Göktürkler Final Deneme Sınavı -10

Cevap : e) Tölesler
NOT: Göktürk Devleti kurulduktan sonra Bumin Kagan doğuda Ötüken’de, İstemi Yabgu ise batıda Akdağ’da hüküm sürmekteydi. İstemi Yabgu ilk olarak, Altay Dağlarından Hazar Denizi’ne kadar uzanan coğrafyada dağınık halde yaşayan, Töles ve On Ogur boylarını itaat altına aldı.

Cevap : b) Ozmış

Cevap : d) Oğuz

Cevap : b) Miğfer
NOT: Türkler, önceleri Altay dağlarının kuzey yamaçlarındayken, sonraları güney yamaçlarına geçtiler. Altay dağının şekli miğfere benzediği için ve geleneklerine göre miğferin karşılığı T’u-chüe olduğu için kendilerine bu ismi aldılar.

Cevap : a) Juan-Juanlara isyan eden tölesleri yenip halkını kendi tebası yapması
NOT: Juan-Juanlara karşı olan hareketin başında Töles adındaki Türk boyları vardı. Çin kaynaklarının içinde 20-30 boy saydığı bu Tölösler, şimdilik Göktürklere bağlı olmayıp Altay-Orhun ve Aral arasında çok geniş sahaya yayılmışlardı. Gayet kalabalık olan Tölesler 108.000 atlı çıkarabiliyorlardı. İşte bu kalabalık kavim Juan-Juanlara karşı harekete geçmişti. Ancak bunu Juan-Juan hükümdarı A-na-kouei’den önce haber alan ve siyasi bir manevra ile bundan istifade etmek isteyen Bumin önce davranıp Tölesleri bir baskınla darmadağın etti, 50.000 aileyi kendi tebaasına geçirdi. Bu hareket Bumin’in itibarını arttırdı ve dolayısıyla Juan-Juanlar bundan çok memnun kaldılar. Kendisini hayli kuvvetli hisseden Bumin gönderdiği bir elçilik heyeti ile Juan-Juan hükümdarının kızını istedi. Juan-Juan hükümdarı bunu kabul ederse Göktürk başbuğunu kendi seviyesinde bir hükümdar olarak tanımış olacaktı. Ama Juan-Juan hükümdarı bu siyasi manevraya kapılmadı. Cevap olarak şöyle dedi: “Sen benim emrimde çalışan bir demircisin, nasıl böyle bir talepte bulunabilirsin”

Cevap : a) Bizans Kaynağı
NOT: Oysa Bizans kaynaklarından anlıyoruz ki, daha Türklerin 568’de kendilerine mahsus yazıları vardır Yenisey kitabeleri ise Türk yazısının daha eski vesikalarıdır.

Cevap : b) Singan-fu
NOT: Çin’de Sui hanedanına karşı isyan eden Şi-pi tarafından desteklenen diğer kumandan da Lui-vu-çou idi. Şi-pi buna da Ting-Yang-Hakan unvanını verdi. Bunların ikisini de Sui’lere karşı sevk eden Şi-pi kendi kuvvetleriyle de bunları desteklemiştir. Sui hâkimiyetini asıl ortadan kaldıran Li-yüen, Şi-pi’nin yüksek hâkimiyetini kabul etmiş ve aralarında bir anlaşma yapılmıştı. Bu esnada başkente sığınan Sui hükümdarı orada öldürüldü. Li-yüen böylelikle Çin başkenti Singan-fu’ya girdi ve aradaki anlaşma gereğince ne kadar imparatora ait servet varsa hepsini Göktürklere devretti. Li-yüen’in bu şekilde başkente hâkim olmasıyla Çin’de T’ang denilen yeni bir sülale kurulmuş oldu.

Cevap : b) 40
NOT: Göktürklerin hürriyet mücadeleleri arasında en dikkate değer olanı Kürşad ihtilalidir. Bu T’anglar’ın en kuvvetli devrinde Türklerin Çin’de ve bizzat Çin başkentinde giriştikleri ihtilal be hürriyet hareketidir. Bizim edebiyatımıza Kürşad olarak geçen bu Göktürk ihtilalci Tegininin asıl adı Chie-shih-shuai ve T’u-li Kagan’ın kardeşi idi. Kendisi Çin başkentinde İmparatorun oturduğu sarayda muhafız alaylarından birinin başında kumandan idi. Bu Çin İmparatorluğunu yıkarak yerine Göktürk Kaganlığı’nı tekrar kurmayı tasarlamış ve inandığı arkadaşlarına bu fikrini kabul ettirmişti. Yakın arkadaşlarından 40 kişi bu plana katılmış, Göktürklerin istiklali bu yolla sağlanmak istenmiştir.

Cevap : d) 47

Cevap : d) Beceriksiz Devlet Adamlarının Göreve Getirilmesi

Cevap : a) Kuzey Çin
NOT: Bumin emrindeki Türkler tarihi olarak ilk defa 534’te Kuzey Çin’de görülmüşlerdir. Bu senede Kuzey Çin’de hâkim olan ve Türk aslından Wei’ler yani Tabgaçlar ikiye bölünmüşlerdi. Türklerin de bu tarihten itibaren kuvvetleri tedricen artmıştır. Çünkü bu yıllarda görülen Türklerin Çin İmparatorluğu ile temasa geçerek arada ticari münasebet kurulması için çalıştıkları, bilhassa İpek ve ipekli kumaş almak istedikleri anlaşılmıştır.

Cevap : e) Devleti siyasi, kültürel, iktisadi ve askeri yönden bir cihan devleti haline getirmiştir.

Cevap : a) Li-yüen
NOT: Sui hâkimiyetini asıl ortadan kaldıran Li-yüen, Şi-pi’nin yüksek hâkimiyetini kabul etmiş ve aralarında bir anlaşma yapılmıştı. Bu esnada başkente sığınan Sui hükümdarı orada öldürüldü. Li-yüen böylelikle Çin başkenti Singan-fu’ya girdi ve aradaki anlaşma gereğince ne kadar imparatora ait servet varsa hepsini Göktürklere devretti. Li-yüen’in bu şekilde başkente hâkim olmasıyla Çin’de T’ang denilen yeni bir sülale kurulmuş oldu.

Cevap : c) 12

Cevap : c) T’a-po (Taspar)
NOT: Bizans-Sasani savaşlarının en çetin zamanı olan 572’de Büyük Göktürk Kaganı Mukan vefat etti.
Mançurya’dan Karadeniz’e kadar uzanan imparatorluğun hükümdarı olan Mukan devrinde Göktürk Devleti böyle cihanşümul bir devlet derecesine yükselten bu Türk Kaganının vefatı Türkleri çok üzdü. Türkler günlerce yas tuttu. Hepsi de kendi adetlerine göre üzgünlüklerinden yüzlerini kestiler ve buradan akan kanı gözyaşlarına kattılar. Hakan’a muhteşem bir de cenaze töreni düzenlendi. Mukan Kagan ölünce yerine vasiyeti gereği kardeşi T’a-po (Taspar) Kagan geçti.

Cevap : e) Tatabılar

Cevap : e) 552
NOT: Juan-Juan Devleti’nin perişan edilmesi Göktürklere muazzam arazi temin etti. Altaylar ile Baykal Gölü arasındaki geniş mıntıka Göktürklerin eline geçti. Bumin 552 yılındaki bu büyük muvaffakiyetinden sonra karargâhının bulunduğu yere döndü ve büyük şenlikler yapıldı. Daha sonra orada büyük bir kurultay toplandı. Bundan sonra yapılacak işleri görüşmek için toplanan kurultaya hükümdar ailesi, kumandanlar ve diğerleri katıldı. Önünde Kurt Başlı Bayrağın (Sancağın) dalgalandığı Bumin’in otağındaki bu kurultayda Bumin, İl Hakan (Kagan) unvanı verilerek hükümdar ilan edildi. Bumin’in Kagan olduğu bu merasimle asıl Göktürk Devleti kurulmuş oldu (552).

Cevap : c) İnel Kagan

Cevap : e) Oğuzlar

Cevap : e) İlteriş