Göktürkler Final Deneme Sınavı -9

Cevap : a) 50
NOT: Göktürk ülkesi 6 idari bölgeye ayrıldı. Bu olaylarda 630’dan itibaren olmuştu. Göktürklerin bu devri 50 yıl sürmüştür. 680-681 yılları arasında Göktürklerin Çin’e karşı bir tepki gösterdiklerini müşahede ederiz. Bu uyanış Şad, Tegin ve beylerde olduğu kadar halk arasında da vardı. Bu uyanışın neticesinde Göktürk Devleti ikinci defa kurulacaktır. Türklerin 50 yıllık fetret devirleri henüz hatıralardan silinmeyen haşmetli devirler yanında bir hüzün ve ıstırap kaynağıdır.

Cevap : c) Apo Tarkan

Cevap : b) Sağ Kanat Sad’ı

Cevap : c) Bumin
NOT: Tarihte Türk adıyla ortaya çıkan ve bizim Göktürk dediğimiz devletin kurucusu Bumin veya Çin
kaynaklarındaki şekline göre T’ou-men dir. Bumin, devleti kurarken yalnız değildi. İstemi adında bir kardeşi vardı. Bir rivayete göre bunlar Tu-wu adlı bir zatın çocukları idiler. Bir başka rivayete göre ise Tu-wu babaları değil onların atasıydı.

Cevap : a) 572
NOT: Bizans-Sasani savaşlarının en çetin zamanı olan 572’de Büyük Göktürk Kaganı Mukan vefat etti.
Mançurya’dan Karadeniz’e kadar uzanan imparatorluğun hükümdarı olan Mukan devrinde Göktürk Devleti böyle cihanşümul bir devlet derecesine yükselten bu Türk Kaganının vefatı Türkleri çok üzdü. Türkler günlerce yas tuttu. Hepsi de kendi adetlerine göre üzgünlüklerinden yüzlerini kestiler ve buradan akan kanı gözyaşlarına kattılar.

Cevap : e) Çinlilerin Akıl Hocası ve Yazar
NOT: Çinliler Göktürklerin yeniden canlanmaya başladığını ve ilk teşebbüslerinin başarılı olmaması üzerine bu sefer başka bir hile düşündüler. Bu defaki planlarının akıl hocası diğer korkunç bir entrikacı olan P’ei-kü idi. Göktürkleri iyi tanıyan ve aynı zamanda yazar olan bu zatın Orta Asya’ya dair bir eseri vardır.

Cevap : d) Karluk

Cevap : b) Kültegin

Cevap : d) Türk Bir Anneden Doğmamış Olması

Cevap : c) İşbara
NOT: 581’de Çin’de büyük bir değişiklik vukua geldi ve Chou hanedanının yerine Sui hanedanı iktidara geldi ve eskiden Chou’ların idare ettiği bölgelere hâkim oldu. Bu değişiklik Göktürk-Çin münasebetlerine de çok tesir etti. Bundan da Sui’ler çok faydalandılar. 581-618 arasında hüküm süren bu hanedan Türk tarihi bakımından Çin’in mühim sülalelerinden birisi idi. Zira Sui’ler Çin’de birlik kurmak istiyorlardı ve bunu da başarmışlardı. Çin’de bu değişiklikler olurken Ötüken’de Çinli ve Chou’lu prenses Göktürkleri Sui’lere karşı taşvik ediyordu. İşbara bu hususta daimi bir telkin altındaydı. Sui’lere karşı olan bu teşviklere Ötüken’de olan Tsi’ler de katıldılar.

Cevap : c) Valentinos

Cevap : c) 552
NOT: Savaşta Bumin’i bizzat Juan-Juan İmparatoru A-na-kuei karşıladı. Yapılan muhaberede Juan-Juan ordusu perişan oldu. Kuvvetinin feci hezimetini gören mağrur JuanJuan İmparatoru intihar etti. Böylece Orta ve Doğu Asya’da büyük bir kuvvet olan Juan-Juan hâkimiyeti çöktü (552).

Cevap : a) Kırgızlar

Cevap : e) Devlet Müşavirini

Cevap : c) 630
NOT: 630 senesinde T’ung Yabgu katledildi. Böylece Göktürklerin ikinci şaşaalı devri olan 619–630 seneleri de sona ermiş oldu. 582 yılında Çin hileleriyle ikiye bölünen Göktürk Devleti’nin doğu kısmı 627 yılına kadar Çin için en büyük tehlike olarak addedilmiştir. Göktürkler bu tarihlere kadar güçlerinin zirvesindeydiler. Fakat kıtlık, yozlaşma ve Çin oyunları neticesinde 630 yılında I. Göktürk Devleti yıkıldı. Batı Göktürk Devleti de kısa bir süre sonra Çin’e tâbi oldu.

Cevap : a) İşbara
NOT: Fakat neticede kurultay Türk töresine aykırı olduğu için Ta-lo-pien’in hükümdarlığını kabul etmedi. T’a-po’nun oğlu An-lo (İşbara) hükümdar oldu. Bununla birlikte diğer teginler ise devletin farklı kısımlarında görevlendirildiler. Ta-lo-pien’in kendisine devletini yarınının idaresini verildiği halde tatmin olmadı. Zira ulu hakanlıkta gözü vardı ve bunun için de yanlış bir yola saptı. Kendi kendisine A-po diye bir hakanlık unvanı aldı ve böylelikle İşbara ile karşı karşıya kaldı. Bu olay ise Göktürk Devleti’nin idari temelini sarstı. Ta-lo-pien ile İşbara’nın karşı karşıya gelmesi Göktürk Devletinin ihtişamının sona ermesine sebep olmuştu. Aradaki mücadelede İşbara tarafından mağlup edilen Ta-lo-pien batı kanadı yabgusu bulunan Tardu’ya iltica etti. Onun himayesine girdi (582). Bu 582 tarihi Göktürk tarihinde bir dönüm noktası olmuştur.

Cevap : a) T’a-lo-pien
NOT: 581 yılı Göktürkler için bir dönüm noktasıdır. Artık bu tarihten sonra Kaganlık için kardeş kavgaları başladı. T’a-po ölümünden önce yerine kendi oğlu An-lo’yu değil yeğeni T’a-lo-pien’i halef olarak göstermişti. Bu ise Mu-kan’ın oğlu idi.

Cevap : a) Çi-ki
NOT: Şi-pi’nin küçük kardeşi Çi-ki (Ch’i-chi) Şad’ı gözlerine kestirdiler. Bu tegini Şi-pi’ye karşı kullanmak istediler. Faziletli bir Göktürk tegini olan Çi-ki Şad kendisine verilmek istenen Çin prensesini reddetti ve “Ben Türk töresinden ve Hakandan ayrılmam” diye karşılık verdi.

Cevap : c) Karluklar

Cevap : c) 17

Cevap : d) Tonyukuk

Cevap : c) Juan Juanlar
NOT: Göktürkler Juan-Juan’lara tabi demirci basit bir kavimdi ve daha sonra istiklal mücadelesi yaparak bağımsızlığını elde etmişti.

Cevap : d) Maveraünnehir

Cevap : a) 716

Cevap : d) T’ang Hanedanlığı
NOT: 618’den 906’ya kadar devam eden T’ang hanedanlığının hükümdarlarının ilki Lü-yüan Kao-tsu unvanını aldı.