 5 ülke arasında yer almaz?

A) Hindistan
B) ABD
C) Rusya
D) Suudi Arabistan
E) Almanya

Cevap : A) Hindistan

Açıklama : Hindistan göçmen veren bir ülke olarak bilinir, göçmen barındıran ülkeler arasında yer almaz.

17. Avrupa’ya yasadışı yollardan giriş yapmak isterken hayatını kaybeden göçmenlerin en fazla olduğu güzergâh neresidir?

A) Batı Afrika Atlantik rotası
B) Kuzey Afrika Kıbrıs rotası
C) Orta Akdeniz rotası
D) Batı Akdeniz rotası
E) Doğu Akdeniz rotası

Cevap : C) Orta Akdeniz rotası

Açıklama : Orta Akdeniz rotası, Avrupa’ya geçmeye çalışan göçmenler arasında en tehlikeli ve ölüm oranının en yüksek olduğu güzergâh olarak bilinir.

18. Aşağıdakilerden hangisi modern diaspora yaklaşımını ortaya çıkaran temel etkenlerden biri değildir?

A) Küreselleşmenin getirdiği toplumsal değişim
B) Etnik azınlığın birlikte yaşadığı toplumdaki artan ırkçılık ve yabancı düşmanlığı
C) Diasporadaki işçi azınlıklar ile ana vatan arasındaki bağların kolay ulaşım ve iletişim imkânlarıyla yeniden kurulması
D) Ana vatanda göçmenlere yönelik yaklaşım değişikliği
E) Orta Doğu’da Arap baharı sonrasında yaşanan iç karışıklıklar

Cevap : E) Orta Doğu’da Arap baharı sonrasında yaşanan iç karışıklıklar

Açıklama : —

19. William Safran’a göre aşağıdakilerden hangisi bir diaspora grubunun temel özelliklerinden değildir?

A) Ana vatanla bağlarını korumaya devam ederler.
B) Ana vatanlarına ilişkin ortak bir hafızaları, bir ana vatan mitosu bulunmaktadır.
C) Kendileri veya ataları ana vatanlarından belli bir bölgeye sürülmüştür.
D) Göç ettikleri ülkelerde kendilerini kısmen yabancı ve izole edilmiş hissederler.
E) Tarihî ana vatanlarını kendilerinin gerçek, ideal evi olarak kabul ederler. Şartlar uygun olduğunda kendileri veya sonraki nesiller, ana vatana geri dönecektir/dönmelidir.

Cevap : C) Kendileri veya ataları ana vatanlarından belli bir bölgeye sürülmüştür.

Açıklama : —

20. 1951 Cenevre Sözleşmesi’ni coğrafi sınırlama ile imzalayan Türkiye, başka bir ülkeye gitmek üzere iltica başvurusu yapanları, üçüncü ülkeye gidene kadar misafir etmektedir.
Bu durumda iltica bekleyen kişilerin Türkiye’deki statüsü aşağıdaki kavramlardan hangisi ile açıklanabilir?

A) Göçmen
B) Misafir
C) Şartlı mülteci
D) Misafir sığınmacı
E) Mülteci

Cevap : C) Şartlı mülteci

Açıklama : Türkiye, Cenevre Sözleşmesi’ne coğrafi sınırlama ile taraf olduğu için, başka bir ülkeye gitmek üzere başvuran kişilere “şartlı mülteci” statüsü tanımaktadır.