İş Hijyeni 2024-2025 Final Soruları

Giriş

İş hijyeni, iş yerlerindeki fiziksel, kimyasal ve biyolojik riskleri tanımlayarak çalışan sağlığını korumayı amaçlar. Bu derste kimyasal maddelerin sınıflandırılması, fiziksel ortam ölçümleri, biyolojik riskler, ergonomi ve stres faktörleri ele alınmaktadır. Aşağıda, sınav sorularından derlenen önemli noktalar özetlenmiştir.

Fiziksel Risk Etmenleri ve Ölçümler

• Fiziksel Analizler: Sıcaklık, gürültü, titreşim ve radyasyon fiziksel ölçümlerle tespit edilir. Virüsler ise biyolojiktir, fiziksel ölçümle belirlenmez.
• Gürültü ve Meslek Hastalığı: Gürültü kaynaklı işitme kaybının meslek hastalığı sayılabilmesi için 85 dB üstü gürültülü işte en az 30 gün çalışılmış olması gerekir.
• Termal Konfor: Dünya Sağlık Örgütü, ayakta ağır işler için 15-17°C sıcaklık aralığını önerir.
• Basınç: Basınç değişimine bağlı akut hastalıklarda yükümlülük süresi 3 gündür.
• Lazerler: Sınıf 1 lazerler her koşulda güvenlidir.

Kimyasal ve Biyolojik Riskler

• Kimyasallar: Hardal gazı, Aldirin, H2S çok zehirlidir (T+). Solventler ise genellikle zararlı/tahriş edici sınıfındadır, “çok zehirli” değildir.
• Toz Hastalıkları (Pnömokonyozlar): Kömür tozu Antrakoz, silika tozu Silikoz, demir tozu Siderozis yapar.
• Biyolojik Kayıtlar: Grup 3 ve 4 biyolojik etken kayıtları normalde 15 yıl saklanır. Ancak kalıcı/gizli enfeksiyona yol açanlar için bu süre 40 yıldır.
• Patlayıcı Ortamlar: Tozlu ortamlar Bölge 20 (Sürekli), 21 (Ara sıra) ve 22 (Çok nadir/kısa süre) olarak ayrılır. Bölge 20 için Kategori 1 donanım gerekir.

Ergonomi ve Psikososyal Riskler

• Renkler: Yeşil “çok yatıştırıcı”, Mavi “yatıştırıcı”, Kırmızı ve Turuncu “uyarıcı”dır. Kırmızı aynı zamanda “Yasak/Tehlike” işaretidir.
• Stres: Göz bebeği büyümesi akut (anlık) bir tepkidir. Depresyon ve uyku bozukluğu ise kronik (uzun vadeli) etkidir. “Özgüven eksikliği” örgütsel değil, bireysel bir faktördür.
• Antropometri: “Taban-kalça mesafesi” oturarak ölçülen bir boyuttur. Antropometrik ölçüler yaştan, cinsiyetten etkilenir ancak doğum yerinden (coğrafi ırk hariç) doğrudan etkilenmez.

Akut vs. Kronik Etkiler

• Akut: Öksürük, yanma, hırıltı (kısa sürede oluşur).
• Kronik: Kanser (Larinks kanseri), silikozis (uzun sürede oluşur).

1. Aşağıdakilerden hangisi çok zehirli maddelerden biri değildir?

A) Hardal gazı
B) Etilenamin
C) Solventler
D) Aldirin
E) Hidrojen sülfür

Cevap : C) Solventler

Açıklama : Solventler (çözücüler) genel olarak “Zararlı” veya “Tahriş edici” sınıfında yer alırlar (bazıları toksik olabilir ama genelleme olarak “çok zehirli” sınıfı dışındadır). Diğer şıklar (Hardal gazı, Etilenamin, Aldirin, Hidrojen sülfür) ise insan sağlığı için ölümcül veya kalıcı hasar verici “Çok Zehirli” (T+) maddelerdir.

2. Aşağıdaki unsurlardan hangisi fiziksel ortam analizlerinde ölçülmez?

A) Sıcaklık
B) Virüsler
C) Radyasyon
D) Gürültü
E) Titreşim

Cevap : B) Virüsler

Açıklama : İş hijyeninde “Fiziksel” ortam analizleri; gürültü, titreşim, termal konfor (sıcaklık), radyasyon ve aydınlatma gibi fiziksel etkenleri kapsar. **Virüsler** ise “Biyolojik” risk etmenleri grubuna girer ve fiziksel ölçüm cihazlarıyla değil, biyolojik/mikrobiyolojik analizlerle tespit edilir.

3. Renklerin psikoloji üzerine değişen etkileri vardır. İşe ve ortama uygun renk seçimi, iş yerinde rahat bir ortam yaratarak iş stresini azaltır, böylece çalışma isteği artar. Buna göre aşağıda verilen renk-psikolojik etki eşleştirmelerinden hangisi doğrudur?

A) Yeşil-Çok Yatıştırıcı
B) Kırmızı-Yatıştırıcı
C) Kahverengi-Yatıştırıcı
D) Turuncu-Yatıştırıcı
E) Mavi-Uyarıcı

Cevap : A) Yeşil-Çok Yatıştırıcı

Açıklama : Renk psikolojisine göre **Yeşil**, dinlendirici ve **çok yatıştırıcı** bir etkiye sahiptir. Kırmızı, turuncu ve sarı “Sıcak/Uyarıcı” renklerdir. Mavi ise soğuk ve dinlendirici (yatıştırıcı) bir renktir, uyarıcı değildir.

4. Aşağıdaki antropometrik verilerden hangisi oturarak ölçülen boyutlardan biridir?

A) Dirsek yüksekliği
B) Bel yüksekliği
C) Bacak yüksekliği
D) Taban kalça mesafesi
E) Baş yüksekliği

Cevap : D) Taban kalça mesafesi

Açıklama :

5. Kalıcı veya gizli (latent) enfeksiyona yol açtığı bilinen biyolojik etkenlere maruziyetten sonra kayıtlar en az kaç yıl saklanmalıdır?

A) 40
B) 35
C) 20
D) 30
E) 25

Cevap : A) 40

Açıklama : Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik’e göre; kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olan, uzun kuluçka süresi olan biyolojik etkenlere maruziyet kayıtları, maruziyetin sona ermesinden sonra en az **40 yıl** süreyle saklanmalıdır.

6. Grup 3 ve 4 biyolojik etkenlere maruziyetin sona ermesinden sonra en az kaç yıl iş verenin tuttuğu kayıtlar saklanır?

A) 12
B) 9
C) 18
D) 21
E) 15

Cevap : E) 15

Açıklama : Normal şartlarda biyolojik etkenlere maruziyet kayıtları **15 yıl** saklanır. (Soru 5’teki gibi özel durumlar -kalıcı/gizli enfeksiyon- varsa bu süre 40 yıla çıkar, ancak genel kural Grup 3 ve 4 için aksi belirtilmedikçe 15 yıldır).

7. Kömür tozlarının sebep olduğu pnömokonyoza verilen isim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bisinozis
B) Siderozis
C) Silikosiderozis
D) Antrakoz
E) Silikoz

Cevap : D) Antrakoz

Açıklama : Kömür tozlarının (karbon) akciğerlerde birikmesiyle oluşan meslek hastalığına **Antrakoz** denir. (Silikoz silika tozuyla, Bisinozis pamuk tozuyla, Siderozis demir tozuyla oluşur).

8. Kullanımı her koşulda güvenli, maruziyet sınırı olamayan lazerler aşağıdaki hangi sınıfta değerlendirilir?

A) Sınıf 1
B) Sınıf 2
C) Sınıf 4
D) Sınıf 3R
E) Sınıf 3

Cevap : A) Sınıf 1

Açıklama : Lazer sınıflandırmasında **Sınıf 1**, normal çalışma koşullarında tehlikeli radyasyon yaymayan ve **her koşulda güvenli** kabul edilen lazerleri kapsar.

9. Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe göre Bölge 20’de kullanılması gereken donanım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kategori 5
B) Kategori 3
C) Kategori 4
D) Kategori 1
E) Kategori 2

Cevap : D) Kategori 1

Açıklama : Bölge 20 (Sürekli toz bulutu bulunan en tehlikeli tozlu ortam), çok yüksek koruma seviyesi gerektirir. Bu nedenle bu bölgede kullanılacak ekipmanlar **Kategori 1** (1D) sınıfında olmalıdır.

10. Aşağıdakilerden hangisi stresin kronik etkilerinden değildir?

A) Ruhsal hastalıklar
B) Depresyon
C) Hafıza kusurları
D) Uyku bozuklukları
E) Göz bebeklerinde büyüme

Cevap : E) Göz bebeklerinde büyüme

Açıklama : Göz bebeklerinde büyüme, stresin **akut** (anlık, “savaş veya kaç” tepkisi) fizyolojik bir belirtisidir. Kronik (uzun süreli) etkiler ise depresyon, uyku bozukluğu, hafıza sorunları ve ruhsal hastalıklardır.

11. Aşağıdakilerden hangisi gaz ve dumanların akut sağlık etkilerinden biri değildir?

A) Larinks kanseri
B) Öksürük
C) Ciltte kızarıklık yanma
D) Hırıltılı solunum
E) Gözlerde kızarıklık yanma

Cevap : A) Larinks kanseri

Açıklama : Öksürük, yanma, hırıltı gibi belirtiler maruziyet anında veya hemen sonra ortaya çıkan **akut** etkilerdir. Kanser (Larinks kanseri) ise uzun süreli maruziyet sonucu yıllar sonra ortaya çıkan **kronik** bir sağlık etkisidir.

12. Gürültünün neden olduğu zararın meslek hastalığı kabul edilebilmesi için, gürültü şiddeti devamlı olarak 85 dB’in üstünde olan işin kaç gün yapılmış olması gerekir?

A) 15 gün
B) 5 gün
C) 30 gün
D) 10 gün
E) 20 gün

Cevap : C) 30 gün

Açıklama : Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü’ne göre; gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi için gürültülü işte (85 dB üzeri) en az **30 gün** çalışılmış olması gerekir.

13. Aşağıdaki endüstriyel renk kodlarından hangisi “doğrudan tehlike, yasak” anlamına gelmektedir?

A) Mavi
B) Sarı
C) Kırmızı
D) Yeşil
E) Beyaz

Cevap : C) Kırmızı

Açıklama : Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği’ne göre **Kırmızı** renk; Yasak işareti, Tehlike alarmı ve Yangınla mücadele ekipmanını ifade eder. (Sarı: Uyarı, Mavi: Zorunluluk, Yeşil: Acil çıkış/İlk yardım).

14. Aşağıdakilerden hangisi iş yerindeki kurumsal yapıdan kaynaklanan stres nedenlerinden değildir?

A) Kötü çalışma koşulları
B) Rol çatışması
C) Zaman baskısı
D) Özgüven/ öz saygı
E) Rol belirsizliği

Cevap : D) Özgüven/ öz saygı

Açıklama : Kötü çalışma koşulları, rol çatışması, zaman baskısı ve rol belirsizliği iş yerinden ve organizasyondan kaynaklanan (örgütsel) stres faktörleridir. **Özgüven ve öz saygı** ise kişinin kendisinden kaynaklanan **bireysel** faktörlerdir.

15. Aşağıdakilerden hangisi ortam risk analiz formunda bulunmaz?

A) Yasal-standart değer
B) Ölçülen değer
C) İşyeri müdürü
D) Etken
E) Bölüm sorumlusu

Cevap : C) İşyeri müdürü

Açıklama : Risk analiz formlarında risk etmeni (etken), ölçülen değer, sınır değer (yasal standart) ve ilgili bölüm/sorumlu bilgisi yer alır. Ancak **İşyeri müdürü** gibi genel bir unvanın (onay makamı dışında) analiz parametresi olarak formun içinde yer alması standart bir uygulama değildir.

16. Aşağıdakilerden hangisi tehlikeli kimyasal maddelerin özelliklerinden biri değildir?

A) Toksiktir (Zehirli)
B) Kaşındırıcıdır
C) Kolay alevlenir
D) Çok kolay alevlenir
E) Alevlenir

Cevap : B) Kaşındırıcıdır

Açıklama : Tehlikeli kimyasallar yönetmeliğinde sınıflandırma; Patlayıcı, Oksitleyici, Alevlenir, Toksik, Zararlı, Aşındırıcı, Tahriş edici vb. şeklindedir. “Kaşındırıcı” diye resmi bir tehlike sınıfı veya özellik tanımı yoktur (Tahriş edici olabilir, ama terim yanlıştır).

17. Antropometrik ölçüler aşağıdaki seçeneklerden hangisinden etkilenmez?

A) Yaş
B) Doğum yeri
C) Sağlık
D) Cinsiyet
E) Sosyal Statü

Cevap : B) Doğum yeri

Açıklama :

18. Hava basıncındaki ani değişimler ile gelişen hastalıklarda akut durumlar için yükümlülük gün süresi aşağıdakilerden hangisidir?

A) 20 gün
B) 3 gün
C) 10 gün
D) 5 gün
E) 15 gün

Cevap : B) 3 gün

Açıklama : Basınç değişikliği (dekompresyon) hastalıklarında akut (ani) durumlar için yükümlülük süresi **3 gün**dür. (Kronik etkiler için bu süre 10 yıldır).

19. Aşağıdakilerden hangisi Dünya Sağlık Örgütü tarafından ayakta ağır çalışmalarda önerilen sıcaklık aralığıdır?

A) 18-21°C
B) 12-15°C
C) 20-23°C
D) 19-22°C
E) 15-17°C

Cevap : E) 15-17°C

Açıklama :

20. Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma frekansı ve bu ortamın devamlılık süresi esas alınarak, bölgeler biçiminde sınıflandırılır. Normal çalışma koşullarında havada bulut hâlinde bulunan yanıcı tozların patlayıcı ortam oluşturma olasılığının bulunmadığı fakat böyle bir olasılık olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre geçerli olduğu yerler aşağıdaki bölgelerin hangisinde sınıflandırılır?

A) Bölge 17
B) Bölge 14
C) Bölge 19
D) Bölge 18
E) Bölge 22

Cevap : E) Bölge 22

Açıklama : Tozlu ortamlar için sınıflandırma:
* **Bölge 20:** Sürekli toz bulutu var.
* **Bölge 21:** Ara sıra toz bulutu oluşabilir.
* **Bölge 22:** Normalde oluşmaz, oluşsa bile **kısa süre** kalır.