Modern Felsefenin Oluşumu 2024-2025 Final Soruları

Giriş: Modern Felsefenin Kökenleri ve Gelişimi

Modern felsefe, 17. yüzyıldan itibaren ortaya çıkan ve Rönesans, Reform, Aydınlanma gibi toplumsal hareketlerin etkisiyle şekillenen bir düşünce geleneğidir. Bu dönem, bilimsel devrimlerin ve bireyin aklını merkeze alan yaklaşımların ön plana çıktığı bir çağdır. Özellikle René Descartes, Spinoza, Leibniz, Hume, Kant ve Rousseau gibi düşünürler, modern felsefenin temelini atmış ve insan, doğa, toplum gibi konulara dair özgün görüşler geliştirmişlerdir.

Bu makalede, 2024-2025 dönemi “Modern Felsefenin Oluşumu” dersi final sınavı sorularında işlenen temel konular ele alınacaktır. Düşünürlerin eserleri, fikirleri ve bunların modern düşünceye katkıları, sınav sorularından yola çıkarak derinlemesine incelenecektir.

1. Diderot ve Hegel: Diyalektik ve Çelişki Üzerine

Diderot’nun “Rameau’nun Yeğeni” adlı eseri, bireyin çelişkili doğasını betimleyen önemli bir edebi ve felsefi çalışmadır. Hegel’in diyalektik yöntemini oluştururken bu eserden etkilendiği görülür. Diyalektik, zıtlıkların ve çelişkilerin uzlaşması ile ilerlemeyi hedefleyen bir yöntemdir. Hegel, insanın çelişkili doğasını ve bu doğanın toplumdaki yansımalarını, tarihsel süreçlerin motoru olarak kabul etmiştir.

2. D’Holbach ve Özgecilik

D’Holbach, ahlaki özgecilik anlayışıyla bireyin kendi çıkarlarından ziyade toplumsal faydaya hizmet etmesi gerektiğini savunmuştur. Onun laik ve toplum merkezli siyaset felsefesi, hükümetin gücünü yalnızca halktan alması gerektiği görüşünü destekler. Bu düşünceler, Aydınlanma’nın toplumsal reformlara zemin hazırlayan önemli unsurlarıdır.

3. Descartes’ın Dualizmi ve Yöntem Anlayışı

Descartes, modern felsefenin kurucusu olarak kabul edilir. Onun yöntemi, sistematik şüphe üzerine kurulu olup kesin bilgiye ulaşmayı hedefler. Descartes’ın dualist felsefesi, zihin ve bedenin ayrı tözler olduğunu savunur. Beden, mekanik bir yapı olarak işlev görürken, zihin düşünce ve bilinçle ilişkilendirilmiştir. Bu ilişkiyi somutlamak için Descartes, ruh ve bedenin epifiz bezinde buluştuğunu ileri sürmüştür.

4. Spinoza ve Panteizm

Spinoza, Tanrı ile doğayı özdeşleştiren panteist bir filozof olarak modern metafiziğin en özgün düşünürlerinden biridir. Ona göre, Tanrı ve doğa aynı gerçekliğin iki farklı adıdır. Bu monist yaklaşım, doğanın yasalarının Tanrısal bir düzeni temsil ettiğini savunur ve bilimsel dünya görüşünün temellerinden birini oluşturur.

5. Diderot ve Evrim Fikirleri

Diderot, materyalist bir düşünür olarak evreni mekanik bir düzen içinde görmüştür. Evrim teorisinin temel fikirlerini önceden sezen Diderot, canlıların değişim ve dönüşüm sürecine tabi olduğunu savunmuştur. Bu yaklaşım, modern biyolojinin temellerine katkı sağlayan önemli bir düşüncedir.

6. Hobbes ve Leviathan

Thomas Hobbes, insanın doğal durumunda “herkesin herkesle savaşını” kaçınılmaz görmüştür. Bu durumu önlemek için toplumun, bireylerin bir sözleşmeyle devleti (Leviathan) oluşturmasını gerektiğini savunur. Hobbes’un bu görüşü, modern siyaset teorisinin temel taşlarından biridir ve otorite ile bireysel haklar arasındaki dengeyi tartışmaya açar.

7. Rousseau ve Romantizm

Rousseau, Aydınlanma düşüncesine eleştirel bir yaklaşım sergilemiş ve romantizmin temelini atmıştır. İnsan doğasına ve duygulara vurgu yaparak, bireyin içsel doğasını merkeze alan bir yaklaşım geliştirmiştir. Bu anlayış, modern eğitim ve politik teori üzerindeki etkisini sürdürmektedir.

8. Aydınlanma ve Kant

Immanuel Kant, Aydınlanma’yı insanın kendi aklını özgürce kullanabilme cesareti olarak tanımlamıştır. Bu yaklaşım, bireyin entelektüel bağımsızlığını savunan modern felsefenin temel taşlarından biridir. Kant’ın bu görüşleri, rasyonalizm ve etik teoriler üzerinde derin bir etki bırakmıştır.

9. Montesquieu ve İklim Teorisi

Montesquieu, toplumsal yapıların ve kültürlerin iklim tarafından şekillendirildiğini savunmuştur. Voltaire ise bu görüşe karşı çıkarak, insan aklının toplumsal ve kültürel yapıların belirleyicisi olduğunu vurgulamıştır. Bu tartışma, çevresel determinizm ve kültürel gelişim teorileri arasındaki farklılıkları yansıtır.

Sonuç: Modern Felsefenin Mirası

Modern felsefe, düşünce tarihine bireyin aklını ve özgürlüğünü merkeze alan yaklaşımlar kazandırmıştır. Bu dönemde ortaya atılan fikirler, yalnızca felsefi alanı değil, bilim, siyaset ve toplumsal yapıyı da derinden etkilemiştir. 2024-2025 final sınavı sorularında ele alınan konular, modern felsefenin çok yönlü yapısını ve çağdaş dünyadaki etkisini anlamak için önemli bir çerçeve sunmaktadır.

Bu kapsamda, Hegel’in diyalektiğinden Descartes’ın yöntemine, Spinoza’nın panteizminden Hobbes’un Leviathan’ına kadar uzanan düşünceler, günümüz felsefe öğrencilerinin kavraması gereken temel unsurlardır

1. Diderot’un “Rameau’nun Yeğeni” adlı eserinden etkilenmiş olan Alman filozof aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hegel
B) Spinoza
C) Kant
D) Leibniz
E) Croce

Cevap: A) Hegel

Açıklama: Diderot’un “Rameau’nun Yeğeni” adlı eseri, Hegel’in diyalektik yöntemini geliştirmesinde etkili olmuştur. Hegel, bu eser üzerinden insanın çelişkili doğasını derinlemesine analiz etmiş ve bunu felsefesine yansıtmıştır.

2. D’Holbach’ın kabul ettiği “özgecilik” aşağıdakilerden hangisidir?

A) Başkasının iyiliğine çalışmaktır.
B) Mistik bir hayat yaşamaktır.
C) Felsefe sevgisidir.
D) Dinin izinde gitmektir.
E) Tanrıyı sevmektir.

Cevap: A) Başkasının iyiliğine çalışmaktır.

Açıklama: D’Holbach’ın özgecilik anlayışı, bireyin kendi çıkarlarından ziyade başkalarının yararına hareket etmesi gerektiğini savunan etik bir ilkedir.

3. D’Holbach’a göre, bir hükümet gücünü sadece ……… almalıdır. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) toplumdan
B) Tanrı’dan
C) kutsal kitaplardan
D) kraldan
E) Papa’dan

Cevap: A) toplumdan

Açıklama: D’Holbach, hükümetin gücünün meşruiyetini sadece toplumdan alabileceğini savunarak laik ve halk egemenliğine dayalı bir yönetim anlayışını vurgulamıştır.

4. “Evren sonsuz genişlikte bir bilardo masası gibidir ve üzerinde sonsuz sayıda bilardo topu yuvarlanmaktadır.”
Yukarıdaki düşünceyi savunan filozof aşağıdakilerden hangisidir?

A) Descartes
B) Malebranche
C) Platon
D) Leibniz
E) Diderot

Cevap: E) Diderot

Açıklama: Diderot, evreni mekanik bir düzen içinde işleyen sonsuz bir sistem olarak tasvir etmiş ve bu görüşünü materyalist bir perspektifle desteklemiştir.

5. Descartes’ın yöntem anlayışı aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirmeye yönelik değildir?

A) Doğru ve güvenilir bilgiye ulaşmak
B) Felsefeyi kesin bir bilgi konumuna getirmek
C) Felsefeyi sağlam temeller üzerine oturtmak
D) Geleneksel mantığın eksiklerini gidermek
E) Ahlakı felsefenin merkezine koymak

Cevap: E) Ahlakı felsefenin merkezine koymak

Açıklama: Descartes, yöntemiyle bilimsel ve felsefi bilgiye kesinlik kazandırmayı amaçlamış ancak ahlakı bu bağlamda doğrudan bir hedef olarak belirlememiştir.

6. Descartes felsefesi için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Modern felsefeyi temsil eder.
B) Materyalist bir felsefedir.
C) Dualist bir felsefedir.
D) Doğayı makine olarak kavrar.
E) Skolastik felsefeyi eleştirir.

Cevap: B) Materyalist bir felsefedir.

Açıklama: Descartes’ın dualist felsefesi, zihin ve madde ayrımına dayanır ve materyalizmi reddeder. Oysa diğer maddelerde belirtilenler Descartes’ın felsefesini tanımlayan özelliklerdir.

7. Tanrıyla doğayı özdeşleştiren panteist bir yorumla karşımıza çıkmakta olan önemli düşünür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Spinoza
B) Kopernik
C) David Hume
D) Gottfried Leibniz
E) Voltaire

Cevap: A) Spinoza

Açıklama: Spinoza, panteist bir yaklaşım sergileyerek Tanrı ve doğayı bir ve aynı gerçeklik olarak görmüştür. Bu nedenle eserlerinde metafizik birliğe vurgu yapar.

8. Voltaire’in etkilendiği İngiliz filozof aşağıdakilerden hangisidir?

A) George Berkeley
B) John Locke
C) David Hartley
D) J. S. Mill
E) Spinoza

Cevap: B) John Locke

Açıklama: Voltaire, özellikle John Locke’un deneycilik ve özgürlük düşüncelerinden etkilenmiş ve bu fikirleri Fransız Aydınlanmasına taşımıştır.

9. “Bir varlık ki herhangi bir yerdedir ama bu yer mekânın hiçbir noktasında bulunmaz. Bir varlık ki uzamlı olmadığı hâlde, uzamda yer tutar, tümüyle bu uzamın her parçasının temelindedir; hem maddeden nitelikçe farklı hem de ona bağlıdır. Onu izler ve hareket ettirir ama kendisi hiç hareket etmez.”
Diderot’nun yukarıda sözünü ettiği kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tanrı
B) Atomlar
C) Duyarlılık
D) Madde
E) Uzam

Cevap: C) Duyarlılık

Açıklama: —

10. Hobbes’ e göre herkesin herkesle savaşını önleyebilecek olan yapay kurum aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mahkeme
B) Anayasa
C) Toplum
D) Doğa
E) Devlet

Cevap: E) Devlet

Açıklama: Hobbes’a göre, doğal durumda insanın insanla savaşı kaçınılmazdır ve bu durumu sona erdirmek için toplum bir sözleşmeyle Leviathan yani devleti oluşturmalıdır.

11. Aşağıdaki filozoflardan hangisi Tanrı ile doğayı özdeş kabul etmiştir?

A) Rousseau
B) Spinoza
C) Hobbes
D) Diderot
E) Descartes

Cevap: B) Spinoza

Açıklama: Spinoza, panteist bir anlayışla Tanrı’yı ve doğayı aynı varlık olarak görmüştür. Ona göre, Tanrı doğanın düzeninde görünür ve doğa dışında bağımsız bir varlık değildir.

12. Descartes’ın ruh ile beden arasında kabul ettiği tözsel ayrım, aşağıdaki kavramların hangisiyle tarif edilmektedir?

A) Narsizm
B) Panteizm
C) Düalizm
D) Taoizm
E) Monizm

Cevap: C) Düalizm

Açıklama: Descartes, dualizm felsefesiyle ruhu ve bedeni iki ayrı töz olarak kabul etmiştir. Ruh, düşünen bir töz iken beden, yer kaplayan bir töz olarak görülür.

13. Diderot hangi biyolojik teoriyi önceden görmüştür?

A) Hücre
B) Abiyogenez
C) Evrim
D) Genetik
E) Kuantum

Cevap: C) Evrim

Açıklama: Diderot, evrim teorisinin temelini oluşturan fikirleri dile getirmiştir. Ona göre, canlılık sürekli bir değişim ve dönüşüm süreci içindedir.

14. Descartes’a göre insan ruhu ile bedeninin ilişkiye girdiği yer aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mide
B) Cinsel organlar
C) Gözler
D) Beyinde bulunan kozalaksı bir bez
E) İlik

Cevap: D) Beyinde bulunan kozalaksı bir bez

Açıklama: Descartes’a göre, ruh ve bedenin birbiriyle etkileşime geçtiği yer epifiz bezidir. Epifiz, zihinsel ve fiziksel süreçlerin kesişim noktasıdır.

15. Almanya’da yaşanan mezhep sorunlarına bir çözüm getiren ve mezhepleri uzlaştırmayı başaran isim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Thomas Reid
B) George Berkeley
C) Rene Descartes
D) Gottfried Leibniz
E) John Locke

Cevap: D) Gottfried Leibniz

Açıklama: Leibniz, mezhep ayrılıklarını uzlaştırmaya yönelik görüşler geliştirerek, dini farklılıklar arasında barış sağlamayı amaçlamıştır.

16. Voltaire’in iklimin din, sanatlar ve bilimler üzerindeki etkisini reddettiği bilinmektedir. Voltaire’nin karşı çıktığı bu görüşü savunmuş olan filozof aşağıdakilerden hangisidir?

A) Spinoza
B) Diderot
C) Platon
D) Leibniz
E) Montesquieu

Cevap: E) Montesquieu

Açıklama: Montesquieu, iklimin toplumsal ve kültürel yapı üzerinde etkili olduğunu savunmuştur. Voltaire ise bu görüşe karşı çıkmıştır.

17. Descartes aşağıdakilerden hangisini doğruyu aramada zorunlu bir koşul olarak görmüştür?

A) Totoloji
B) İlahiyat
C) Analoji
D) Yöntem
E) Ahlak

Cevap: D) Yöntem

Açıklama: Descartes, doğru bilgiyi elde etmek için sistematik bir yöntem kullanılmasını zorunlu görmüştür. Bu yöntem, analitik ve tümevarımsal yaklaşımları içerir.

18. İnsanın kendi suçu ile düşmüş olduğu ergin olamama durumundan aklını kullanarak kurtulmasına ne denir?

A) İdealizm
B) Materyalizm
C) Rasyonalizm
D) Aydınlanma
E) Spiritüalizm

Cevap: D) Aydınlanma

Açıklama: Immanuel Kant’a göre, insanın ergin olamama durumundan kurtulması ancak aklını özgürce kullanmasıyla mümkündür. Bu durum Aydınlanma olarak adlandırılır.

19. Aşağıdakilerden hangisi aydınlanma düşüncesini benimsemekte diğer ülkelere oranla daha fazla zorlanmıştır?

A) Belçika
B) Almanya
C) İtalya
D) Rusya
E) İngiltere

Cevap: B) Almanya

Açıklama: —

20. Rousseau, aşağıdaki yaklaşımlardan hangisini benimsemektedir?

A) Materyalizm
B) Rasyonalizm
C) Romantizm
D) Pragmatizm
E) Septisizm

Cevap: C) Romantizm

Açıklama: Rousseau, insan doğasını ve duygularını merkeze alan romantik bir yaklaşımı benimsemiş ve eserlerinde bu düşünceye yer vermiştir.