Türk Dili -1 2023-2024 Final Soruları

Dilin Evrimi ve Etkileşimi: Dillerin Doğal ve Planlı Dönüşümleri

Dil, insanlık tarihi boyunca sürekli bir evrim içerisinde olmuştur. Bu evrim, doğal süreçlerin yanı sıra, bilinçli müdahalelerle de şekillenir. Bu makalede, dillerin doğal ve planlı dönüşümleri üzerine bir inceleme yapacağız.

Dil planlaması, bir dilin yapısında ve kullanımında bilinçli değişiklikler yapmayı amaçlar. Örneğin, bazı uluslar, milliyetçi eğilimleri doğrultusunda dillerinden yabancı kelimeleri çıkarıp yerine yerel kelimeleri yerleştirerek dil üzerinde bilinçli değişiklikler yapmışlardır. Bu tür müdahaleler, dili doğal akışından uzaklaştırabilir ve yeni bir dil mekanizması yaratabilir. Ancak, dil planlamasının her zaman dili doğal gelişiminden koparması gerekmez. Çok paydaşlı ve bilinçli bir süreç olarak, dilin ihtiyaçlarına ve toplumsal değişimlere yanıt vermek için de uygulanabilir.

Dilin evrimi, tarihsel ve güncel söz varlığının birbiriyle etkileşiminden de anlaşılabilir. Bir dilin geçmişte kullandığı sözcükler, o dönemin kültürel ve toplumsal yapısını yansıtırken, günümüzde kullanılan söz varlığı, mevcut toplumsal değişimleri ve etkileşimleri yansıtır. Eski Türkçeden günümüz Türkçesine geçişte görülen ses olayları, dilin zaman içinde nasıl evrildiğini gösteren mükemmel örneklerdendir.

Dilin anlamlandırılmasında mecaz anlamın kullanımı da önemli bir yer tutar. Mecaz anlam, bir sözcüğün gerçek anlamından farklı bir bağlamda kullanılarak yeni bir anlam kazanmasını sağlar. Bu, dilin yalnızca bir iletişim aracı olmaktan öte, düşünceleri ve duyguları ifade etme gücüne sahip olduğunu gösterir.

Dinleme becerisi, dilin anlaşılmasında ve iletişimde kritik bir rol oynar. Dinlemek, sadece söylenenleri işitmek değil, aynı zamanda bu söylenenlerin altında yatan anlamları, neden-sonuç ilişkilerini ve içerdiği duyguları kavramayı da içerir. Dinleme, aynı zamanda dilin doğru kullanımını öğrenme ve dil üzerinde düşünme becerisini geliştirir.

Ödünç alınan kelimeler ve dil bilgisi yapıları, dilin sürekli bir etkileşim içinde olduğunu ve diğer dillerden etkilendiğini gösterir. Ses bilgisi, şekil yapısı, söz dizimi ve anlam bilgisi, bu etkileşimden etkilenen unsurlardandır.

Sonuç olarak, dilin evrimi ve etkileşimi, doğal süreçler ve bilinçli müdahaleler arasındaki dengeyle şekillenir. Dilin gelişimi, hem geçmişin izlerini taşır hem de mevcut toplumsal ve kültürel değişimlere ayak uydurur. Bu süreç, dilin sadece bir iletişim aracı olmaktan öte, bir kültür ve düşünce taşıyıcısı olduğunu gösterir

@lolonolo_com

1. “Bir dildeki dil planlaması tek bir kurum eliyle değil disiplinler arası bir katılım ile gerçekleştirilmektedir. Almanlar, İsveçliler,Macarlar, Finler ve Arnavutlar yürüttükleri milliyetçi eğilimlerle dillerindeki yabancı kelimeleri de tasfiye ederek yerlerine yerli, kendi dillerinin ürünü olan kelimeleri koyarak bilinçli bir seferberlik yürütmüşlerdir. Dil üzerindeki müdahaleler dilin doğal seyrinden çıkmasına sebep olabilir. Bu tutum da dil mekanizmasının olağan seyrine aykırı bir durum ortaya çıkarmaktadır.”
Dil planlaması ile ilgili yukarıdaki açıklamadan aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılır?

A) Dil planlamasında sadece yabancı sözcükler hedef alınır.
B) Dil planlaması dilin doğal gelişimi için gerekli bir süreçtir.
C) Dil planlaması bilinçli ve çok paydaşla yürütülen bir süreçtir.
D) Ulusalcılık fikri dil planlamasında etkili değildir.
E) Bütün dünya dillerinde dil planlaması görülür.

Cevap : C) Dil planlaması bilinçli ve çok paydaşla yürütülen bir süreçtir.

2. Bir dilin tarihinin herhangi bir kesitinde kullandığı söz varlığı o dilin .…. söz varlığını oluştururken, bir dilin günümüzde kullandığı, kullanmakta olduğu söz varlığı o dilin ….. söz varlığını oluşturmaktadır.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) güncel – çekirdek
B) temel – güncel
C) çekirdek – tarihî
D) tarihî – temel
E) tarihî – güncel

Cevap : E) tarihî – güncel

3. Eski Türkçede “til” olan kelimenin günümüz Türkçesinde “dil” olması aşağıdaki ses olaylarının hangisi ile açıklanabilir?

A) İncelme
B) Tonlulaşma
C) Dil benzeşmesi
D) Dudaksıllaşma
E) Göçüşme

Cevap : B) Tonlulaşma

4. “Mecaz anlam, bir sözcüğün ilgi veya benzetme yoluyla gerçek ve yan anlamı dışında kullanılmasına verilen addır. Mecaz anlam kazanan sözcük genellikle soyut bir anlam taşır. Mecaz anlam sözcüklerin asıl ve yan anlamları dışında, ilişki ve benzerlik yoluyla başka bir kavramı belirtmek üzere kazandıkları anlamdır.”
Buna göre aşağıdaki altı çizili kelimelerden hangisi mecaz anlama örnek gösterilebilir?

A) O vazoyu kırdım.
B) Kırmızı en sevdiğim renktir.
C) Bütün gün bekledim.
D) Gülüşür ve şakalaşırdık.
E) Sıkıntıdan çatladım.

Cevap : E) Sıkıntıdan çatladım.

5. Aşağıdakilerden hangisi dinleme becerisinin başlıca amaçlarından biri değildir?

A) Bilgi, düşünce, haber almak için dinleyebilmek
B) Dinlediğinin eksik, yanlış, yararlı vb. yönlerini seçmeyi öğrenebilmek
C) Dinlediklerini değerlendirip taraf tutmak
D) Konuşulanı, okunanı anlamak için dinleyebilmek
E) Dinledikleri arasında neden sonuç ilgisi kurma yeteneği kazanmak

Cevap : C) Dinlediklerini değerlendirip taraf tutmak

6. Bir sözcük algılandığında bireylerin büyük çoğunluğu tarafından akla ilk gelen ve dış dünya ile doğrudan bağlantı kurulabilen anlama ….. denir.

Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) karşıt anlam
B) yan anlam
C) temel anlam
D) mecaz anlam
E) eş anlam

Cevap : C) temel anlam

7. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir özne ve bir yüklemden oluşmuştur?

A) Ruh ufuksuz yaşayamaz.
B) Ali camı kırdı.
C) Otobüs yol ayrımında durdu.
D) Vaay Kemancı, hoş geldin be ya!
E) Bahçe zevki bu devrin büyük merakıdır.

Cevap : E) Bahçe zevki bu devrin büyük merakıdır.

8. Kullanılan dilin ya da dillerin resmî bir idare tarafından dil-içi farklılıkların kullanımı ile ilgili problemlerin çözülmesi için bilinçli bir şekilde düzenlenmesi faaliyetine ne ad verilir?

A) Dilsel tutum
B) Dilsel güçlük
C) Dilin canlandırılması
D) Dil planlaması
E) Dilsel ihtiyaç

Cevap : D) Dil planlaması

9. Aşağıdakilerden hangisi Türkçenin yardımcı seslerinden biri değildir?

A) y
B) ü
C) n
D) ı
E) a

Cevap : E) a

10. “Temasta bulunan A ve B dilleri, dilin her düzleminde birbiri üzerinde etki yaratırlar. Ses bilgisi, şekil yapısı, söz dizimi ve anlam bilgisi alanlarında karşılıklı alışverişler olur. Türk dilinde esasen /j/ ses birimi yokken Farsça ve Fransızca gibi dillerden alınan kelimeler yoluyla bugün bu ses birimini taşıyan kelimeler Türkçede kullanılmaktadır: jâle, jandarma, jeton vs.”

Yukarıdaki metinde hangi tür dil ödünçlemesinden bahsedilmektedir?

A) Özenti ödünçlemesi
B) Bilgi ödünçlemesi
C) Söz varlığı ödünçlemesi
D) Dil bilgisi ödünçlemesi
E) Semantik ödünçleme

Cevap : D) Dil bilgisi ödünçlemesi

11. Aşağıdakilerden hangisi /e/ ünlüsünün özelliklerini tam olarak vermektedir?

A) Ön – geniş – düz
B) Art – geniş – yuvarlak
C) Ön – dar – düz
D) Art – dar – düz
E) Ön – geniş – yuvarlak

Cevap : A) Ön – geniş – düz

12. “Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım kelimelerle özel adlarda bulunan ince g ünsüzünden sonra gelen a ünlüsü için düzeltme işareti konulur.”
Buna göre aşağıdaki örneklerden hangisinde düzeltme işareti gerekmez?

A) Galip
B) Tezgah
C) Dergah
D) Yadigar
E) Karargah

Cevap : A) Galip

13. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “doğru” kelimesi edat görevindedir?

A) Açıklık, fikirlerin gramerce doğru ifadesinden daha lüzumludur.
B) Bu söz bugün için de doğrudur.
C) ‘Yalnız duyan yaşar’ sözü derler ki doğrudur.
D) Bayrama doğru işler açıldı.
E) ‘Yalnız duyan çeker’ derim, en doğru söz budur.

Cevap : D) Bayrama doğru işler açıldı.

14. Ön-dar-yuvarlak olarak nitelenen ünlü aşağıdakilerden hangisidir?

A) ü
B) a
C) e
D) ö
E) i

Cevap : A) ü

15. “….. ilkesine göre dil, o dili konuşan bireyin düşünme biçimlerini belirler ve bu biçimlemelere belli sınırlar getirir. …… ilkesine göreyse bir dilde kodlanmış olan anlamlar bir başka dilde bulunmayabilir; dolayısıyla her dil bireyin içinde yaşadığı kültürel yapılanmanın olgularını anlamlandırır. Bu şekilde ana dili, bir kişinin dünyayı algılama biçimlerini koşullamaktadır.” Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere
aşağıdakilerden hangileri sırasıyla getirilmelidir?

A) Dil ekonomisi -Tarihsel dilbilim
B) Dilsel düşünce – Dilsel bütünlük
C) Dilsel Belirleyicilik – Dilsel Görecelilik
D) Dilbilimi – Dil bilgisi
E) Dilsel Görecelilik – Dilsel Belirleyicilik

Cevap : C) Dilsel Belirleyicilik – Dilsel Görecelilik

16. Sovyetler Birliği topraklarında daha sonra birliğin dağılmasıyla birlikte Moldovya topraklarında kullanılan …..,Türkiye Türkçesi ile benzer nitelikler sergilemekte ve yaklaşık 200 bin kişi tarafından konuşulmaktadır.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Hakas Türkçesi
B) Gagavuz Türkçesi
C) Horasan Türkçesi
D) Tatar Türkçesi
E) Karaçay Türkçesi

Cevap : B) Gagavuz Türkçesi

17. “Türkiye Cumhuriyeti’nin devlet dili Türkçedir. Budurum Anayasanın ….. maddesinde ‘Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir.’ şeklinde ifade edilmektedir.”
Boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) 3.
B) 1.
C) 2.
D) 5.
E) 4.

Cevap : A) 3.

18. Türkçe cümle ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Türkçe cümle yapısının kuruluşunda yüklem sonda bulunur.
B) Bir soruya karşılık verilen ‘evet, hayır’ gibi sözler eksiltili cümle olabilir.
C) Ki’li birleşik cümle yapıları dilimize Farsçadan girmiştir.
D) ‘Durdu’ kelimesinin cümle sayılabilmesi için tümleçlere ihtiyaç vardır.
E) Tam bir anlam ifade eden yargılı anlam birimlerine cümle denilir.

Cevap : D) ‘Durdu’ kelimesinin cümle sayılabilmesi için tümleçlere ihtiyaç vardır.

19. Tanım: /o/, /ö/, /u/, /ü/ yuvarlak ünlülerinin ilerleyici ya da gerileyici benzeşme ile yanlarında bulunan /g/, /ğ/ seslerini /v/’ye; damak /n/ (ŋ) sesini ise /m/ sesine dönüştürmesine dudaksıllaşma denir.
Yukarıdaki tanıma göre, aşağıda verilen kelimelerin Eski Türkçedeki şekilleri göz önünde tutularak hangisinde dudaksıllaşma olmadığı söylenebilir?

A) Tavuk
B) Çamur
C) Güvercin
D) Komşu
E) Domuz

Cevap : B) Çamur

20. Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?

A) Eşkıya
B) Klavuz
C) Başvurmak
D) Kirpik
E) Laboratuvar

Cevap : B) Klavuz