Üstün Zekalı ve Yetenekli Çocuklar ve Eğitimleri 2024-2025 Final Soruları

Giriş: Üstün zekâlı ve yetenekli çocuklar, eğitim alanında özel ihtiyaçları olan bir grup olarak dikkat çeker. Bu çocuklar, zekâ düzeylerinin yanı sıra yaratıcı düşünme, problem çözme, duygusal farkındalık ve liderlik becerileri gibi özelliklerle öne çıkar. Eğitim programları, onların bireysel potansiyellerini en iyi şekilde desteklemek için yapılandırılmalıdır. Bu yazıda, konuya ilişkin sınav soruları ve açıklamaları temel alınarak üstün zekâlı ve yetenekli çocukların eğitiminde kullanılan modeller, kuramlar ve yaklaşımlar ele alınacaktır.

1. Üstün Zekâ ve Yetenekli Çocukların Tanımı ve Özellikleri

Üstün zekâlı ve yetenekli çocuklar, genellikle standart zekâ testlerinde yüksek skorlar elde eder. Ancak sadece akademik başarı değil, yaratıcı düşünme, liderlik, sanat ve spor gibi alanlarda gösterdikleri üstün performans da bu grubu tanımlamada önemlidir.

• Asenkronize Gelişim: Farklı alanlarda gelişimin aynı hızda gerçekleşmemesi durumudur. Bu, bir çocuğun matematikte üstün performans sergilerken sosyal becerilerde zorluk yaşayabileceği anlamına gelir.
• Bilişsel Özellikler: Yüksek öğrenme hızı, karmaşık problemlere yönelik ilgi ve güçlü hafıza.
• Sosyal ve Duygusal Özellikler: Empati, adalet duygusu, liderlik yetenekleri ve duyusal hassasiyet.

2. Eğitimde Kullanılan Modeller ve Yaklaşımlar

Üstün zekâlı bireylerin eğitimi için özel programlar ve yaklaşımlar gereklidir. Bu yaklaşımlar bireyin hem akademik hem de kişisel gelişimini destekler.

Otonom Öğrenenler Modeli (Betts ve Knapp)

Bu model, üstün zekâlı bireylerin kendi öğrenme süreçlerini yönlendirmelerine olanak tanır. Öğrenciler, ilgi duydukları konuları belirleyerek bu alanlarda derinlemesine çalışmalar yaparlar.

Joseph Renzulli’nin Üç Halkalı Kuramı

Renzulli, üstün zekâyı şu üç halkayla açıklar:

1. Ortalamanın Üzerinde Yetenek: Bilişsel beceriler ve entelektüel yetenekler.
2. Yaratıcılık: Yeni fikirler üretme ve yenilikçi çözümler geliştirme kapasitesi.
3. Görev Taahhüdü: Bir konuya odaklanarak uzun süre çalışma yeteneği.

Zenginleştirme Programları

Üstün zekâlı öğrencilerin öğrenme deneyimini genişletmek için standart müfredatın ötesinde içerikler sunar. Bu, öğrencilere problem çözme becerilerini geliştirme ve bağımsız projeler yürütme fırsatı verir.

3. Eğitim Programlarında Uyarlamalar

Üstün zekâlı öğrenciler için standart eğitim yöntemleri yetersiz kalabilir. Bu nedenle müfredatta aşağıdaki düzenlemeler yapılmalıdır:

• Problem Çözme ve Eleştirel Düşünme: Açık uçlu sorular ve gerçek dünya problemleri sunarak öğrencilerin analitik becerilerini geliştirme.
• Düşünme Süresinin Sağlanması: Karmaşık problemler üzerinde derinlemesine düşünme fırsatları yaratma.
• Zenginleştirilmiş Eğitim: Geleneksel konuları derinleştiren veya genişleten içeriklerin sunulması.

4. Üstün Yetenekli Çocukların Sosyal ve Duygusal Gelişimi

Bu öğrencilerin sosyal ve duygusal gereksinimleri genellikle göz ardı edilir. Ancak başarılı bir eğitim, bu ihtiyaçların da karşılanmasını gerektirir.

• Arkadaş İlişkileri: Sosyal etkileşimleri desteklemek, yalnızlık ve dışlanma hissini önler.
• Sosyal Duyarlılık: Grup çalışmaları ve liderlik projeleri ile sosyal becerilerin geliştirilmesi teşvik edilir.

5. Yaratıcı Düşünme ve Problem Çözme

Yaratıcı düşünme, üstün zekâlı öğrencilerde sıklıkla gözlemlenen bir özelliktir. Eğitim programlarında bu beceriye yönelik etkinlikler şunları içerebilir:

• Aktarım Yeteneği: Bilgiyi bir bağlamdan diğerine uygulayarak yeni çözümler üretme.
• Zorlanan İlişkiler: Farklı kavramlar arasında bağlantılar kurarak yaratıcı projeler geliştirme.

6. Değerlendirme Yöntemleri

Üstün zekâlı bireylerin eğitiminde değerlendirme yöntemleri, bireysel yeteneklerin ve öğrenme süreçlerinin ölçülmesini hedefler.

• Raven İlerleyen Matrisler Testi: Soyut düşünme ve problem çözme becerilerini ölçen bir grup zekâ testi.
• Davranış ve Performans Gözlemleri: Öğrencilerin yeteneklerini ortaya koydukları durumların izlenmesi.

Sonuç

Üstün zekâlı ve yetenekli çocukların eğitimi, bireyin tüm potansiyelini ortaya koyacak şekilde tasarlanmalıdır. Eğitim programları sadece akademik başarıyı değil, aynı zamanda sosyal, duygusal ve yaratıcı becerileri de desteklemelidir. Bu yaklaşımla, bireylerin toplumda anlamlı ve üretken bir rol oynaması sağlanabilir.

Bu yazıda sunulan bilgiler, “Üstün Zekâlı ve Yetenekli Çocuklar ve Eğitimleri” dersi kapsamında sınav sorularında yer alan konuların kavranmasına yönelik olarak hazırlanmıştır. Öğrenciler, bu bilgilerle hem sınavlarda başarılı olabilir hem de üstün zekâlı bireylerin eğitimine dair derin bir anlayış geliştirebilirler

Üstün Zekalı ve Yetenekli Çocuklar 2024-2025 Final Sınavı Çıkan Sorular

1. Otonom öğrenenler modeli kim/kimler tarafından geliştirilmiştir?

A) Alfred Binet
B) Renzulli
C) Necate Baykoç
D) Galton ve Terman
E) Betss ve Knapp

Cevap : E) Betss ve Knapp

Açıklama : —

2. Aşağıdakilerden hangisi üstün zekâlı ve yetenekli bireylerin zihinsel özelliklerinden dolayı eğitim programlarında yapılacak uyarlamalardan biri değildir?

A) Problem durumları sunularak, açık uçlu soru sorulmalıdır.
B) Üst düzey düşünme becerileri eğitim programına entegre edilmelidir.
C) Düşünmeleri için zaman verilmelidir.
D) Zenginleştirilmiş eğitime tabi tutulmalıdır.
E) Hayat amaçları erken tespit edilmeli ve bu alana yönlendirilmelidir.

Cevap : E) Hayat amaçları erken tespit edilmeli ve bu alana yönlendirilmelidir.

Açıklama : Eğitim programlarında hayat amaçlarının erken tespiti yerine bireyin çok yönlü gelişimi ve yaratıcılığını destekleyen uyarlamalar yapılmalıdır. Hayat amaçlarının erken tespiti, bireyin özgün potansiyelini tam olarak ortaya koymasını engelleyebilir.

3. Birden fazla alanda üstün zekâlı ve yetenekli olan çocuklar için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Bu çocuklardaki üstün zekâ ve yetenek potansiyeli, IQ ve akademi dışındaki alanlarda görülmez.
B) Asenkronize gelişim, farklı alanlardaki üstün zekâ ve yetenek potansiyelinin eş zamanlı olacak şekilde ortaya çıkmasını engelleyebilir.
C) Bu çocukların farklı alanlardaki üstün zekâ ve yetenek potansiyelleri, her zaman eş zamanlı olacak şekilde ortaya çıkar.
D) Bu çocukların hepsi, çok yüksek IQ sahibidirler.
E) Bu çocukların hepsi, IQ ve akademik alanlarda üstün zekâlı ve yeteneklidir.

Cevap : B) Asenkronize gelişim, farklı alanlardaki üstün zekâ ve yetenek potansiyelinin eş zamanlı olacak şekilde ortaya çıkmasını engelleyebilir.

Açıklama : Asenkronize gelişim, bireylerin farklı alanlarda farklı hızlarda gelişmesini ifade eder ve bu durum, yeteneklerin eş zamanlı olarak ortaya çıkmasını engelleyebilir. Bu özellik, birden fazla alanda üstün zekâlı ve yetenekli çocuklarda sıkça gözlemlenmektedir.

4. Güvercinden navigasyonun üretimi, akrepten anestezinin üretimi ağırlıklı ve öncelikli hangi yaratıcı düşünme yeteneğinin göstergesidir?

A) Zenginleştirme
B) Özgünlük
C) Esneklik
D) Görselleştirme
E) Aktarım

Cevap : E) Aktarım

Açıklama : Aktarım, bir alandaki bilginin veya özelliğin farklı bir alana uygulanmasıdır. Güvercin navigasyonu ve akrepten anestezi gibi örnekler, yaratıcı düşünmenin bu becerisini gösterir. Bu yetenek, bilgiyi farklı bağlamlarda kullanma kapasitesini ifade eder.

5. Düşük başarı gösteren üstün zekâlı çocuklar erken dönemde fark edilip gerekli müdahale yapılırsa, başarısızlık durumu kronikleşmeden kolay bir şekilde çözüme ulaştırılabilmektedir.
Aşağıdakilerden hangisi başarıyı desteklemek için uygun bir müdahale değildir?

A) Başarısızlığın altında yatan etmenler araştırılmalı.
B) Okul ile iş birliği kurulmalı.
C) Çalışma alışkanlıkları gözden geçirmeli.
D) Başarıdaki ani değişimler yakından takip edilmeli.
E) Arkadaş ilişkileri azaltılmalı.

Cevap : E) Arkadaş ilişkileri azaltılmalı.

Açıklama : Arkadaş ilişkileri, sosyal gelişimin önemli bir parçasıdır ve üstün zekâlı çocuklar için de bu ilişkiler desteklenmelidir. Arkadaş ilişkilerinin azaltılması, çocuğun sosyal becerilerini olumsuz etkileyebilir ve başarısızlık durumunu çözümlemek yerine daha da karmaşık hale getirebilir.

6. Aşağıdakilerden hangisi üstün yeteneklilerin beyin yapılarındaki farklılıklardan dolayı gerçekleşen bir durum değildir?

A) Çok fazla olasılık ve fikirle aynı anda başa çıkma
B) Daha verimli hipotez üretebilme
C) Daha hızlı tepki inhibisyonu geliştirme
D) Keskin görme yeteneği
E) Güçlü bellek

Cevap : D) Keskin görme yeteneği

Açıklama : Keskin görme yeteneği, beyin yapılarındaki farklılıklardan ziyade genetik ve fizyolojik faktörlerle ilgilidir. Üstün yetenekli bireylerde beyin yapılarındaki farklılıklar, çoklu olasılıklarla başa çıkma, hipotez üretme ve güçlü bellek gibi bilişsel yetenekleri etkileyebilir, ancak keskin görme bu kapsamda değerlendirilmez.

7. Aşağıdakilerden hangisi 21. Yüzyıl Becerileri İçin Ortaklık Platformu tarafından tanımlanan 21. yüzyıl becerilerinden biri değildir?

A) Esneklik ve uyum
B) Eleştirel düşünme ve problem çözme
C) Akademik performans ve başarı
D) Girişim ve özyönetim
E) Medya okuryazarlığı

Cevap : C) Akademik performans ve başarı

Açıklama : 21. Yüzyıl Becerileri, eleştirel düşünme, problem çözme, iletişim, iş birliği, yaratıcılık, esneklik, uyum sağlama gibi becerileri içerir. Akademik performans ve başarı, geleneksel eğitim hedefleri arasında yer alırken, 21. Yüzyıl Becerileri kapsamına doğrudan dahil değildir.

8. Bir tasarımı geliştirmek için seçilen herhangi bir şeyin özelliklerinin o tasarıma aktarıldığı yaratıcı düşünme tekniği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Zorlanan ilişkiler
B) Scamper
C) Altı şapkalı düşünme tekniği
D) Sinektik
E) Plus minus interesting

Cevap : A) Zorlanan ilişkiler

Açıklama : —

9. Ruf (2005) üstün zekâlı çocukların zekâ puanları ile davranışlarını inceleyerek beş düzeyli bir model sunmuştur. Belirtilen bu model ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

A) Model, üstün zekâlı çocukların ebeveynlik becerilerini açıklar.
B) Modele göre 5. düzeydeki üstün zekâlı çocuklar en nadir görülen davranışları sergiler.
C) Model, üç aşamalıdır.
D) Modele göre potansiyel zamanla gelişir.
E) Model, tipik gelişim gösterenlerin davranışlarını inceler

Cevap : B) Modele göre 5. düzeydeki üstün zekâlı çocuklar en nadir görülen davranışları sergiler.

Açıklama : Ruf’un beş düzeyli modeli, üstün zekâlı çocukların farklı davranış ve özelliklerini sınıflandırır. Beşinci düzey, en nadir görülen ve belirgin davranışları ifade eder. Bu model, çocukların zekâ puanları ile davranışları arasındaki ilişkiyi detaylı bir şekilde açıklar.

10. Raven ilerleyen matrisler testi ne tür bir testtir?

A) Grup zekâ testi
B) Yaratıcılık testi
C) Liderlik testi
D) Bireysel zekâ testi
E) Grup başarı testi

Cevap : A) Grup zekâ testi

Açıklama : Raven İlerleyen Matrisler Testi, genellikle grup ortamında uygulanan, bireylerin soyut düşünme ve problem çözme yeteneklerini ölçen bir zekâ testidir. Görsel-uzamsal algı ve mantıksal düşünme becerilerini değerlendirir.

11. Aşağıdakilerden hangisi üstün zekâlı ve yetenekli çocukların özelliklerinden biri değildir?

A) Çok hızlı bir şekilde oturma, ayakta durma ve yürüme
B) Denemeye ve yenilik yapmaya hazır olma
C) Duyularda körelme
D) Karmaşık oyunları tercih etme
E) İstekli ve meraklı olma

Cevap : C) Duyularda körelme

Açıklama : —

12. Üstün zekâlı ve yetenekli çocuklarla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Zihin yetersizliği görülmez.
B) Sadece akademik gereksinimleri vardır.
C) Öğrenme güçlüğü görülmez.
D) Hepsi çok yüksek IQ sahibidir.
E) Tamamı yetenek alanlarının hepsinde yüksek başarı ortaya koyar.

Cevap : A) Zihin yetersizliği görülmez.

Açıklama : Üstün zekâlı ve yetenekli çocuklarda zihin yetersizliği genel olarak görülmez. Ancak, bazı durumlarda bu çocuklar, sosyo-duygusal veya davranışsal sorunlar yaşayabilirler. Sadece akademik gereksinimleri yoktur ve hepsi yüksek IQ’ya sahip olmayabilirler.

13. Yetenek Odaklı Eğitim Modeli açısından en uygun tanım hangisidir?

A) Toplumsal miras ve kültürü yeni nesillere aktararak toplumla uyumu sağlama süreci
B) İnsan zihnini geliştirerek çevreyle uyum sağlama becerilerini geliştirme süreci
C) İnsan doğasına saygı duyarak potansiyelini açığa çıkarma süreci
D) Çevreyle etkileşim yoluyla istendik yönde kalıcı izli davranış değişikliği gerçekleştirme süreci
E) Problem çözme becerilerini kazandırarak toplumun saygın bir üyesi haline getirme süreci

Cevap : C) İnsan doğasına saygı duyarak potansiyelini açığa çıkarma süreci

Açıklama : Yetenek Odaklı Eğitim Modeli, bireyin doğal potansiyelini ve yeteneklerini ortaya çıkarmayı hedefler. Bu model, bireyin doğasına saygı duyarak, onun yeteneklerini en iyi şekilde kullanmasını ve geliştirmesini sağlar.

14. Aşağıdakilerden hangisi Joseph Renzulli’nin üç halkalı kuramında yer alan üstün zekâ halkalarını listeler?

A) Yaratıcılık, ileri muhakeme becerileri, görev taahhüdü
B) Akademik ve duygusal zekâ, görev taahhüdü, yaratıcılık
C) Akademik ve duygusal zekâ, yaratıcılık, ortalamanın üzerinde yetenek
D) Ortalamanın üzerinde yetenek, yaratıcılık, görev taahhüdü
E) Ortalamanın üzerinde yetenek, ileri akıl yürütme, sosyal etkileşim

Cevap : D) Ortalamanın üzerinde yetenek, yaratıcılık, görev taahhüdü

Açıklama : Joseph Renzulli’nin Üç Halkalı Kuramı, üstün zekâyı üç temel bileşen etrafında tanımlar: Ortalamanın üzerinde yetenek, yaratıcılık ve görev taahhüdü. Bu üç halka birlikte, üstün zekâlı bireylerin özelliklerini açıklar.

15. Aşağıdakilerden hangisi hayal gücü (İmgeleme) yaşayan üstün zekâlı ve yetenekli çocuğun belirtilerinden biridir?

A) Tikler
B) Sorumluluk
C) Tırnak yeme
D) Yaratıcılık
E) Bağlılık

Cevap : D) Yaratıcılık

Açıklama : Yaratıcılık, hayal gücünün bir göstergesidir ve üstün zekâlı çocuklarda sıkça gözlemlenir. Bu çocuklar, özgün fikirler üretebilir ve yaratıcı çözümler geliştirebilirler.

16. Müzikal üstün yetenekli bir çocuk en erken hangi yaşlarda gözlemlenebilir?

A) 14-15 yaş
B) 9-10 yaş
C) 2-6 yaş
D) 11-14 yaş
E) 7-8 yaş

Cevap : C) 2-6 yaş

Açıklama : Müzikal yetenek, erken yaşlarda fark edilebilir. Çocuklar 2-6 yaş arasında müzikle ilgili aktivitelerde gösterdikleri ilgi ve yeteneklerle müzikal üstün yeteneklerini sergileyebilirler.

17. Barbara Clark (1986) tarafından geliştirilen bütünleştirici eğitim modelinin amacı; beyin üzerine araştırmaların bulgularını kullanarak, öğretmenlere evde ve okulda etkili öğretmeye ve öğrenmeye yardımcı olacak düzenli bir rehber sağlamaktır. Bu model insan beyninin ….., ….., ….. ve ….. olmak üzere başlıca dört fonksiyonunun birleşmesine dayanır.
Yukarıdaki boşluklara sırasıyla aşağıdakilerden hangileri gelmelidir?

A) sezgisel, duyuşsal, fiziksel, bilişsel
B) bütünsel, duygusal, sezgisel, fiziksel
C) bilişsel, bilgisel, duygusal, sezgisel
D) bilgisel, duygusal, fiziksel, sezgisel
E) işlemsel, duyuşsal, varoluşsal, fiziksel

Cevap : A) sezgisel, duyuşsal, fiziksel, bilişsel

Açıklama : —

18. Aşağıdakilerden hangisi dil, düşünce ve üstün zekâlılık için söylenemez?

A) Dil ve düşünce belirli bir zamana kadar birbirlerinden bağımsız doğrultular izlerler.
B) Dil ve düşünce uygun zamanda kesişirler ve bundan sonra birbirinden ayrılamazlar.
C) Konuşmanın gelişmesinde düşünce öncesi bir aşama, düşüncenin gelişiminde ise dil öncesi bir aşama vardır.
D) Zekâ ve dil gelişimi birbirinden bağımsız gelişir ve ilerler.
E) Düşünce ve konuşma, öz oluşum bakımından farklı köklere sahiptir.

Cevap : D) Zekâ ve dil gelişimi birbirinden bağımsız gelişir ve ilerler.

Açıklama : Zekâ ve dil gelişimi birbirleriyle etkileşim içindedir ve bağımsız olarak gelişmezler. Dil, düşüncenin gelişiminde önemli bir rol oynar ve zekâ ile dil arasında sıkı bir ilişki vardır. Bu nedenle, zekâ ve dil gelişiminin birbirinden bağımsız olarak ilerlediği söylenemez.

19. Müzik alanında yetenekli ilköğretim çağındaki öğrenciler Bilim ve Sanat Merkezleri’ne alımları için kimler tarafından aday gösterilirler?

A) Veliler
B) Sınıf ve şube öğretmenleri
C) Öğretmenler Kurulu
D) Rehber öğretmenler
E) Okul müdürü

Cevap : B) Sınıf ve şube öğretmenleri

Açıklama : Müzik alanında yetenekli ilköğretim çağındaki öğrenciler, sınıf ve şube öğretmenleri tarafından gözlemlenerek Bilim ve Sanat Merkezleri’ne alım için aday gösterilirler. Bu öğretmenler, öğrencilerin müzikal yeteneklerini en erken yaşlarda tespit edebilirler.

20. Etkililik, maliyet, tutarlılık gibi dış ölçütlere göre düşüncelerin değerlendirilmesi aşağıdaki eleştirel düşünme beceri basamaklarından hangisine aittir?

A) Analoji bulma
B) Değerlendirme
C) Yaratma
D) Araştırma
E) Çözümleme

Cevap : B) Değerlendirme

Açıklama : Değerlendirme, düşüncelerin etkililik, maliyet ve tutarlılık gibi dış ölçütlere göre incelenmesini içerir. Bu aşamada, düşüncelerin ne kadar geçerli ve uygulanabilir olduğu değerlendirilir.