Sosyal Güvenlik Hukuku 2023-2024 Final Soruları

Giriş

Sosyal güvenlik hukuku, bireylerin sosyal ve ekonomik risklere karşı korunmasını sağlayan, devlet tarafından düzenlenen ve denetlenen bir sistemdir. Bu makalede, sosyal güvenlik hukukunun temel kavramları, uygulamaları ve belirli kanunlar kapsamında sağlanan sosyal güvenlik yardımları ele alınacaktır.

Primsiz Rejim ve Sosyal Güvenlik Sistemleri

Sosyal güvenlik sistemleri, genellikle primli ve primsiz rejimler olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Primsiz rejim, sosyal güvenlik yardımlarının devletin vergi gelirleri ile finanse edildiği bir sistemdir. Dünyada bu rejimi saf biçimde uygulayan tek ülke Yeni Zelanda’dır. Bu sistem, özellikle düşük gelirli ve çalışamayan bireyler için önemli bir güvence sağlar.

Türkiye’de Sosyal Güvenlik: 5510 Sayılı Kanun

Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu kanun, sigortalılık şartlarını, prim ödeme yükümlülüklerini ve sigorta yardımlarını belirler. Örneğin, 5510 sayılı Kanun’un 4/1-b kapsamına göre esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar, belirli gelir seviyesinin altında olduklarını belgelemeleri durumunda sigorta kapsamı dışında tutulabilirler.

Vazife Malullüğü ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Yönetimi

Sosyal güvenlik hukuku kapsamında, vazife malullüğü hükümleri belirli durumlarda uygulanır. Örneğin, kamu görevlilerinin idarelerince görevlendirildikleri başka bir kamu idaresine ait işleri yaparken maluliyete uğramaları durumunda vazife malullüğü hükümleri geçerlidir. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Yönetim Kurulu ise, haftada en az bir defa ve asgari yedi üye ile toplanarak bu tür durumları değerlendirir.

İsteğe Bağlı Sigortalılık ve Prim Ödeme

İsteğe bağlı sigortalılık, bireylerin sosyal güvenlik sistemine dahil olmalarını sağlar. Bu sistemde, sigortalı olmak için belirli koşulların sağlanması gereklidir. Örneğin, 18 yaşını doldurmuş olmak, sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışmak ve kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak gibi şartlar bulunur. Ayrıca, sigortalının prime esas aylık brüt kazancı üzerinden hesaplanan kesintiler, işveren ve devlet payları belirlenir.

Sosyal Yardım ve Dayanışma

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu, Türkiye’de sosyal adaletin sağlanmasına ve gelir dağılımının adilane bir şekilde gerçekleştirilmesine yönelik faaliyet gösterir. Bu fon, fakr u zaruret içinde ve muhtaç durumda bulunan vatandaşlara yardım etmek ve sosyal dayanışmayı teşvik etmek amacıyla kurulmuştur. Ancak, fonun amacı sadece vatandaşlara yardım etmekle sınırlı değildir; aynı zamanda sosyal adaleti pekiştirici tedbirler almayı da içerir.

İş Kazası ve Meslek Hastalığı

İş kazası ve meslek hastalığı, sosyal güvenlik hukukunda önemli kavramlardır. İş kazası, ani ve dıştan gelen bir olay sonucu meydana gelirken, meslek hastalığı uzun süreli bir süreçte ortaya çıkar. Meslek hastalığı sigortasından yararlanma şartları arasında sigortalının meslek hastalığından ötürü bedence veya ruhça bir zarara uğraması ve sigortalı çalıştığı işten dolayı hastalığa tutulduğunun tespiti yer alır.

Genel Sağlık Sigortası (GSS)

Genel Sağlık Sigortası (GSS), tüm vatandaşların sağlık hizmetlerinden yararlanmasını sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. GSS kapsamında sağlanan sağlık yardımları arasında diş sağlığı hizmetleri, analık hizmetleri ve koruyucu sağlık hizmetleri yer alır. Ancak, estetik amaçlı yapılan sağlık hizmetleri GSS kapsamında sağlanmaz.

İşsizlik Sigortası

İşsizlik sigortası, sigortalı çalışanların işsiz kaldıkları dönemlerde gelir desteği sağlar. İşsizlik sigortasından yararlanmak için sigortalının iş sözleşmesinin sona ermesinden önceki üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışmış ve işsizlik sigortası primi ödemiş olması gerekmektedir. İşsizlik ödeneği, asgari ücretin brüt tutarının %50’sini geçemeyecek şekilde hesaplanır.

Sonuç

Sosyal güvenlik hukuku, bireylerin sosyal ve ekonomik risklere karşı korunmasını sağlayan kapsamlı bir sistemdir. Primsiz rejim, isteğe bağlı sigortalılık, vazife malullüğü, iş kazası ve meslek hastalığı gibi çeşitli kavramlar, sosyal güvenlik hukukunun temel unsurlarını oluşturur. Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi, 5510 sayılı Kanun ile düzenlenmiş olup, SGK ve çeşitli sosyal yardım fonları aracılığıyla uygulanmaktadır. Bu sistem, toplumun tüm kesimlerinin sosyal güvenlik haklarından yararlanmasını sağlamayı amaçlar

1- Sosyal güvenlikte primsiz rejimi saf biçimde devletin vergi geliri ile finanse ederek uygulayan tek ülke aşağıdakilerden hangisidir?

A) İngiltere
B) Amerika Birleşik Devletleri
C) Avustralya
D) Almanya
E) Yeni Zelanda

Cevap: E) Yeni Zelanda

Açıklama: Yeni Zelanda, sosyal güvenlikte primsiz rejimi saf biçimde devletin vergi geliri ile finanse ederek uygulayan tek ülkedir.

2- 5510 sayılı yasanın 4/1-b kapsamına göre çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlardan, aylık faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın ne kadarını belgeleyenler kısa ve uzun vadeli sigortalar yönünden kapsam dışında tutulmuşlardır?

A) Prime esas günlük kazanç alt sınırının on beş katından az olduğunu belgeleyenler
B) Prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler
C) Prime esas günlük kazanç üst sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler
D) Prime esas günlük kazanç alt sınırının on katından az olduğunu belgeleyenler
E) Prime esas günlük kazanç üst sınırının yirmi katından az olduğunu belgeleyenler

Cevap: B) Prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler

Açıklama: ?

3- Aşağıdakilerden hangisi 5510 sayılı Kanun kapsamında maluliyete uğrayanlar hakkında vazife malullüğü hükümleri uygulanacak durumlardan biridir?

A) Vazifeleri dışında idarelerince görevlendirildikleri herhangi bir kamu idaresine ait başka işleri yaparken ortaya çıkması
B) Yasak fiilleri yapma sonucunda meydana gelmesi
C) Keyif verici içki ve her çeşit maddeler kullanmaktan kaynaklanması
D) İntihara teşebbüsten kaynaklanması
E) Her ne suretle olursa olsun kendisine veya başkalarına menfaat sağlama veya zarar verme amacıyla ortaya çıkması

Cevap: A) Vazifeleri dışında idarelerince görevlendirildikleri herhangi bir kamu idaresine ait başka işleri yaparken ortaya çıkması

Açıklama: 5510 sayılı Kanun kapsamında, vazifeleri dışında idarelerince görevlendirildikleri herhangi bir kamu idaresine ait başka işleri yaparken maluliyete uğrayanlar hakkında vazife malullüğü hükümleri uygulanır.

4- 4 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne göre SGK Yönetim Kurulunun toplanma zamanı ve toplantı yeter sayısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yönetim Kurulu en az haftada iki defa ve asgari yedi üye ile toplanır.
B) Yönetim Kurulu en fazla haftada iki defa ve asgari yedi üye ile toplanır.
C) Yönetim Kurulu en az haftada bir defa ve asgari yedi üye ile toplanır.
D) Yönetim Kurulu en az haftada bir defa ve asgari altı üye ile toplanır.
E) Yönetim Kurulu en az haftada bir defa ve asgari sekiz üye ile toplanır.

Cevap: C) Yönetim Kurulu en az haftada bir defa ve asgari yedi üye ile toplanır.

Açıklama: SGK Yönetim Kurulu en az haftada bir defa ve asgari yedi üye ile toplanır.

5- Aşağıdakilerden hangisi isteğe bağlı sigortalı olma koşullarından biri değildir?

A) 18 yaşını doldurmuş bulunmak
B) Sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışmak
C) 5510 sayılı Kanun’a tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmak
D) Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak
E) İsteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle SGK’ya başvuruda bulunmak

Cevap: C) 5510 sayılı Kanun’a tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmak

Açıklama: 5510 sayılı Kanun’a tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmak, isteğe bağlı sigortalı olma koşulları arasında yer almaz.

6- Dağınık bir görünüm sunan İngiliz sosyal güvenlik uygulamalarını bir sisteme kavuşturmak için Sir William Beveridge başkanlığında oluşturulan bir komisyon tarafından hazırlanan raporun temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rapor meslek hastalığı için özel önlem talep etmiştir.
B) Rapor esasında fizyolojik risklere dikkat çekmektedir.
C) Raporda insanların yoksulluktan kurtarılma çareleri aranmıştır.
D) Rapor işsizlik sigortasını kurmak için tasarlanmıştır.
E) Raporda zenginlerin katkısına vurgu yapılmıştır.

Cevap: C) Raporda insanların yoksulluktan kurtarılma çareleri aranmıştır.

Açıklama: Sir William Beveridge başkanlığındaki komisyonun raporunun temel amacı, insanların yoksulluktan kurtarılma çarelerini aramaktır.

7- Ayaktan tedavilerde iş kazası veya meslek hastalığı hâlinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği miktarı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Günlük kazancının iki katıdır.
B) Günlük kazancının yarısıdır.
C) Günlük kazancının üçte biridir.
D) Günlük kazançtır.
E) Günlük kazancının üçte ikisidir.

Cevap: E) Günlük kazancının üçte ikisidir.

Açıklama: Ayaktan tedavilerde iş kazası veya meslek hastalığı hâlinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, günlük kazancının üçte ikisidir.

8- Devlet; malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları için SGK’nın ay itibariyle tahsil ettiği primlerin % kaçı oranında katkı yapmaktadır?

A) %30’u
B) %25’i
C) %20’si
D) %15’i
E) %35’i

Cevap: B) %25’i

Açıklama: ?

9- Aşağıdakilerden hangisi sosyal devletin yapısı ve sosyal politika ilkesinin gereği olarak devletin bazı durumlarda genel sağlık sigortası kapsamına aldığı kimseler arasında yer almaz?

A) Uluslararası koruma başvurusu veya statüsü sahibi ve vatansız olarak tanınan kişiler
B) Gelir tespiti yapılmaksızın genel sağlık sigortalılığı ya da bakmakla yükümlü olduğu kişi bulunmayan Türk vatandaşlarından 18 yaşını doldurmamış çocuklar
C) Nakdî tazminat ve aylık bağlanması hükümlerine göre aylık alan kişiler
D) Vatani hizmet tertibinden aylık alan kişiler
E) Harcamaları, kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte biri kadar olan vatandaşlar

Cevap: E) Harcamaları, kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte biri kadar olan vatandaşlar

Açıklama: Bu grup, sosyal devlet yapısının gereği olarak genel sağlık sigortası kapsamına alınan kimseler arasında yer almaz.

10- 5510 sayılı Kanun kapsamında ilk defa sigortalı olanların emeklilik yaşı hem kadın hem erkek için hangi yıldan itibaren kademeli bir şekilde artmaya başlayacaktır?

A) 2033
B) 2034
C) 2036
D) 2037
E) 2035

Cevap: C) 2036

Açıklama: 5510 sayılı Kanun kapsamında ilk defa sigortalı olanların emeklilik yaşı 2036 yılından itibaren kademeli olarak artmaya başlayacaktır.

11- Sigortalının prime esas aylık brüt kazancı üzerinden hesaplanan işveren, sigortalı kesintileri ve devlet payı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak gösterilmiştir?

A) %1 işveren, %1 sigortalı kesintileri ve %1 devlet payı
B) %2 işveren, %1 sigortalı kesintileri ve %1 devlet payı
C) %1 işveren, %2 sigortalı kesintileri ve %1 devlet payı
D) %1 işveren, %1 sigortalı kesintileri ve %2 devlet payı
E) %2 işveren, %1 sigortalı kesintileri ve %2 devlet payı

Cevap: B) %2 işveren, %1 sigortalı kesintileri ve %1 devlet payı

Açıklama: Sigortalının prime esas aylık brüt kazancı üzerinden %2 işveren, %1 sigortalı kesintileri ve %1 devlet payı hesaplanmaktadır.

12- Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu’nun kuruluşunu teşkil eden 3294 sayılı Kanun’un amaçlarından biri değildir?

A) Fakr u zaruret içinde ve muhtaç durumda bulunan vatandaşlara yardım etmek
B) Sosyal yardımlaşmayı teşvik etmek
C) Sosyal adaleti pekiştirici tedbirler alarak gelir dağılımının adilane bir şekilde tevzi edilmesini sağlamak
D) Sosyal dayanışmayı teşvik etmek
E) Her ne suretle olursa olsun sadece vatandaşlara yardım etmek

Cevap: E) Her ne suretle olursa olsun sadece vatandaşlara yardım etmek

Açıklama: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu, sadece vatandaşlara yardım etmek amacıyla kurulmamıştır; bu, amaçlarından biri değildir.

13- Aşağıdakilerden hangisi iş kazası ve meslek hastalığı arasındaki farklardan biri değildir?

A) İş kazasına iş yerinde veya işverenin otoritesi altında iş yeri dışında bulunulduğu sırada her şey sebep olabilirken meslek hastalığına işten ve iş yerinden kaynaklanan unsurlar sebep olmaktadır.
B) İş kazası kavramında her türlü dış etki sınırlı iken meslek hastalığında her an dış etki söz konusu olabilmektedir.
C) İş kazası, öğretide ve uygulamada çok geniş olduğu halde meslek hastalıkları çok sınırlı sayıdadır.
D) İş kazası sadece iş yerinde veya işverenin otoritesi altında gerçekleşirken meslek hastalıkları işten çıktıktan belli bir süre sonra da ortaya çıkabilmektedir.
E) İş kazası ani ve dıştan gelen bir olay iken meslek hastalığı çok uzun bir sürede oluşmaktadır.

Cevap: B) İş kazası kavramında her türlü dış etki sınırlı iken meslek hastalığında her an dış etki söz konusu olabilmektedir.

Açıklama: İş kazasında her türlü dış etki söz konusu olabilirken, meslek hastalığında sürekli dış etki söz konusudur; bu nedenle bu ifade doğru değildir.

14- Prim ödeme gün sayısına göre belirlenecek olan aylık bağlama oranı her 360 gün için yüzde kaçtır?

A) %5
B) %4
C) %3
D) %2
E) %1

Cevap: D) %2

Açıklama: Prim ödeme gün sayısına göre belirlenecek olan aylık bağlama oranı her 360 gün için %2’dir.

15- İşsizlik sigortasından yararlanmak için sigortalının iş sözleşmesinin sona ermesinden önceki kaç yıl içinde ve kaç gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemesi gerekmektedir?

A) Üç yıl içinde en az 600 gün
B) Dört yıl içinde en fazla 900 gün
C) Dört yıl içinde en az 900 gün
D) İki yıl içinde en az 600 gün
E) Üç yıl içinde en fazla 600 gün

Cevap: A) Üç yıl içinde en az 600 gün

Açıklama: İşsizlik sigortasından yararlanmak için sigortalının iş sözleşmesinin sona ermesinden önceki üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemesi gerekmektedir.

16- Sosyal Hizmetler Kurumu’nca koruma altına alınacak çocuklar için, ihtiyati tedbir mahiyetinde olmak üzere, çocuğun bakılacağı yerde çocuk mahkemesinin bulunmaması halinde söz konusu yerleşim yerinde bulunan aşağıdaki hangi mahkeme tarafından “korunma kararı” alınır?

A) Aile Mahkemesi
B) Asliye Ceza Mahkemesi
C) Sulh Hukuk Mahkemesi
D) İş Mahkemesi
E) Asliye Hukuk Mahkemesi

Cevap: A) Aile Mahkemesi

Açıklama: ?

17- Bütün dünyada sosyal güvenlik kurumlarından sayısal ve oransal olarak faydalananların en fazla olduğu, en geniş kapsamlı sigorta kolu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Malullük sigortası
B) Meslek hastalıkları sigortası
C) İşsizlik sigortası
D) Sağlık sigortası
E) Ölüm sigortası

Cevap: D) Sağlık sigortası

Açıklama: Sağlık sigortası, sosyal güvenlik kurumlarından en geniş kapsamlı ve en fazla faydalanılan sigorta koludur.

18- Aşağıdakilerden hangisi meslek hastalığı sigortasından yararlanma şartlarından biri değildir?

A) Çalışanın kuruma bildirilmemiş olması, onun bu haktan yararlanmasına engel olmaktadır.
B) Hastalık, sakatlık veya ölümün yürütülen işin sonucu olması gerekir.
C) Sigortalının meslek hastalığından ötürü bedence veya ruhça bir zarara uğraması gerekmektedir.
D) Kişinin 4/I-a veya 4/1-b sigortalısı olması gerekmektedir.
E) Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun tespiti kural olarak liste yönetimi ile belirlenmiştir.

Cevap: A) Çalışanın kuruma bildirilmemiş olması, onun bu haktan yararlanmasına engel olmaktadır.

Açıklama: Çalışanın kuruma bildirilmemiş olması, meslek hastalığı sigortasından yararlanmasına engel değildir.

19- Aşağıdakilerden hangisi GSS kapsamında sağlanacak sağlık yardımları ve hizmetleri arasında yer almaz?

A) Diş sağlığı hizmetleri
B) Analık hizmetleri
C) Yardımcı üreme sağlama hizmetleri
D) Estetik amaçlı yapılan her türlü sağlık hizmeti
E) Koruyucu sağlık hizmetleri

Cevap: D) Estetik amaçlı yapılan her türlü sağlık hizmeti

Açıklama: Estetik amaçlı yapılan sağlık hizmetleri GSS kapsamında sağlanmaz.

20- 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu m. 50/1’e göre işsizlik ödeneği miktarı, İş Kanunu m. 39 kapsamında hesaplanan asgari ücretin brüt tutarının yüzde kaçını geçemeyecek şekilde her ayın sonunda işsizin kendisine ödenir?

A) %40
B) %60
C) %70
D) %80
E) %50

Cevap: D) %80

Açıklama: İşsizlik ödeneği, asgari ücretin brüt tutarının %80’sini geçemez.