Özel Eğitime Giriş 2024-2025 Final Soruları

Özel eğitim alanı, çeşitli yetersizlik ya da üstün yetenek özellikleri gösteren bireyleri kapsayan ve her bireyin kendine özgü gereksinimleri doğrultusunda en uygun eğitim ortamını hazırlamayı amaçlayan disiplinlerarası bir alandır. Bu alan, çocukların ve ailelerinin ihtiyaçlarına cevap verebilmek adına yasalar, kuramlar, tanılama süreçleri ve eğitimsel yaklaşımlarla zenginleşmektedir. Aşağıda, özel eğitimle ilgili yaygın görülen bozukluklar, mevzuat ve uygulamalara dair temel akademik bilgileri bulabilirsiniz.

1. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

DEHB, dünya genelinde çocukluk çağının en yaygın nörogelişimsel bozuklukları arasında yer almaktadır. Araştırmalara göre ortalama görülme sıklığı %3 ila %7 arasında değişmektedir. Dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi belirtilerle öne çıkan DEHB, çocukların akademik performansını, sosyal ilişkilerini ve günlük yaşam becerilerini etkileyebilir. Nörobiyolojik temelleri olan bu bozukluğun tanı ve müdahale süreçlerinde, tıbbi değerlendirme ve özel eğitim hizmetlerinin iş birliği önemlidir.

2. Özel Eğitim Mevzuatı ve 573 Sayılı KHK

Ülkemizde özel eğitim alanında çerçeve niteliği taşıyan yasal düzenlemelerden biri, 6 Haziran 1997 tarihinde kabul edilen 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’dir. Bu düzenleme, özel gereksinimli bireylerin eğitim, rehabilitasyon ve toplumla bütünleşme süreçlerine ilişkin esasları belirlemiş; hak temelli bir yaklaşımla hizmet sunumuna rehberlik etmiştir. 573 sayılı KHK kapsamında, özel eğitim hizmetlerinin planlanması ve sunulmasında Millî Eğitim Bakanlığı öncülüğünde çeşitli kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları iş birliği yapar.

3. Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) ve Oyun Özellikleri

Otizm Spektrum Bozukluğu, sosyal etkileşim ve iletişim alanlarında belirgin yetersizliklerin yanı sıra sınırlı ve tekrarlayıcı davranış örüntüleriyle karakterizedir. OSB’li çocuklar, çoğunlukla tek başlarına oyun oynamaya yönelirler, belirli nesnelere yoğun ilgi gösterebilir ve sembolik oyunda zorluk yaşayabilirler. Oyun esnasında oyun arkadaşına ihtiyaç duymama ya da oyundan sosyal geri bildirim almakta zorlanma gibi farklılıklar gözlemlenir. Bu nedenle, oyun terapisi ve akran desteği, OSB’li çocukların sosyal ve iletişim becerilerini geliştirmede önemli rol oynar.

4. Dil ve Konuşma Bozukluklarında En Sık Görülen Tür

Dil ve konuşma bozukluğu, çocukluk döneminde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Bu bozukluklar arasında konuşma sesi bozukluğu (artikülasyon ve fonolojik bozukluklar) en yaygın olanıdır. Çocuk, bazı sesleri yanlış ya da eksik üretebilir. Erken dönemde yapılan doğru tanı ve uygun konuşma terapisi, çocuğun iletişim becerilerinde olumlu gelişmelere yol açar.

5. Kaynaştırma Eğitimi ve Kapsamı

Kaynaştırma eğitimi, özel eğitim gereksinimi olan bireylerin akranlarıyla birlikte aynı sınıf ortamında, gerekli destek hizmetleri sağlanarak eğitim almasını ifade eder. Görme yetersizliği, zihinsel yetersizlik, özel öğrenme güçlüğü veya üstün zekâlı gibi özel durumlar, kaynaştırma kapsamında değerlendirilir. Ancak yalnızca “okul başarısı düşük” olmak, özel eğitim gereksinimi olarak kabul edilmediğinden, kaynaştırma eğitimine doğrudan dahil edilmez.

6. Erken Müdahale Uygulamaları

Erken müdahale, bebeğin ve ailesinin gereksinimleri doğrultusunda eğitim, sağlık ve beslenme gibi çeşitli alanlarda hizmet sunarak yetersizliğin veya gelişimsel gecikmenin etkilerini en aza indirmeyi amaçlar. Örneğin, dil gelişiminde gerilik riski olan bir bebeğe ne kadar erken müdahale edilirse, o çocuğun ilerleyen dönemlerde becerilerini akranlarına daha fazla yaklaştırma olanağı artar.

7. 2916 Sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu

2916 Sayılı Kanun, 1983 yılında yürürlüğe girerek özel eğitime gereksinimi olan çocuklara yönelik hizmetlerin geliştirilmesine öncülük etmiştir. Bu kanun, erken tanı ve müdahale, eğitim materyali sağlanması ve özel eğitim kurumlarının denetimi gibi alanlarda temel ilkeleri belirlemiştir.

8. Zihinsel Yetersizlikte Kullanılan Eğitim Yöntemleri

Zihinsel yetersizlik yaşayan bireylerde Uygulamalı Davranış Analizi (ABA), Doğrudan Öğretim, Yanlışsız Öğretim ve Doğal Öğretim gibi yöntemler öne çıkar. Bu yöntemlerin ortak özelliği, hedef becerilerin küçük ve ölçülebilir adımlara ayrılarak sistematik şekilde öğretilmesidir. Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı ise genellikle genel eğitim sürecinde öğrenci merkezli yöntemi temsil eder; zihinsel yetersizlikteki temel eğitim modellerinden biri olarak anılmaz.

9. Robot ve Temel Bileşenleri

Bir mekanizmanın “robot” olarak tanımlanabilmesi için mekanik düzenek, elektronik devreler, yazılım ve sensörler (alıcılar) gibi temel parçalara sahip olması gerekir. Tekerlek, her robotta bulunması zorunlu bir yapı değildir; örneğin insansı robotlar (humanoid) veya paletli robotlar tekerlek kullanmaz. Robot teknolojileri hem endüstride hem de eğitim ortamlarında yaygınlaşarak problem çözme ve tasarım becerilerini geliştirmeye yardımcı olur.

10. Aile Eğitim Programları

Aile eğitimi, çocuğun gelişimini destekleyen en önemli faktörlerden biridir. Baba Destek Programı (BADEP), E-ABDEP veya PORTAGE Erken Müdahale Programı gibi örneklerde, ebeveynlerin çocuk gelişimi ve eğitimine etkin katılımı amaçlanır. Ancak WISC-R, zeka düzeyini ölçmek için geliştirilmiş bir testtir ve doğrudan bir “aile eğitim programı” değildir.

11. İşitme Yetersizliği Tipleri

İşitme yetersizliği genellikle iletim tipi, sensörinöral tip, karışık tip ve santral yetersizlik olarak sınıflandırılır. Burada “prelingual” ve “postlingual” gibi kavramlar, işitme kaybının dil ediniminden önce veya sonra meydana gelip gelmediğini ifade eder. Yani prelingual veya postlingual ifadeleri, işitme yetersizliğinin “tipi” değil, kaybın zamanlamasına ilişkin bir kategorizasyondur.

12. Üstün Yetenekliler ve Aile Sorumlulukları

Üstün yetenekli bireylerin potansiyelinden hem birey hem de toplum yararlanabilsin diye aileler, çocuğun gelişim özelliklerini yakından takip etmeli, uygun eğitim imkânları sağlamalı, okul ve uzmanlarla iletişim içinde olmalıdır. Aile beklentilerini öne çıkararak çocuğu kendi istekleri doğrultusunda yönlendirmek ise çocuğun yaratıcı ve özgün potansiyelini baskılayabilir. Bu nedenle, ailenin rehberliği çocuğun ilgi ve yetenekleriyle örtüşmelidir.

13. Fenilketonüri ve Yenidoğan Tarama Programları

Fenilketonüri, fenilalanin metabolizmasındaki bir bozukluk sonucu zihinsel yetersizlik ve gelişimsel sorunlar doğurabilen kalıtsal bir hastalıktır. Ülkemizde yenidoğan tarama programında yer alan bu hastalık, erken teşhis ve uygun diyet tedavisiyle büyük ölçüde kontrol altına alınabilir. Böylece çocuğun nörogelişimsel zarar görme riski en aza indirilmektedir.

14. Özel Öğrenme Güçlüğü (ÖÖG) ve Okul Öncesi Dönem Belirtileri

Özel öğrenme güçlüğü, temel akademik becerilerde (okuma, yazma, matematik gibi) yaşanan belirgin güçlüklerle tanımlanır. Okul öncesi dönemde, kopyalama, resim çizme, nesne bilgisi, kısa süreli hafıza ve sözcük dağarcığı gibi bilişsel ve motor beceriler incelenerek risk işaretleri saptanabilir. Ancak “okuduğunu anlama” becerisi, henüz okul öncesi dönemde ölçülmeye müsait değildir ve tipik olarak ilkokul yıllarında değerlendirilmeye başlanır.

15. Robot ve Otomat Kavramları

Mekanik sistemlere, kontrol ve algılama sistemlerine ek olarak bilgisayar algoritmalarına sahip olan ve otonom ya da önceden programlanmış görevleri yerine getirebilen elektro-mekanik cihazlara “robot” denir. Otomatlar, genellikle daha sınırlı ve belirli bir işlevi tekrar eden sistemlerdir. Robotlar ise bu otomatik işlevleri yapay zekâ veya karmaşık yazılımlarla birleştirerek “akıllı” davranış sergiler.

16. Sanal Gerçeklik (VR) ve Artırılmış Gerçeklik (AR)

Sanal gerçeklik uygulamaları, kullanıcının gerçek dünyayla bağlantısını önemli ölçüde keserek yapay bir ortama sokar. Bunun için VR gözlüğü veya başlığı gibi özel ekipmanlar kullanılır. Artırılmış gerçeklik uygulamaları ise gerçek dünyayı dijital nesnelerle zenginleştirir ve genellikle akıllı telefonlar veya tabletler yardımıyla erişilebilir. VR ile AR’nin temel farkı, sanal gerçeklikte kullanıcı tamamen yapay bir çevreye “girerken”, artırılmış gerçeklikte gerçek dünya görüntüsünün üzerine sanal ögelerin eklenmesidir.

17. Özel Gereksinimli Kardeşe Sahip Çocukların Yaşadığı Sorunlar

Ailede özel gereksinimli bir çocuk olduğunda, sağlıklı kardeş yoğun kıskançlık, suçluluk, endişe ve hatta kardeşini sorunların kaynağı olarak görme gibi duygular yaşayabilir. Önemli olan, bu duyguların doğru yönetilmesi ve aile içi iletişimin güçlü tutulmasıdır. Uzman desteği almak, kardeşler arasındaki ilişkiyi ve aile birliğini korumada faydalı olur.

18. DEHB’nin Nedenleri

DEHB’nin nedeni, 18. yüzyıldan beri bilim insanlarının ilgisini çekmektedir. Genetik yatkınlık, hamilelik sürecinde annenin maruz kaldığı kimyasallar, beyin hasarları ve gelişimsel bozukluklar gibi çeşitli etmenler, DEHB ile ilişkilendirilmiştir. Ancak zeka puanı (IQ) doğrudan DEHB’nin nedeni veya göstergesi değildir; DEHB, farklı zeka düzeylerinde görülebilir.

19. Üstün Yeteneklilerin Tanılanmasında Kullanılan Testler

Üstün yetenekli çocukları tanılama sürecinde Woodcock Johnson, Üçlü Yetenek Testi, Aday Gösterme veya çeşitli “alternatif değerlendirme” araçlarına başvurulur. Ancak Denver II Gelişimsel Tarama Testi, 0-6 yaş grubundaki temel gelişimsel alanları taramak için kullanılır ve 7 yaş üstü üstün yetenek tanılamasında yer almaz.

20. Aşama Modeline Göre Ailelerin Tepkisel Evreleri

Özel gereksinimli bir çocuk sahibi olan aileler, genellikle bir dizi duygusal aşamadan geçer. İlk olarak şok, ardından reddetme, depresyon, karmaşa, suçluluk, kızgınlık, pazarlık etme ve son olarak kabul ve uyum süreci yaşanabilir. Bu aşamalardan geçiş hızı her ailede farklı olsa da, profesyonel destek ve doğru bilgilendirme, ailenin çocuğun gelişimine daha sağlıklı katkıda bulunmasını sağlar.

Özel Eğitime Giriş 2024-2025 Final Soruları

Sonuç olarak, özel eğitim alanında başarılı uygulamalar, erken tanılama ve müdahalenin yanı sıra aile, okul ve toplum desteğini de içerir. Gerek yasal düzenlemeler gerekse eğitim ve rehabilitasyon uygulamaları, bireyin tüm potansiyelini ortaya çıkarmayı ve toplumla bütünleşmesini sağlamayı hedeflemektedir. Bu bilgiler ışığında, öğrenciler hem akademik hem de uygulamalı bağlamda özel eğitim kavramlarını ve uygulamalarını daha iyi kavrayabilir, soruları yanıtlarken sağlam bir arka plana sahip olabilirler

1. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun dünya genelinde görülme sıklığı nedir?

A) yüzde 2.5-3
B) yüzde 15
C) yüzde 3-7
D) yüzde 30
E) yüzde 1.5

Cevap : C) yüzde 3-7

Açıklama : Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) dünya genelindeki yaygınlık oranı araştırmalara göre ortalama yüzde 3 ile yüzde 7 arasında değişmektedir. Bu aralık, tanı yöntemlerindeki farklılıklar ve coğrafi konumdaki değişkenliklere rağmen genel bir kabul görmüştür. SEO açısından belirtmek gerekirse DEHB, çocukluk çağının en sık görülen nörogelişimsel bozukluklarından biridir ve erişkinlik döneminde de devam edebilmektedir.

2. Ülkemizde özel eğitim alanında önemli bir yasa olan 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname hangi yılda kabul edilmiştir?

A) 1998
B) 1999
C) 1996
D) 1995
E) 1997

Cevap : E) 1997

Açıklama : 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 6 Haziran 1997 tarihinde kabul edilmiştir. Bu KHK, özel eğitime gereksinimi olan bireylerin haklarını ve bu alandaki uygulamaların çerçevesini belirleyen önemli bir yasal düzenlemedir. SEO için ek bilgi olarak, 573 sayılı KHK ülkemizde özel eğitim hizmetlerinin sistematik biçimde yürütülmesine ve ilgili kurumlar arasındaki koordinasyonun sağlanmasına katkıda bulunmuştur.

3. Aşağıdakilerden hangisi otizm spektrum bozukluğuna sahip bireylerin oyun özelliklerinden biri değildir?

A) Belirli nesneleri tercih ederler.
B) Tek başlarına oyun oynarlar.
C) Oyunda, oyun arkadaşına ihtiyaç duyarlar.
D) Sınırlı ilgi alanları vardır.
E) Sembolik oyun becerilerinde zorluklar yaşayabilirler.

Cevap : C) Oyunda, oyun arkadaşına ihtiyaç duyarlar.

Açıklama : Otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocuklar genellikle tek başlarına oynamayı tercih eder, sembolik oyun becerilerinde zorluk yaşayabilir ve belirli nesnelere takıntılı ilgi gösterebilirler. “Oyunda, oyun arkadaşına ihtiyaç duyarlar” ifadesi ise OSB’li bireylerin tipik özellikleri arasında değildir. SEO bakımından eklemek gerekirse, OSB belirtileri arasında sosyal etkileşimde güçlük, iletişim becerilerinde sınırlılıklar ve tekrarlayıcı davranış kalıpları yer alır.

4. Dil ve konuşma bozukluklarının görülme sıklığına bakıldığında en çok hangisi görülmektedir?

A) Konuşma sesi bozukluğu
B) Tanımlanamamış iletişim bozukluğu
C) Sosyal iletişim bozukluğu
D) Akıcı konuşma bozukluğu
E) Dil bozukluğu

Cevap : A) Konuşma sesi bozukluğu

Açıklama : Dil ve konuşma bozuklukları arasında en sık görüleni konuşma sesi bozuklukları (artikülasyon veya fonolojik bozukluklar) olarak kabul edilmektedir. Bu bozukluklar, çocukların bazı sesleri çıkarmakta güçlük çekmesi veya hatalı sesletmesiyle karakterizedir. SEO uyumlu ek bilgi olarak, erken dönemde fark edilen konuşma sesi bozuklukları için uygun dil ve konuşma terapisi önemlidir.

5. Aşağıda yer alan durumlara sahip olan bireylerden hangisi kaynaştırma eğitimine dahil edilemez?

A) Görme yetersizliği olan bireyler
B) Okul başarısı düşük olan öğrenciler
C) Üstün zekalı bireyler
D) Özel öğrenme güçlüğü olan bireyler
E) Zihinsel yetersizliği olan bireyler

Cevap : B) Okul başarısı düşük olan öğrenciler

Açıklama : Kaynaştırma eğitimi, özel eğitim gereksinimi olan bireylerin (görme yetersizliği, işitme yetersizliği, zihinsel yetersizlik, özel öğrenme güçlüğü veya üstün yetenek gibi) akranlarıyla aynı ortamda eğitim almasını hedefler. Sadece “okul başarısı düşük olan öğrenciler” yasal tanım gereği özel eğitim kapsamına girmez ve tek başına düşük başarı kaynaştırma eğitimi alma nedeni değildir. SEO uyumlu olarak, kaynaştırma eğitiminin amaçları arasında sosyal bütünleşme ve akademik başarıyı artırma bulunur.

6. Çocuğun ve ailenin ihtiyaçlar doğrultusunda çocuğa eğitim, sağlık ve beslenme alanlarında uygun ve çeşitli hizmetlerin sunulması ve yetersizliğin etkilerinin azaltılmasına ….. denir. Yukarıdaki cümledeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) işbirliği oluşturma
B) erken müdahale
C) tanılama
D) tarama
E) gelişimsel değerlendirme

Cevap : B) erken müdahale

Açıklama : Erken müdahale, özel gereksinimi olabilecek çocukların ve ailelerin ihtiyaçlarına yönelik olarak mümkün olan en erken dönemde çeşitli destek hizmetlerinin verilmesini ifade eder. Bu sayede gelişim geriliği veya yetersizliğin olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi hedeflenir. SEO uyumlu ek bilgi olarak, erken müdahale programları çocukların sosyal, bilişsel ve dil gelişimini destekler.

7. 2916 Sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu hangi yılda yürürlüğe girmiştir?

A) 1973
B) 1963
C) 1993
D) 2003
E) 1983

Cevap : E) 1983

Açıklama : 2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu, 1983 yılında kabul edilmiş ve bu tarihte yürürlüğe girmiştir. Bu kanun, özel eğitime ihtiyaç duyan bireylere yönelik hak ve hizmetlerin ilk çerçevelerinden birini oluşturmuştur. SEO uyumlu olarak, bu kanun ülkemizde özel eğitimin gelişimi ve standartlarının belirlenmesinde önemli bir dönüm noktasıdır.

8. Aşağıdakilerden hangisi zihinsel yetersizliği olan çocukların eğitimlerinde kullanılan yöntemlerden biri değildir?

A) Uygulamalı davranış analizi
B) Yanlışsız öğretim
C) Doğrudan öğretim
D) Doğal öğretim
E) Yapılandırmacı öğrenme

Cevap : E) Yapılandırmacı öğrenme

Açıklama : Zihinsel yetersizliği olan çocukların eğitiminde sıklıkla “Uygulamalı Davranış Analizi (ABA)”, “Yanlışsız Öğretim”, “Doğrudan Öğretim” ve “Doğal Öğretim” gibi yöntemler kullanılmaktadır. Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı ise bu grupta genellikle temel yöntemler arasında sayılmaz; daha çok genel eğitim ortamlarında öğrenci merkezli etkinlikleri ifade eder. SEO uyumlu olarak, yanlışsız öğretim ve uygulamalı davranış analizi, özellikle hedef davranışların kalıcı olarak öğretilmesinde etkili yaklaşımlardır.

9. Bir mekanizmanın robot olarak adlandırılabilmesi için aşağıdaki parçalardan hangisine sahip olması zorunlu değildir?

A) Tekerlek
B) Yazılım
C) Mekanik düzenek
D) Alıcılar
E) Elektronik devreler

Cevap : A) Tekerlek

Açıklama : Robotun temel bileşenleri arasında mekanik düzenek (hareket mekanizması), elektronik devreler (kontrol ünitesi), alıcılar (sensörler) ve robotu çalıştıran yazılım bulunur. Tekerlek bir hareket aracıdır ancak her robot tekerlekli olmak zorunda değildir (örneğin bacaklı ya da paletli robotlar). SEO uyumlu olarak, robotik teknolojiler endüstride, eğitimde ve günlük yaşamda birçok yenilikçi uygulamayı mümkün kılmaktadır.

10. Aşağıdakilerden hangisi örnek aile eğitim programlarından biri değildir?

A) WISC-R Eğitim Programı
B) Baba Destek Programı BADEP (MEB,2020a)
C) E-ABDEP: Aile Bilgi ve Destek Eğitim Programı
D) PORTAGE Erken Müdahale Programı (Shearer ve Shearer, 1972)
E) Küçük Adımlar Erken Eğitim Programı (Pieterse ve Treolar, 1989)

Cevap : A) WISC-R Eğitim Programı

Açıklama : WISC-R (Wechsler Intelligence Scale for Children-Revised), çocuklar için uygulanan bir zeka ölçeğidir ve aile eğitim programı değildir. Diğer şıklardaki programlar ise ebeveynlere veya ailelere yönelik destek, farkındalık ve eğitim sunan programlardır. SEO uyumlu olarak, aile eğitim programları, ebeveynlerin çocuk gelişimi ve eğitimi konularında daha yetkin olmalarını sağlamayı amaçlar.

11. Aşağıdakilerden hangisi tipine göre işitme yetersizliği grubunda yer almamaktadır?

A) Sensörinöral tip
B) Santral yetersizlik
C) İletim tipi
D) Prelingual tip
E) Karışık tip

Cevap : D) Prelingual tip

Açıklama : İşitme yetersizliği tipleri genellikle “İletim tipi”, “Sensörinöral tip”, “Karışık tip” ve “Santral yetersizlik” şeklinde sınıflandırılır. “Prelingual” ise işitme kaybının dil gelişiminden önce ortaya çıkıp çıkmadığını ifade eden, zamana dayalı bir kategorizasyondur; bu nedenle “tip” olarak sınıflandırmaya girmez. SEO uyumlu ek bilgi olarak, işitme yetersizliğinin erken dönemde tanılanması ve gerekli cihazlanma, dil-konuşma terapisi gibi müdahaleler çok önemlidir.

12. Aşağıdakilerden hangisi üstün yetenekli bireylerin, birey ve toplum için özel yeteneklerinin faydalı hale gelmesi amacıyla ailelere düşen sorumluluklardan değildir?

A) Okulla görüşmeler yapmak
B) Çocuğun gelişim özelliklerini takip etmek
C) Aile beklentilerinin karşılanması için çocuğu yönlendirmek
D) Çocuğun ihtiyaç duyduğu eğitimi alması için gerekli ortamı sağlamak
E) Uzman desteği almak

Cevap : C) Aile beklentilerinin karşılanması için çocuğu yönlendirmek

Açıklama : Üstün yetenekli bireylerin ailelerine düşen temel sorumluluklar, çocuğun gereksinim duyduğu özel eğitimi almasını sağlama, gelişim özelliklerini takip etme, okulla iletişim kurma ve gerektiğinde uzman desteği almaktır. Ancak “aile beklentilerinin karşılanması için çocuğu yönlendirmek” çocuğun ilgi ve yeteneklerini geri plana itebileceğinden, doğru bir yaklaşım değildir. SEO uyumlu olarak, üstün yetenekli çocukların ilgi alanlarına uygun eğitim ve etkinlikler sunulması, potansiyellerini geliştirmelerine yardımcı olur.

13. Kalıtsal metabolik bir hastalık olup, bir protein yapı taşı olan fenilalanin metabolize edilememesi sonucunda zihinsel yetersizlik, gelişimsel gerilik veya mikrosefaliye neden olan ve yenidoğan tarama programında yer alan hastalık aşağıdakilerden hangisidir?

A) İşitme Taraması
B) Konjenital Hipotiroidi
C) Fenilketonüri
D) Kistik Fibrozis
E) Biyotinidaz Eksikliği

Cevap : C) Fenilketonüri

Açıklama : Fenilketonüri, kalıtsal bir metabolik bozukluk olup, fenilalanin adlı aminoasidin vücutta doğru biçimde metabolize edilememesi sonucu zihinsel yetersizlik ve gelişimsel geriliğe yol açabilir. Ülkemizde yenidoğan tarama programında mutlaka yer alan önemli bir hastalıktır. SEO uyumlu ek bilgi olarak, erken teşhis ve fenilalanini kısıtlayan bir diyetle hastalığın olumsuz etkileri büyük ölçüde önlenebilmektedir.

14. Okul öncesi dönemde bireyin sahip olduğu becerilere bakılarak özel öğrenme güçlüğü için risk grubunda olabileceği belirlenebilmektedir. Aşağıdakilerden hangisi bu beceriler arasında yer almamaktadır?

A) Kopyalama ve resim çizme becerileri
B) Okuduğunu anlama
C) Nesne bilgisi
D) Kısa süreli hafıza
E) Sözcük dağarcığı ve dil gelişimi

Cevap : B) Okuduğunu anlama

Açıklama : Okul öncesi dönemde çocuğun okuduğunu anlama becerileri henüz değerlendirme kapsamına girmez, çünkü bu yaş grubu henüz tam olarak okumayı öğrenmemiştir. Buna karşın kopyalama, resim çizme, nesne bilgisi, kısa süreli bellek ve sözcük dağarcığı gibi beceriler okul öncesi dönemdeki gelişim değerlendirmesi için önemli ipuçları sağlar. SEO uyumlu olarak, erken dönemde risk işaretlerinin fark edilmesi, özel öğrenme güçlüğünün etkilerini azaltıcı önlemler alınmasına yardımcı olur.

15. Otonom veya önceden programlanmış görevleri yerine getirmek amacıyla kullanılmaktadır. Mekanik sistemleri ve bunlarla ilişkili kontrol ve algılama sistemleri ile bilgisayar algoritmalarına bağlı olarak akıllı davranan elektro-mekanik bir cihazdır. Yukarıda açıklanan cihaz aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sensör
B) Otomatlar
C) Turing makinesi
D) Robot
E) Bilgisayar

Cevap : D) Robot

Açıklama : Soruda tarif edilen özellikler, mekanik yapıya, sensörlere, kontrol sistemine ve bilgisayar algoritmalarına dayalı “robot” kavramına karşılık gelmektedir. Robotlar, belirli bir görevi otonom biçimde veya önceden programlanmış talimatları izleyerek yerine getirebilir. SEO uyumlu olarak, endüstriyel robotlar üretim süreçlerini hızlandırırken, hizmet robotları eğitim, sağlık ve günlük yaşamda artan bir öneme sahiptir.

16. Sanal gerçeklik uygulamaları ile arttırılmış gerçeklik uygulamaları arasındaki temel fark nedir?

A) Sanal gerçeklik uygulamaları özel ekipmanlarla çalışırken artırılmış gerçeklik uygulamaları için bu durum tam tersidir.
B) Arttırılmış gerçeklik uygulamalarında kullanıcı etkileşimi yoktur.
C) Sanal gerçeklik uygulamaları sadece görsel iletişimi sağlamak için kullanılır.
D) Sanal gerçeklik uygulamaları Google glass ile kullanılabilir.
E) Sanal gerçeklik uygulamaları çevrim dışı iken artırılmış gerçeklik uygulamaları çevrimiçi çalışır.

Cevap : A) Sanal gerçeklik uygulamaları özel ekipmanlarla çalışırken artırılmış gerçeklik uygulamaları için bu durum tam tersidir.

Açıklama : Sanal gerçeklik (VR) uygulamaları, kullanıcıyı tamamen yapay bir ortama sokmak için genellikle gözlük, başlık (headset) gibi özel ekipmanlar kullanırken, artırılmış gerçeklik (AR) uygulamaları genellikle akıllı telefonlar, tabletler gibi daha yaygın cihazlarla gerçek dünya görüntüsünün üzerine sanal nesneler bindirir. Bu açıdan VR ile AR arasındaki temel fark, kullanıcıyı tamamen sanal ortama sokmak yerine gerçek dünyayı sanal nesnelerle zenginleştirmesidir. SEO uyumlu olarak, VR eğitim uygulamaları derinlemesine deneyimler sunarken, AR ise gerçek ortamı zenginleştirmeye odaklanır.

17. Aşağıdakilerden hangisi özel gereksinimli kardeşe sahip çocukların yaşadığı sorunlardan değildir?

A) Ailedeki tüm sorunların kaynağı olarak yetersizliğe sahip kardeşi görme ve bu nedenle ona düşmanca tutum sergileme
B) Yetersizliği olan kardeşinden utanma ve onu reddetme
C) Yetersizliği olan çocuk ile sürekli ilgilenildiği için yoğun kıskançlık ve anne babaya gücenme
D) Kendilerinin veya ileride çocuklarının da bir gün yetersizliğe sahip olabileceğinden endişe duyma
E) Kardeşinin yetersizliğinin sebebi olarak anne babayı suçlama

Cevap : E) Kardeşinin yetersizliğinin sebebi olarak anne babayı suçlama

Açıklama : Özel gereksinimli bir kardeşe sahip olan çocuklar genellikle kıskançlık, utanç, suçluluk, endişe gibi duygular yaşayabilir ve zaman zaman kardeşlerini ailedeki sorunların kaynağı olarak görebilirler. Ancak “kardeşinin yetersizliğinin sebebi olarak anne babayı suçlama” yaygın bir tepki değildir veya bu listedeki diğer tepkiler kadar sık gözlenmez. SEO uyumlu ek bilgi olarak, sağlıklı aile içi iletişim ve uzman desteği, bu tür duygusal sorunların yönetiminde önemli rol oynar.

18. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun ortaya çıkma nedenleri 18. yüzyıldan beri merak konusu olmuştur. Yapılan araştırmalar sonucunda aşağıdakilerden hangisi DEHB’nin nedenleriyle ilişkili bulunmamıştır?

A) Annenin hamilelik sürecinde maruz kaldığı kimyasallar
B) Beynin performans göstergesi olan zeka puanları
C) Akraba çevresinde DEHB bulunması
D) Beyin hasarları
E) Gelişimsel bozukluklar

Cevap : B) Beynin performans göstergesi olan zeka puanları

Açıklama : DEHB’nin ortaya çıkmasında genetik faktörler, hamilelik sırasında maruz kalınan bazı kimyasallar, beyin hasarları ve gelişimsel bozukluklar gibi etkenlerin rol oynadığı araştırmalarda gözlenmiştir. Zeka puanları (IQ), DEHB’nin doğrudan nedeni veya belirleyicisi olarak saptanmamıştır. SEO uyumlu olarak, DEHB tanı ve müdahale süreçlerinde çevresel faktörler ve erken belirtilerin takip edilmesi önemlidir.

19. Aşağıdakilerden hangisi ülkemizde 7 yaş üstü üstün yeteneklileri tanılamak için kullanılan testler arasında yer almamaktadır?

A) Üçlü Yetenek Testi
B) Aday Gösterme
C) Alternatif Değerlendirme
D) Denver II Gelişimsel Tarama Testi
E) Woodcock Johnson III

Cevap : D) Denver II Gelişimsel Tarama Testi

Açıklama : Denver II Gelişimsel Tarama Testi, 0-6 yaş aralığındaki çocukların gelişimsel açıdan izlenmesi ve taranması için kullanılır. Üstün yetenekli 7 yaş üstü çocukların tanılanmasında ise Üçlü Yetenek Testi, Woodcock Johnson III gibi testler ve aday gösterme yöntemleri kullanılmaktadır. SEO uyumlu olarak, doğru tanılama üstün yetenekli öğrencilerin ihtiyaç duydukları eğitim programlarına yönlendirilebilmeleri açısından kritik öneme sahiptir.

20. Aşama modeline göre özel gereksinimli bir çocuğa sahip olduktan sonra ailelerin yaşadıkları tepkisel evreler aşağıdakilerin hangisinde doğru sıra ile verilmiştir?

A) Şok – kızgınlık – karmaşa – reddetme – depresyon – suçluluk – pazarlık etme – kabul ve uyum
B) Şok – depresyon – reddetme – suçluluk – karmaşa – kızgınlık – pazarlık etme – kabul ve uyum
C) Şok – suçluluk – depresyon – karmaşa – reddetme – pazarlık etme – kızgınlık – kabul ve uyum
D) Şok – reddetme – depresyon – karmaşa – suçluluk – kızgınlık – pazarlık etme – kabul ve uyum
E) Karmaşa – şok – reddetme – depresyon – kızgınlık – suçluluk – pazarlık etme – kabul ve uyum

Cevap : D) Şok – reddetme – depresyon – karmaşa – suçluluk – kızgınlık – pazarlık etme – kabul ve uyum

Açıklama : Aşama modeline göre aileler özel gereksinimli bir çocuğa sahip olduklarında başlangıçta şok yaşar, ardından inkar (reddetme) ve depresyon gibi tepkiler gelebilir. Devamında karmaşa, suçluluk ve kızgınlık yaşanırken, bir noktada pazarlık etme (bu durumdan kurtulma yolları arama) görülebilir. Nihayetinde de kabul ve uyum aşamasına geçilir. SEO uyumlu olarak, her ailenin bu aşamalardan geçiş hızı farklıdır ve profesyonel destek önemli bir rol oynar.