Bilimsel Araştırma Teknikleri 2024-2025 Final Soruları

Bilimsel araştırmalar, sistematik ve titiz bir yöntem kullanılarak bilgi edinmeyi amaçlayan süreçlerdir. Araştırma süreci, doğru bilgiye ulaşmanın yanı sıra bu bilgiyi yapılandırılmış ve anlamlı bir şekilde sunmayı hedefler. Aşağıda, Bilimsel Araştırma Teknikleri dersi kapsamındaki temel konular ele alınacak ve bu alandaki önemli kavramlar açıklanacaktır. Bu yazının amacı, öğrencilerin akademik sınavlarda karşılaşabilecekleri sorulara yanıt verebilecek bilgiye erişmelerini sağlamaktır.

1. Araştırma Evreni ve Örnekleme Süreci

Araştırma evreni, araştırmaya katılabilecek tüm bireylerden veya öğelerden oluşan topluluktur. Örnekleme, bu geniş evrenden seçilen daha küçük bir kümedir ve genellikle araştırmanın belirli sınırlamalar dâhilinde yapılmasını mümkün kılar. Örnekleme süreci şu aşamaları içerir:

1. Araştırma Evreninin Tanımlanması: Araştırmanın sınırlarının belirlenmesi.
2. Örnek Büyüklüğünün Belirlenmesi: Hedef kitlenin homojenliği, değişken sayısı ve cevap oranları gibi faktörler değerlendirilir.
3. Uygun Örnekleme Tekniğinin Kullanılması: Rastgele örnekleme, tabakalı örnekleme gibi yöntemler arasından seçim yapılır.

Önemli Not: Verilerin analiz edilmesi, örnekleme sürecinin bir parçası değil, ayrı bir aşamadır.

2. Hipotez ve Hipotezin Özellikleri

Bir hipotez, bir olgu veya olay hakkında geçici bir açıklamadır ve bilimsel araştırmanın temel taşlarından biridir. İyi bir hipotez şu özelliklere sahip olmalıdır:

• Sınanabilir Olması: Hipotez, ölçülebilir verilerle test edilebilir olmalıdır.
• Mantıklı ve Açık Olması: Karmaşık ifadelerden kaçınılmalı ve kesinlik sağlanmalıdır.
• Alandaki Güncel Bilgiyle Uyumlu Olması: Araştırma literatürüyle çelişmemelidir.

Yanlış Kanı: Hipotezlerin yargı niteliğinde olmaması gerektiği düşüncesi yanlıştır; hipotezler, yargı niteliği taşır.

3. Araştırma Süreci ve Aşamaları

Araştırma süreci aşağıdaki sıralamada ilerler:

1. Araştırma Konusunun Seçilmesi: Çalışmanın amacı ve kapsamı belirlenir.
2. Strateji ve Hipotezlerin Geliştirilmesi: Eleştirel kaynak incelemesiyle desteklenir.
3. Evren ve Örneklemin Belirlenmesi: Araştırma için gerekli verilerin nereden ve nasıl toplanacağı kararlaştırılır.
4. Veri Toplama: Mülakat, anket veya gözlem gibi yöntemlerle gerçekleştirilir.
5. Verilerin Analizi: Toplanan bilgiler, hipotezlerin doğrulanması için analiz edilir.
6. Sonuçların Raporlanması: Araştırmanın bulguları net ve sistematik bir şekilde sunulur.

4. Veri Toplama Yöntemleri

Araştırmada kullanılan veri toplama yöntemleri, araştırmanın türüne ve amacına bağlı olarak değişir. Mülakat, anket ve gözlem, yaygın yöntemler arasındadır:

• Mülakat: Derinlemesine bilgi sağlar, ancak bireysel temas nedeniyle sübjektiflik riski taşır.
• Anket: Daha geniş kitlelere ulaşmayı sağlar, ancak soruların yanlış anlaşılması verilerin güvenilirliğini etkileyebilir.

Doğru Yaklaşım: Soruların kısa, açık ve yönlendirme yapmadan hazırlanması önerilir.

5. Ölçek Kullanımı ve Geçerlilik

Bir araştırmada kullanılan ölçeklerin geçerliliği, ölçülen şeyin gerçek anlamını yansıtması açısından önemlidir. Geçerlilik türleri şunlardır:

• İçerik Geçerliliği: Ölçekte yer alan öğelerin, ölçülmek istenen kavramın tüm boyutlarını kapsaması.
• Yakınsak Geçerlilik: Ölçekte yer alan kavramların birbirine yakınlığı.
• Ayırt Edici Geçerlilik: Ölçekte farklı kavramların birbiriyle karıştırılmaması.

Not: “Düzeysel geçerlilik” gibi ifadeler bilimsel literatürde geçerlilik türleri arasında yer almaz.

6. Araştırma Bulgularının Sunumu

İyi bir araştırma özeti şu unsurları içermelidir:

• Araştırma problemini, yöntemlerini, bulgularını ve sonuçlarını özetlemelidir.
• Anlaşılır ve öz bir dille yazılmalıdır.
• Detaylardan kaçınılmalı, kısa ve vurucu ifadeler kullanılmalıdır.

7. Pozitivist ve Sosyal Bilimsel Yaklaşımlar

Bilimsel araştırmalarda kullanılan yaklaşımlar arasında temel farklar bulunmaktadır:

• Pozitivist Yaklaşım: Nesnel ve ölçülebilir verilere dayanır; metafizik iddiaları dışlar.
• Sosyal Bilimsel Yaklaşım: Sosyal olayların anlamını açıklamaya odaklanır ve daha çok yorumlama içerir.

8. Yaygın Hatalar ve Etik İhlaller

Bilimsel araştırmalarda yapılan yaygın hatalar şunlardır:

• Aşırı Yorumlama: Verilerin anlamının dışında sonuçlar çıkarılması.
• Yanlış Denek Seçimi: Hedef kitleyi temsil etmeyen bir örneklem seçilmesi.
• Etik Dışı Uygulamalar: Okunmamış kaynaklara atıfta bulunmak veya verileri taraflı şekilde seçmek.

Doğru Uygulama: Kaynakça yalnızca kullanılan kaynakları içermelidir ve atıflar doğru yapılmalıdır.

Sonuç

Bilimsel araştırma, planlı ve sistematik bir süreçtir. Yukarıda ele alınan temel bilgiler, öğrencilerin bilimsel araştırma teknikleri konusunda daha bilinçli olmasına ve sınav sorularını doğru şekilde cevaplamasına yardımcı olacaktır. Araştırma sürecinde etik kuralların takip edilmesi, doğru veri toplama yöntemlerinin kullanılması ve sonuçların objektif şekilde sunulması başarının anahtarlarıdır

Bilimsel Araştırma Teknikleri 2024-2025 Final Sınavı Çıkan Sorular

1. Aşağıdakilerden hangisi örnek büyüklüğünü etkileyen faktörler arasında yer almaz?

A) Sorular arası bağımsızlık oranı
B) Hedef kitlenin homojenliği veya değişkenliği
C) Araştırmanın türü
D) Cevap verme oranları
E) Değişken sayısı

Cevap: A) Sorular arası bağımsızlık oranı

Açıklama: Örnek büyüklüğünü etkileyen faktörler arasında hedef kitlenin özellikleri, araştırma türü, değişken sayısı ve cevap verme oranları yer alır. Ancak, sorular arası bağımsızlık oranı doğrudan bir faktör değildir.

2. Aşağıdakilerden hangisi araştırma evrenine ilişkin cevap verilmesi gereken temel sorulardan biri değildir?

A) Örnekleme nasıl yapıldı?
B) Örneklem önceki araştırmalarda seçilmiş midir?
C) Temas kurma araçları nelerdir?
D) Örnek kütle kaç kişiden oluşuyor?
E) Örneğin özellikleri nelerdir?

Cevap: B) Örneklem önceki araştırmalarda seçilmiş midir?

Açıklama: Araştırma evreniyle ilgili sorular, o evrenin özelliklerini, boyutlarını ve örneklem yöntemlerini anlamaya yönelik olmalıdır. Örneklemin daha önceki araştırmalarda seçilip seçilmediği temel bir soru değildir.

3. Aşağıdakilerden hangisi iyi yazılmış bir özetin özellikleri arasında yer almaz?

A) Okuyucuya problem, yöntem, bulgular ve sonuçlar hakkında özlü bilgiler sunmalıdır.
B) Araştırmanın diğer bölümlerinden bağımsız olarak başlı başına araştırmanın bütününü içerecek biçimde olmalıdır.
C) Özetin akışı, araştırma raporunun akışıyla eşgüdümlü olmalıdır. Özeti okuyan, araştırma raporunun nasıl bir içeriğe sahip olduğu konusunda fikir sahibi olmalıdır.
D) Duru ve anlaşılabilir bir dille yazılmalıdır.
E) Uzun ve çalışmanın tüm konuları açısından detaylandırılmış olmalıdır.

Cevap: E) Uzun ve çalışmanın tüm konuları açısından detaylandırılmış olmalıdır.

Açıklama: İyi bir özet kısa, öz ve duru bir şekilde hazırlanmalıdır. Çalışmanın tüm detaylarına girilmesi, özetin doğasına aykırıdır.

4. I. Mülakatlar, bir olgu hakkında anketlerle edinilemeyecek
derinlikte veriye ulaşılmasını sağlarlar
II. Mülakatçı ile katılımcı arasında iyi bir iletişim kurulursa, cevapların anketlere nazaran daha dürüst ve doğru olma ihtimali artar.
III. Mülakatlar zaman konusunda anket yöntemine göre daha az zaman almaktadır.
IV. Mülakatlarda bireysel temas yoğun olması nedeniyle sübjektiflik ve ön yargının oluşma ihtimali yüksektir.

Yukarıda mülakatlarla ilgili verilen bilgilerden hangisi/hangileri yanlıştır?

A) Yalnız IV
B) Yalnız III
C) III-IV
D) II-III
E) I-IV

Cevap: B) Yalnız III

Açıklama: —

5. Aşağıda belirtilen durumlardan hangisi bilimsel araştırmalarda yapılan yaygın hatalar arasında yer almaz?

A) Aşırı yorumlama
B) Yetersiz mülakat ve gözlemler
C) Yanlış muhakeme ve çıkarım
D) Yanlış denek seçimi
E) Verilerin tarafsız bir şekilde seçilmesi

Cevap: E) Verilerin tarafsız bir şekilde seçilmesi

Açıklama: Verilerin tarafsız bir şekilde seçilmesi bilimsel bir araştırmada hata değil, doğru bir yaklaşımdır.

6. ‘’Bir testin veya ölçeğin ölçmek istediği şeyi tutarlı ve istikrarlı bir biçimde ölçme derecesidir.’’
Yukarıda verilen cümledeki tanım aşağıdaki terimlerden
hangisini karşılamaktadır?

A) Sabitlik
B) Uygulanabilirlik
C) İleri düzeylilik
D) Çeşitlilik
E) Güvenilirlik

Cevap: E) Güvenilirlik

Açıklama: Bir testin veya ölçeğin tutarlı ve istikrarlı bir biçimde ölçme derecesi, güvenilirlik kavramını ifade eder.

7. Aşağıdakilerden hangisi kaynakça hazırlanırken dikkat edilmesi ve uygulanması gereken noktalar arasında yer almaz?

A) Metinde atıf yapılan çalışmaya kaynakçada mutlaka yer verilmelidir.
B) Metinde atıf yapılmayan esere kaynakçada yer verilmemelidir.
C) Kaynakçanın zenginleştirilmesi için okunmamış ancak bilinen eserlere de atıf yapılmalıdır.
D) Bilimsel çalışmalara bilimsel olmayan eserlerden atıf yapmaktan mümkün olduğunca kaçınmak gerekir.
E) Okunmamış eserlere okunmuş gibi atıf yapılmamalıdır.

Cevap: C) Kaynakçanın zenginleştirilmesi için okunmamış ancak bilinen eserlere de atıf yapılmalıdır.

Açıklama: Kaynakça, sadece kullanılan ve atıf yapılan kaynakları içermelidir. Okunmamış eserlere atıf yapmak etik dışıdır.

8. “…… doğal dünyadaki olayların nedenlerini tanımlayarak genelleştirmeye çalışırken, ….. sosyal dünyadaki olayların anlamını veya önemini açıklamaya çalışır.
Yukarıda boş bırakılan yerlere hangi seçenekte verilen kavramlar sırasıyla getirilmelidir?

A) Dışsal Tanımlama – İçsel Tanımlama
B) Sosyal Bilimler – Temel Bilimler
C) Doğal Bilimler – Temel Bilimler
D) Dışsal Faktörler – İçsel Faktörler
E) Temel Bilimler – Sosyal Bilimler

Cevap: E) Temel Bilimler – Sosyal Bilimler

Açıklama: Doğal dünyadaki olayların nedenlerini tanımlayan bilimler temel bilimlerdir. Sosyal dünyadaki olayları açıklamaya çalışan bilimler ise sosyal bilimlerdir.

9. Aşağıdakilerden hangisi örnekleme süreci aşamaları arasında yer almaz?

A) Araştırmanın evrenini tanımlamak
B) İdeal evreni ulaşılabilir evrene dönüştürmek
C) Verilerin analizini gerçekleştirmek
D) Örnek büyüklüğü belirlemek
E) Uygun örnekleme tekniğini kullanarak örneği oluşturmak

Cevap: C) Verilerin analizini gerçekleştirmek

Açıklama: Örnekleme süreci, araştırma evreninin tanımlanması, örnek büyüklüğünün belirlenmesi ve uygun teknikle örneklemin oluşturulmasını içerir. Verilerin analizi bu sürecin dışında bir aşamadır.

10.

I.Eleştirel kaynak incelemesi yaparak araştırma stratejisi ve hipotezlerinin belirlenmesi
II. Araştırma sorularının veya hipotezlerinin sınanabileceği verilerin toplanması
III. Araştırma konusunun seçimi ve araştırma önerisinin oluşturulması
IV. Araştırmanın konu aldığı ana kütlenin (evren) ve örnek kütlenin belirlenmesi
V. Verilerin analizi
VI. Araştırma bulgularının raporlanması

Yukarıda bir araştırma sürecinin aşamaları karışık olarak verilmiştir. Bu süreçlerin doğru sıralaması aşağıdakilerden hangisidir?

A) I-III-II-V-IV-VI
B) V-IV-VI-II-I-III
C) III-I-IV-II-V-VI
D) IV-II-I-III-V-VI
E) III-II-IV-V-I-VI

Cevap: C) III-I-IV-II-V-VI

Açıklama:–

11. Bilimsel araştırmalar kapsamındaki temel kavramlara ilişkin aşağıda verilen tanımlamalardan hangisi yanlıştır?

A) Bir şeyin/konunun eleştirel bir şekilde incelenmesi neticesinde yeni durumları keşfetmek veya yeni ilişkiler ortaya koymak veya yeni sonuçlara ulaşmak için yapılan arayış ve sorgulamalar bütününe araştırma denir.
B) Hipotez, herhangi bir olguya ait ve birden çok değer alabilen ve değişen her şeydir.
C) Tümevarım, sınırlı sayıda örneğe (parçalara) bakarak genel hakkında kanaat sahibi olunmasını sağlayan yöntemdir.
D) Kuramlar, belli varsayım, yasa ve hipotezleri içeren ve ele aldığı olgunun işleyişine dair tutarlı açıklamalar getiren sistematik savlar topluluğudur.
E) Tümdengelim, genele bakarak parça hakkında fikir sahibi olunmasını sağlayan ilişkilendirme yöntemidir.

Cevap: B) Hipotez, herhangi bir olguya ait ve birden çok değer alabilen ve değişen her şeydir.

Açıklama: Hipotez, bir olgu veya olayın geçici bir açıklamasıdır. Tanımda verilen ifade, değişken kavramını tanımlamaktadır.

12. ‘’Mülakatın zayıf yönlerinden biri bireysel temasların yoğun olması sebebiyle hem olumlu hem de olumsuz anlamda ….. ve ….. oluşma ihtimalinin yüksekliğidir.”
Yukarıda boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?’’

A) subjektiflik – ön yargı
B) objektiflik – empati
C) veri dağılımı – bağlılık
D) üretim – tüketim
E) pragmatik yaklaşım – bencillik

Cevap: A) subjektiflik – ön yargı

Açıklama: Mülakatlarda bireysel temas yoğun olduğu için sübjektiflik ve ön yargı oluşma riski yüksektir. Bu durum mülakat yönteminin zayıf yönlerinden biridir.

13. Aşağıda belirtilen ifadelerden hangisi pozitivist bilim anlayışının dayandığı temel varsayımlar arasında yer almaz?

A) Bilimin amacı, neden-sonuç ilişkilerini açığa çıkarmak ve düzenlilikleri açıklayan kanunlar ortaya koymaktır.
B) Görgül verilerin derlenmesi ve değerlendirilmesinde, kuram oluşturulmasında normatif bakış açılarına, kişisel bakış açılarına yer yoktur.
C) Metafizik iddialar, değer yargıları ve kanaatler de meşru bilgi kapsamındadır.
D) Kavramlar gerçeklerin sayısal olarak ölçülmesine olanak tanıyacak şekilde işlevsel hale getirilmelidir.
E) Bilimsel ilerleme birikimseldir.

Cevap: C) Metafizik iddialar, değer yargıları ve kanaatler de meşru bilgi kapsamındadır.

Açıklama: Pozitivist bilim anlayışı, metafizik iddiaları ve değer yargılarını bilgi kapsamına almaz. Bu anlayış sadece nesnel ve görgül verilere dayanır.

14. Aşağıdakilerden hangisi geçerlilik kategorisi içinde bulunmaz?

A) Düzeysel geçerlilik
B) İçerik geçerliliği
C) Yakınsak geçerlilik
D) Ayırtedici geçerlilik
E) Yapısal geçerlilik

Cevap: A) Düzeysel geçerlilik

Açıklama: Geçerlilik türleri arasında içerik, yapı, yakınsak ve ayırtedici geçerlilik bulunur. Ancak “düzeysel geçerlilik” bilimsel bir geçerlilik kategorisi değildir.

15. Aşağıdakilerden hangisi iyi bir hipotezin sahip olması gereken özellikleri arasında yer almaz?

A) Doğru terimlerle açık ve öz bir şekilde ifade edilmelidir.
B) Yargı niteliğinde olmamalıdır.
C) Sınanabilir olmalıdır.
D) Alandaki güncel bilgi ile uyumluluk göstermelidir.
E) Mantıksal olmalıdır.

Cevap: B) Yargı niteliğinde olmamalıdır.

Açıklama: İyi bir hipotez, yargı niteliğinde olmalıdır çünkü hipotez test edilebilir bir önerme veya yargıdır. Hipotezler, kesin ifadeler içerir.

16. “…araştırmaya katılabilecek olası bütün katılımcıların yer aldığı topluluktur.”
Yukarıdaki tanımda boş bırakılan yere hangi kavram getirilmelidir?

A) Değişken
B) Ölçek
C) Örneklem
D) Evren
E) Deney

Cevap: D) Evren

Açıklama: Evren, bir araştırmaya katılabilecek tüm bireylerden veya öğelerden oluşan topluluktur. Örneklem ise evrenden seçilen bir alt kümedir.

17. ‘’Günlük hayatta yapılan konuşmalarda tarafların sık sık ‘seni yanlış anladım’ veya ‘beni yanlış anladın’ gibi ifadeler kullandıkları ve ilave açıklamaya ihtiyaç duyduklarına tanık olunur. Oysa özellikle katılımcının yönettiği anketlerde bu tür yanlış veya eksik anlamalar söz konusu olduğunda, araştırmacının ilave açıklama yapma şansı yoktur. Bu duruma çözüm olarak ankette yer alan soruları, yanlış anlamayı en aza indirecek şekilde ifade etmek önerilebilir.’’
Yukarıda verilen paragrafa göre aşağıdakilerden hangisi bir anketin verimsiz olmasına sebep olabilecek nitelikte değildir?

A) Soru-konum uyumuna dikkat edilmesi
B) Yönlendirici sorulardan oluşan ölçek kullanılması
C) ‘’En son ne zaman bir kereviz yediniz?’’ tarzı hafızaya dayalı sorular sorulması
D) Soruların uzun ifadelere sahip olması
E) Çifte veya çoklu soru sorulması

Cevap: A) Soru-konum uyumuna dikkat edilmesi

Açıklama: Soru-konum uyumu, anketin verimliliğini artıran bir faktördür. Diğer seçenekler ise anketin verimsiz olmasına neden olabilecek durumlardır.

18. Aşağıdakilerden hangisi iyi bir araştırma konusunun özellikleri arasında yer almaz?

A) Araştırmacının yetenek ve imkanlarıyla uyumlu olması
B) Uygulama veya kuram açısından katkı niteliğinde olması
C) Araştırma konusu hakkında veri toplanabilmesi
D) Kurumsal gerekliliklerden ve değerlendiricilerin beklentilerinden bağımsız olması
E) Araştırılabilir olması

Cevap: D) Kurumsal gerekliliklerden ve değerlendiricilerin beklentilerinden bağımsız olması

Açıklama: Araştırma konusu, kurumsal gereklilikler ve değerlendiricilerin beklentileriyle uyumlu olmalıdır. Bu durum, araştırmanın kabul edilme ve uygulanabilirlik şansını artırır.

19. Aşağıdakilerden hangisi ölçeklerle ilgili dikkat edilmesi gereken hususlar arasında yer almaz?

A) Ölçeklerde kullanılacak kategori sayısı
B) Ölçek formu ve konfigürasyonu
C) Ölçek kategorilerinin yapısı ve yazılı gösterimi
D) Ölçeklerde yargıların nesnel olmaması
E) Ölçeklerdeki olumlu ve olumsuz kategori sayısı

Cevap: D) Ölçeklerde yargıların nesnel olmaması

Açıklama: Ölçeklerde yargıların nesnel olması gereklidir. Nesnel olmayan yargılar ölçeğin güvenilirliğini ve geçerliliğini olumsuz etkiler.

20.  I. Alandaki uzmanlık bilgisinin pekiştirilmesine yardımcı olur.

II. Araştırmanın amacı, problemi ve hipotezleri için dayanak sağlar.
III. Diğer araştırmaların kaynaklarını ve sonuçlarını kopyalayarak zaman konusunda tasarruf edilmesini sağlar.
IV. Yöntem, model, ölçek kullanımı vb. için meşruiyet oluşturur.

Yukarıda belirtilen ifadelerden hangisi/hangileri eleştirel kaynak incelemenin yararları arasında yer alır?

A) I-II-III
B) Yalnız III
C) Yalnız II
D) I-II-IV
E) II-III-IV

Cevap: D) I-II-IV

Açıklama: Eleştirel kaynak inceleme, uzmanlık bilgisini pekiştirir (I), araştırmanın amacını ve hipotezlerini destekler (II), yöntem ve model seçimine meşruiyet kazandırır (IV). Ancak kaynak ve sonuçların kopyalanması bilimsel etik açısından doğru değildir.