Çalışma Ortamı Gözetimi ve Periyodik Kontroller 2024-2025 Final

Giriş

Çalışma ortamı gözetimi, iş yerindeki fiziksel, kimyasal ve biyolojik riskleri belirleyerek çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumayı amaçlar. Bu süreçte gürültü, stres, ergonomi ve hijyen ölçümleri kritik öneme sahiptir.

Risk Faktörleri ve Etkileri

• Gürültü: Sadece işitme kaybına değil, aynı zamanda stres, kan basıncı artışı ve uyku bozukluğu gibi fizyolojik/psikolojik sorunlara da yol açar.
• Stres Kaynakları: Mobbing, rol belirsizliği ve iş güvencesizliği strese neden olur. Ancak adil bir performans değerlendirmesi doğrudan bir stres kaynağı olarak sınıflandırılmaz.
• Ergonomi: Aydınlatma, termal konfor ve gürültü “çevresel” ergonomik risklerdir. İş güvencesizliği ise fiziksel değil, psikososyal bir risktir.
• Titreşim: El-kol titreşimi “Beyaz Parmak Sendromu”na yol açarken, bel/omurga ağrıları genellikle tüm vücut titreşimi kaynaklıdır.

Ölçüm ve Kontroller

• İş Hijyeni Ölçümleri: Dış denetimlerde, risk değerlendirmesi gerektirdiğinde veya işyeri hekimi/uzmanı istediğinde yapılması zorunludur.
• Periyodik Kontrol Raporları: Teknik uygunluk belgeleridir; ekipmanın maliyet bilgisi raporda yer almaz.
• Sorumluluklar: Ortam ölçümlerini akredite laboratuvarlar yapar. İşyeri hekimi ölçümü değerlendirir, bizzat ölçüm yapmaz.

Yasal Yükümlülükler ve Planlama

• Sağlık Muayenesi: İşe giriş, iş değişikliği ve iş kazası sonrası zorunludur. İşten ayrılırken (sözleşme bitimi) zorunlu değildir.
• Acil Durum Planı: Acil durumların belirlenmesi, ekiplerin kurulması ve tatbikat aşamalarını içerir. “Rapor hazırlanması” diye genel bir aşama yoktur.
• Hizmet Alımı: İşveren İSG hizmetlerini, kendi personelini görevlendirerek veya OSGB’den hizmet alarak yerine getirebilir.

1. Gürültü ölçümlerine ilişkin aşağıda yer verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Kas gerilmeleri, stres, kan basıncında artış, kalp atışlarının değişmesi gibi fiziksel etkileri olabilmektedir.
B) Gürültünün insan sağlığı üzerinde bir takım olumsuz etkiler bulunmaktadır.
C) Gürültü, yalnızca işitme bozukluğuna neden olmaktadır.
D) Ses düzeyleri, ses seviye ölçer ve dozimetreler aracılığıyla ölçülmektedir.
E) İşverenler, çalışanların maruz kaldığı gürültü düzeyini, risk değerlendirilmesinde ele almalıdırlar.

Cevap : C) Gürültü, yalnızca işitme bozukluğuna neden olmaktadır.

Açıklama : Gürültü sadece işitme kaybına değil; stres, uyku bozukluğu, kan basıncı artışı gibi **fizyolojik ve psikolojik** birçok soruna da neden olur.

2. Aşağıdakilerden hangisi strese yol açan faktörlerden değildir?

A) İşte şiddet
B) Performans değerlendirme
C) İş güvencesizliği
D) Psikolojik taciz
E) Rol belirsizliği

Cevap : B) Performans değerlendirme

Açıklama : İşte şiddet, güvencesizlik, mobbing ve rol belirsizliği doğrudan stres kaynağıdır. **Performans değerlendirme** ise işin doğal bir sürecidir; tek başına bir stres faktörü olarak sınıflandırılmaz (ancak adil yapılmazsa stres yaratabilir, literatürde diğerleri kadar baskın bir risk faktörü değildir).

3. Aşağıdakilerden hangisi ergonomik çevresel risk faktörlerinden değildir?

A) Bitkiler
B) İş güvencesizliği
C) Aydınlatma
D) Termal konfor
E) Gürültü

Cevap : B) İş güvencesizliği

Açıklama : Ergonomik çevresel risk faktörleri, çalışma ortamının fiziksel koşullarıyla ilgilidir. Bunlara örnek olarak:
-Aydınlatma
-Termal konfor (ısı, nem, havalandırma)
-Gürültü
-Bitkiler (ortam düzenlemesi, hava kalitesi ve psikolojik etki açısından) sayılabilir.
İş güvencesizliği ise fiziksel çevreyle değil, psikososyal bir risk faktörüdür. Bu nedenle ergonomik çevresel risk faktörleri arasında yer almaz.

4. Aşağıdakilerden hangisi çalışma ortamı gözetimi kapsamında yapılması gereken kontrollerden biridir?

A) Performans kontrolü
B) İş ekipmanın piyasa değeri
C) İşyeri bina ve eklentileri
D) İşyerinin maddi değeri
E) Finansal analiz

Cevap : C) İşyeri bina ve eklentileri

Açıklama : Çalışma ortamı gözetimi; iş hijyeni, iş güvenliği ve sağlık risklerini kapsar. **İşyeri bina ve eklentilerinin** sağlık ve güvenlik şartlarına uygunluğu bu kapsamdadır. Diğer şıklar finansal veya idari konulardır.

5. Aşağıdakilerden hangisi 6331 Sayılı Kanun uyarınca çalışanlara sağlık muayenesi yapılması gereken hâller arasında yer almamaktadır?

A) İş değişikliği halinde
B) İşe giriş halinde
C) Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla
D) İş kazası nedeniyle işe ara verdikten sonra işe dönüşlerinde talep hâlinde
E) İş sözleşmesi sona ermesi halinde

Cevap : E) İş sözleşmesi sona ermesi halinde

Açıklama : İşe giriş, iş değişikliği, iş kazası sonrası dönüş ve periyodik aralıklarla sağlık muayenesi zorunludur. Ancak işten ayrılırken (**sözleşme sona ermesi**) genel bir muayene zorunluluğu yoktur.

6. I. Kendi çalışanları arasında görevlendirme yapmak
II. İş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan kurum ve kuruluşlardan hizmet almak
III. Bizzat işveren tarafından yerine getirilmesi
IV. Kamu kurum ve kuruluşlarından talep etmek
İşverenler çalışma ortamı gözetimi yükümlülüğünü yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri aracılığıyla yerine getirebilmektedir?

A) III ve IV
B) Yalnız I
C) I ve II
D) II ve III
E) Yalnız IV

Cevap : C) I ve II

Açıklama : İşverenler İSG hizmetlerini, nitelikli **kendi çalışanlarını görevlendirerek** (I) veya Ortak Sağlık Güvenlik Birimlerinden (**OSGB**) hizmet alarak (II) yerine getirebilirler.

7. İş hijyeni ölçümlerine ilişkin aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının gerekli görmesi halinde yapılabilmekte veya tekrarlanabilmektedir.
B) İşyerinde gerçekleşen dış denetimlerde istenmesi halinde yapılması zorunda değildir.
C) İşveren, iş hijyeni ölçüm, test ve analizini ön yeterlilik veya yeterlilik belgesine haiz laboratuvarlara yaptırmakla yükümlüdür.
D) İşyerinde yapılması gereken ölçümler, risklerin belirlenmesi bakımından hayati önem taşımaktadırlar.
E) Kişisel maruziyet ölçümü ve çalışma ortamı ölçümü olarak ikiye ayırmak mümkündür.

Cevap : B) İşyerinde gerçekleşen dış denetimlerde istenmesi halinde yapılması zorunda değildir.

Açıklama : Denetimlerde veya risk değerlendirmesi gerektirdiğinde ölçümlerin yapılması **zorunludur**.

8. Aşağıdakilerden hangisi gürültüden kaynaklı maruziyetlerin önlenmesi için işverenin yerine getirmesi gereken yükümlülüklerden biri değildir?

A) Çalışanların maruz kaldığı mekanik titreşim düzeyini, risk değerlendirilmesinde ele almak
B) Maruziyeti sınır değerlerin altına indirmek amacıyla gerekli tedbirleri derhâl almak
C) Risk değerlendirmesi sonuçlarına göre gereken durumlarda gürültü ölçümleri yaptırarak maruziyeti belirlemek
D) Çalışanların maruz kaldığı gürültü düzeyini, risk değerlendirilmesinde ele almak
E) Öngörülen hâllerde çalışanların sağlık gözetimini yapmak

Cevap : A) Çalışanların maruz kaldığı mekanik titreşim düzeyini, risk değerlendirilmesinde ele almak

Açıklama : Soru “gürültüden kaynaklı” önlemleri sormaktadır. A şıkkı **mekanik titreşim** ile ilgilidir, gürültü yönetmeliği kapsamında değildir.

9. Aşağıdakilerden hangisi acil durum eylem planının hazırlanma aşamaları arasında yer almamaktadır?

A) Rapor hazırlanması
B) Önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması
C) Acil durumların belirlenmesi
D) Görevlendirilecek çalışanların belirlenmesi
E) Acil durum planının yenilenmesi

Cevap : A) Rapor hazırlanması

Açıklama : Acil durum planı aşamaları; acil durumların belirlenmesi, önleyici tedbirler, ekiplerin görevlendirilmesi ve tatbikat/yenilemedir. Genel bir “rapor hazırlanması” bu sürecin spesifik bir aşama adı değildir.

10. Aşağıdakilerden hangisi çalışanların çalışma ortamına ilişkin yükümlülüklerinden değildir?

A) İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin eğitim programlarına katılmak
B) İş yeri hekimi tarafından verilen iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili mevzuata uygun talimatlara uymak
C) Sağlık muayenelerine katılmak
D) Kişisel koruyucu donanımını amacına uygun kullanmak
E) Sağlık gözetimi yapmak

Cevap : E) Sağlık gözetimi yapmak

Açıklama : Sağlık gözetimi yapmak işyeri hekiminin ve işverenin sorumluluğundadır. Çalışanın görevi bu gözetimlere (muayenelere) **katılmaktır**, gözetimi yapan kişi olmak değildir.

11. Aşağıdakilerden hangisi iş yeri hekimlerinin görevlerinden değildir?

A) İş yeri bina ve eklentilerinin genel hijyen şartlarını izleyip denetlemek
B) İş sağlığı ve güvenliği alanında yapılacak araştırmalara katılmak
C) Çalışanların sağlık gözetimi ile ilgili işverene rehberlik yapmak
D) Ortam ölçümü yapmak
E) İş yerinde çalışanların sağlığının geliştirilmesi amacıyla işverene tavsiyelerde bulunmak

Cevap : D) Ortam ölçümü yapmak

Açıklama : Ortam ölçümlerini (gürültü, toz vb.) akredite laboratuvarlar ve teknik personel yapar. İşyeri hekimi ölçüm sonuçlarını **değerlendirir**, bizzat ölçümü yapan kişi değildir.

12. Çalışma ortamı gözetiminin aşağıdakilerden hangisine olumlu katkısı yoktur?

A) Çalışanların iş yerine bağlılığına
B) Ücret düzeylerine
C) Çalışanların iş verimine
D) Örgüt kültürüne
E) Çalışanların iş tatminine

Cevap : B) Ücret düzeylerine

Açıklama : Sağlıklı ve güvenli bir ortam verimi, tatmini ve bağlılığı artırır. Ancak **ücret düzeyleri** ekonomik ve idari kararlara bağlıdır, İSG gözetiminin doğrudan bir sonucu değildir.

13. Aşağıdakilerden hangisi ergonomik fiziksel risk faktörlerinden değildir?

A) Bina
B) Statik duruş
C) İşletmenin yapısından kaynaklanan nedenler
D) Ekranlı araçlar
E) Uygunsuz davranışlar

Cevap : C) İşletmenin yapısından kaynaklanan nedenler

Açıklama :

14. Periyodik kontrol raporuna ilişkin aşağıda yer verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Düzenlenen belgeler, iş ekipmanının kullanıldığı sürece saklanmalıdır.
B) Yetkili kişinin imzasının bulunmaması halinde geçersizdir.
C) Periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişilerce düzenlenmektedir.
D) Beyan edilen bilgilerin doğru olmadığının tespit edildiğinde geçersiz sayılmaktadır
E) İş ekipmanın maliyet bilgisine yer verilmelidir.

Cevap : E) İş ekipmanın maliyet bilgisine yer verilmelidir.

Açıklama : Periyodik kontrol raporları teknik güvenlik raporlarıdır. Ekipmanın **maliyet/fiyat** bilgisi bu raporun konusu değildir.

15. Aşağıdakilerden hangisi el-kol titreşiminin yol açtığı sağlık sorunlarından değildir?

A) Eldeki sinirlerin zarar görmesi nedeniyle oluşan his kaybı
B) Beyaz parmak sendromu
C) El ve kolda eklem ağrısı ve sertliği
D) Parmaklarda uyuşukluk ve karıncalanma
E) Bel ağrıları, sırt, omuz ve boyun rahatsızlıkları

Cevap : E) Bel ağrıları, sırt, omuz ve boyun rahatsızlıkları

Açıklama : El-kol titreşimi ellere ve kollara zarar verir. Bel ve omurga rahatsızlıkları ise genellikle **tüm vücut titreşimi** sonucunda oluşur.

16. Aşağıdakilerden hangisi çalışma ortamına ilişkin yapılan ölçümlerden değildir?

A) Biyolojik
B) Psikososyal
C) Fiziksel
D) Sosyal
E) Kimyasal

Cevap : D) Sosyal

Açıklama : Çalışma ortamında Fiziksel (gürültü, aydınlatma), Kimyasal (gaz, toz) ve Biyolojik ölçümler yapılır. Psikososyal riskler değerlendirilir. Ancak “Sosyal” diye teknik bir ölçüm türü İSG hijyen ölçümleri kapsamında yoktur.

17. Aşağıdakilerden hangisi işyerinin eklentilerden değildir?

A) Yemekhane
B) Çocuk emzirme odası
C) Avlu
D) İşveren vekilinin şahsi aracı
E) Yıkanma yerleri

Cevap : D) İşveren vekilinin şahsi aracı

Açıklama : İşyerinin eklentileri; yemekhane, dinlenme yeri, avlu, yurt gibi yerlerdir. İşveren vekilinin **şahsi aracı** işyeri eklentisi sayılmaz.

18. Aşağıdaki hususlardan hangisinin acil durum planına ilişkin dokümantasyonda yer alması gerekmemektedir?

A) Çalışanların adı, soyadı
B) Acil duruma müdahale ve tahliye yöntemleri
C) Belirlenen acil durumlar
D) İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı
E) Hazırlayanların adı, soyadı ve unvanı

Cevap : A) Çalışanların adı, soyadı

Açıklama : Acil durum planında görevli ekiplerin (yangın, ilkyardım vb.) isimleri yer alır, ancak işyerindeki **tüm çalışanların** isim listesinin planda yer alması zorunluluğu yoktur.

19. Aşağıdaki kişisel koruyucu donanımlara ilişkin eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) Solunum Sistemi Koruyucuları; koruyucu iş elbisesi
B) Ayak ve Bacak Koruyucuları; bot
C) Kulak Koruyucuları; tıkaç
D) Cilt Koruyucuları; krem
E) Baş Koruyucuları; baret

Cevap : A) Solunum Sistemi Koruyucuları; koruyucu iş elbisesi

Açıklama : Solunum sistemi koruyucusu **maskelerdir** (toz maskesi, gaz maskesi). Koruyucu iş elbisesi ise vücut koruyucudur.

20. Aşağıdakilerden hangisi iş hijyeni ölçüm raporunda yer alması gereken zorunlu hususlar arasında değildir?

A) Kişisel maruziyet düzeyi ölçülen kişinin adı, unvanı ve yaptığı iş
B) İşyerinin iş hijyeni ölçüm, test ve analizi yapılan bölümlerinde yapılan işler
C) İşyerinin iş hijyeni ölçüm, test ve analizi yapılan bölümleri
D) Ölçüm ve işçilik maliyeti bölümleri
E) Kapak sayfasında yeterlik veya ön yeterlik belge numarası

Cevap : D) Ölçüm ve işçilik maliyeti bölümleri

Açıklama : İş hijyeni raporu teknik ve yasal uygunluk raporudur. **Maliyet** bilgileri (finansal veriler) bu raporun zorunlu bir parçası değildir.