Uluslararası İlişkilerde Güncel Sorunlar 2023-2024 Final Sorular

Türkiye’nin dış politikası, özellikle AKP döneminde, farklı bölgelerde aktif diplomasi faaliyetleri ve stratejik iş birlikleriyle dikkat çekmiştir. Bu makalede, Türkiye’nin Somali’deki krize yönelik diplomasi faaliyetleri ve diğer güncel dış politika sorunları analiz edilecektir.

Somali Krizi ve Türkiye’nin Diplomasi Faaliyetleri

Türkiye, Somali’deki kriz sürecinde aktif bir rol üstlenmiş ve çeşitli diplomasi faaliyetleri yürütmüştür. Türkiye’nin bu bağlamda benimsediği diplomasi faaliyetleri arasında şunlar yer almaktadır:

1. Ülkenin Yeniden İnşası: Türkiye, devlet kurumları ve özel kurumları seferber ederek Somali’nin yeniden inşasında aktif rol oynamıştır. Bu çabalar, Somali’nin altyapısının iyileştirilmesi ve kalkınma projelerinin hayata geçirilmesini hedeflemiştir.

2. İnsani Yardım Politikası: Türkiye, devlet kurumları, TİKA, Türk Kızılayı ve İHH gibi sivil toplum kuruluşları aracılığıyla Somali’de etkin insani yardım politikaları geliştirmiştir. Bu politikalar, Somali halkının temel ihtiyaçlarının karşılanmasını ve yaşam koşullarının iyileştirilmesini amaçlamaktadır.

3. Uluslararası Konferanslar Düzenlemek: Türkiye, dünyanın dikkatini Somali’deki krize çekmek amacıyla uluslararası konferanslar düzenlemiş ve Somali sorununu küresel bir gündem haline getirmeyi başarmıştır.

4. Türk STK’larının Teşviki: Türk sivil toplum kuruluşları, savaşla parçalanmış ülkenin mağdurlarına yardım etmeye ve Türkiye’deki insan odaklı yeni projeler başlatmaya aktif olarak teşvik edilmiştir.

Ancak, Türkiye’nin Somali politikasında Somalili mültecilerin Türkiye’ye ulaşması için açık kapı politikası izlemek gibi bir uygulaması bulunmamaktadır. Türkiye’nin Somali’deki mültecilerle ilgili politikası, genellikle insani yardım ve yerinde destek sağlamaya yöneliktir.

Güncel Dış Politika Sorunları

Elçi Karlov Krizi ve Türk-Rus İlişkileri: Elçi Karlov krizinin ardından Rusya, terör eylemini kınamış ve Türkiye ile ilişkilerin bundan etkilenmeyeceğini belirtmiştir. Bu tutum, iki ülke arasındaki stratejik iş birliğinin önemini vurgulamaktadır.

Güneydoğu Asya ile İş Birliği: Türkiye, 2017 yılında Güneydoğu Asya ülkeleri ile “daha güçlü bir iş birliği için sektörel diyalog ortaklığı” başlatmıştır. Bu girişim, Türkiye’nin Asya’daki diplomatik ve ekonomik etkisini artırmayı amaçlamaktadır.

Yeniden Asya Politikası: Türkiye’nin “Yeniden Asya” politikası, Özbekistan, Azerbaycan, Rusya ve Çin ile ilişkilerini kapsamaktadır. Ancak, Libya bu politikanın kapsamına girmemektedir.

AB ve Ortak Dış ve Güvenlik Politikası: 2004-2009 yılları arasında Türkiye, AB’nin Ortak Dış ve Güvenlik Politikasına uyum sağlamış, ancak İran’ın nükleer programına ilişkin bildirilere uyum sağlamayı reddetmiştir.

Kıbrıs Müdahalesi: Türkiye’nin 1974’teki Kıbrıs müdahalesi, garantör devlet statüsüne dayanmaktadır. Bu statü, Türkiye’nin Kıbrıs’taki haklarını ve sorumluluklarını korumasına olanak tanımaktadır.

Türk-Amerikan İlişkilerinde Krizler: 2010’dan sonra Türk-Amerikan ilişkilerinde yaşanan krizler arasında Kudüs meselesi, S-400 krizi, Suriye krizi ve Halkbank krizi yer almaktadır. Ancak, Çuval olayı 2003 yılında gerçekleşmiştir ve bu dönemin dış politika sorunları arasında yer almaz.

Gümrük Birliği ve AB: Türkiye, AB ile Gümrük Birliği kurduğu için üçüncü ülkelerle uygulanan ortak tarife ve ticaret politikasını uygulamak zorundadır.

Türk-Rus Stratejik Ortaklığı: AKP döneminde Türk-Rus stratejik ortaklığının somut göstergeleri arasında iki ülke arasında vizelerin kaldırılması, ticaret hacminin artması ve nükleer alanda iş birliği yapılması yer almaktadır. Ancak, iki ülkenin Çeçen ve Kürt grupları terörist grup olarak kabul etmesi stratejik ortaklığın bir göstergesi değildir.

Birleşmiş Milletler ve Özbekistan: Türkiye, Birleşmiş Milletler’de Özbekistan aleyhine oy kullanmasının ardından, demokrasiyi teşvik etme gibi bir politika izlemediğini ilan ederek Özbekistan ile ilişkilerini dengelemiştir.

Batı’ya Karşı Bağımsızlık: Türkiye’nin Batı’ya karşı daha bağımsız davranması, yükselen Batı karşıtlığı ve milliyetçilik ile ilişkilendirilmekte ve bu durum Türk Gaulizmi olarak tanımlanmaktadır.

Yumuşak Güç Göstergeleri: Türkiye’nin AKP döneminde oluşan yumuşak gücünün göstergeleri arasında 1 Mart 2003 tezkeresinin TBMM’de reddedilmesi, Ege sorunlarının Uluslararası Adalet Divanı’na getirilmesi ve Ermenistan ile ortak tarih komisyonu kurulmasının önerilmesi yer almaktadır. Ancak, Kerkük-Yumurtalık petrol boru hattının kesilmesi yumuşak güç göstergesi değildir.

Pan-Türkist İdeoloji: Pan-Türkist ideoloji içerisine Mısır girmemektedir. Bu ideoloji daha çok Orta Asya ve Kafkasya’daki Türk devletleri ile ilişkilidir.

Orta Doğu Politikası: Türkiye’nin Orta Doğu’ya yönelik dış politikasının 2007 yılı sonrası karşılaştığı sorunlar arasında Davos krizi, su sorunu, İran’ın nükleer programı, alçak koltuk krizi ve Mavi Marmara olayı yer almaktadır.

CAATSA Yaptırımları: ABD’nin Türkiye’yi “Hasımlarıyla Yaptırımları Yoluyla Mücadele Etme Yasası” (CAATSA) yaptırımları kapsamına almasının nedeni, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 uçaksavar füze sistemi satın almasıdır.

Yumuşak Güç ve Dış Politika: 2002 yılı sonrasında Türk dış politikasının yumuşak güç olarak konumlanmasını kolaylaştıran faktörler arasında AB üyelik sürecinde ilerlemeler kaydedilmesi, tek parti hükümeti olması, 2001 ekonomik krizi ardından benimsenen ekonomik kurtarma paketinin işe yaraması ve PKK ile ateşkesin sağlanmış olması yer almaktadır. Ancak, ABD’nin Türkiye’den Orta Doğu’ya ilişkin taleplerine son vermesi bu faktörler arasında değildir.

Afrika Politikası: Türkiye’nin Afrika’ya yönelik dış politikasının güvenlik boyutunu yansıtan faaliyetler arasında askeri üs kurma, korsanlıkla mücadele, Birleşmiş Milletler barış gücü ekiplerine destek verme ve Afrika’dan gelen askeri personele eğitim verme yer almaktadır. Ortak güvenlik zirveleri bu kapsamda değerlendirilmez.

Orta Doğu Arabuluculuk Rolleri: Türkiye’nin 2000’li yılların ortasından itibaren Orta Doğu bölgesinde benimsemeye gönüllü olduğu arabuluculuk rolleri arasında Fatah ve İsrail, Irak’taki Sünni muhalif liderler ve ABD, Suriye ve İsrail ile Hamas ve Fatah arasında arabuluculuk yer almaktadır. Mısır ile İran arasında arabuluculuk Türkiye’nin üstlendiği roller arasında yer almaz.

Sivil Toplumun Gelişmesi: Türkiye’de sivil toplumun gelişmesini kolaylaştıran olaylar arasında 1996 yılında gerçekleşen Susurluk skandalı, 1999 yılında gerçekleşen Marmara Depremi, 1996 yılında düzenlenen Habitat II Konferansı ve 1999 yılında Türkiye’nin AB adaylığının resmileşmesi yer almaktadır. 1980 askeri darbesi sonrası askeri cuntanın faaliyetleri sivil toplumun gelişmesini kolaylaştıran olaylar arasında değildir.

Ekonomi Odaklı Dış Politika: Türkiye’nin ekonomi odaklı dış politika benimsediğini gösteren faktörler arasında tacir devletin yükselişi argümanı, Bir Kuşak Bir Yol Projesine aktif katılım sağlanması, “Yeniden Asya” açılımı ve ulus markalama stratejisi yer almaktadır. Ancak, asker-sivil ilişkilerinin düzenlenmesi ekonomi odaklı dış politika kapsamında değerlendirilmez.

Sonuç

Türkiye’nin dış politikası, farklı bölgelerde aktif diplomasi faaliyetleri ve stratejik iş birlikleri ile karakterize edilmektedir. Türkiye, Somali’deki krizden AB ile ilişkilerine, Orta Doğu’daki arabuluculuk rollerinden Afrika’ya yönelik politikalarına kadar geniş bir yelpazede etkinliğini sürdürmektedir. Bu politikaların temelinde insani yardım, yeniden inşa, stratejik ortaklıklar ve yumuşak güç unsurları yer almaktadır. Gelecekte de Türkiye’nin bu stratejik yaklaşımlarını sürdürerek küresel ve bölgesel düzeyde etkisini artırması beklenmektedir

1. Aşağıdakilerden hangisi Tunus’un geçiş sürecinde kurucu bir rol üstlenen Nahda Hareketi’nin lideridir?

A) Muhammed el-Bedii
B) Hasan el-Benna
C) Muhammed Mursi
D) Raşid el-Gannuşi
E) Munsif el-Merzuki

Cevap: D) Raşid el-Gannuşi

Açıklama: Nahda Hareketi’nin lideri Raşid el-Gannuşi’dir.

2. Brexit sonrası Kırım’ı ilhak eden Rusya’ya karşı uygulanan AB yaptırımlarıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Rusya’ya yönelik AB yaptırımlarının yeniden değerlendirilmesi söz konusu olacaktır.
B) Brexit sonrası Rusya’ya yönelik yaptırım politikalarında Almanya’nın belirleyici olması beklenmektedir.
C) Macaristan ve İtalya gibi devletler Rusya’ya yönelik yaptırımların yeniden düzenlenmesini talep edebilir.
D) Brexit sonrası Rusya’ya yönelik yaptırımların yumuşatılması muhtemeldir.
E) AB’nin Rusya’ya yönelik yaptırımlarında bir değişiklik beklenmemektedir.

Cevap: E) AB’nin Rusya’ya yönelik yaptırımlarında bir değişiklik beklenmemektedir.

Açıklama: AB’nin Rusya’ya yönelik yaptırımlarında Brexit sonrası bir değişiklik beklenmektedir.

3. Dağlık Karabağ sorununun tarihsel arka planı ve kaynağı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Rusya, 19. yüzyıldan itibaren Kafkasya’nın demografik yapısını değiştirerek bölgede kalıcı hakimiyet kurmayı ve böylece Müslüman nüfusunun daha kolay yönetilmesini sağlamayı hedeflemiştir.
B) Rusya, komşu bölgelerdeki Ermenileri 1828’den itibaren işgal etiği Azerbaycan topraklarına yerleştirmeye başlamıştır.
C) Sorunun kaynağında Rusya’nın 19. yüzyılın başlarından itibaren Kafkasya’ya ve Azerbaycan topraklarına yönelik benimsediği işgal ve göç politikaları bulunmaktadır.
D) Dağlık Karabağ sorununun tarihi 19. yüzyıla kadar uzanır.
E) Dağlık Karabağ sorununun kaynağında Azerbaycan’ın Rusya topraklarını işgal etmesi bulunmaktadır.

Cevap: E) Dağlık Karabağ sorununun kaynağında Azerbaycan’ın Rusya topraklarını işgal etmesi bulunmaktadır.

Açıklama: Dağlık Karabağ sorununun kaynağında Azerbaycan’ın Rusya topraklarını işgal etmesi bulunmamaktadır.

4. Vestfalya Anlaşması’ndan bugüne dek din ve uluslararası ilişkiler arasındaki ilişkinin genel seyri dikkate alındığında aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Fundamentazlim ve dini terör eylemleri dinin savaş ve çatışma kaynağı olduğuna ilişkin erken sekülerizm yorumlarını güçlendirmiştir.
B) Din ve din ile ilişkili gelişmeler modernleşme anlatısı içinde ilkellik ve geriye gidiş olarak görülmüştür.
C) Postmodernizm ‘ilerleme’ ve ‘gelişmenin’ tek yolunun sekülerleşme olmadığını, Batı dışındaki dünyada dini reddetmeyen modernleşme örneklerinin olduğunu göstermiştir.
D) Dini canlanma genel itibariyle Batılı, liberal, modern, seküler devlet anlayışının yaşadığı krize bir yanıt niteliği taşımaktadır.
E) 11 Eylül dinin uluslararası ilişkilere ve siyasete dahil edilişi tartışmalarını zayıflatan bir kırılma noktası olmuştur.

Cevap: E) 11 Eylül dinin uluslararası ilişkilere ve siyasete dahil edilişi tartışmalarını zayıflatan bir kırılma noktası olmuştur.

Açıklama: 11 Eylül saldırıları, dinin uluslararası ilişkiler ve siyasete dahil edilişi tartışmalarını güçlendirmiştir.

5. 2021 itibariyle Birleşmiş Milletler’e kaç devlet üyedir?

A) 164
B) 111
C) 50
D) 51
E) 193

Cevap: E) 193

Açıklama: 2021 itibariyle Birleşmiş Milletler’e 193 devlet üyedir.

6. Doğu Türkistan’ın tarihi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Bölgenin adı 1911 yılında kurulan Milliyetçi Çin Cumhuriyeti yönetimi tarafından “Xinjiang” (Sincan) olarak değiştirilmiştir.
B) Bölgenin adı 1884’de Çin İmparatoru tarafından “Xinjiang” (Sincan) olarak değiştirilmiştir.
C) Bölgenin Han bürokratları tarafından yönetilmesi 1911 yılında kurulan Milliyetçi Çin Cumhuriyeti döneminde başlamıştır.
D) Doğu Türkistan, 18. ve 19. yüzyıllarda iki kez Çin işgaline uğramıştır.
E) Doğu Türkistan 1864-1976 arasında Yakup Bey liderliğinde bağımsız olduğu bir dönem yaşamıştır.

Cevap: A) Bölgenin adı 1911 yılında kurulan Milliyetçi Çin Cumhuriyeti yönetimi tarafından “Xinjiang” (Sincan) olarak değiştirilmiştir.

Açıklama: ?

7. Hangi ABD başkanı Çin’in Dünya Ticaret Örgütü’ne üyeliğini desteklemiştir?

A) William (Bill) J. Clinton
B) Joseph R. Biden
C) Barack H. Obama
D) Donald J. Trump
E) George W. Bush

Cevap: A) William (Bill) J. Clinton

Açıklama: Çin’in Dünya Ticaret Örgütü’ne üyeliğini destekleyen ABD başkanı Bill Clinton’dır.

8. Arap Birliği’nin 1964’te Kahire’deki toplantısının ardından kurulan ve Filistin mücadelesinde üstlendiği rolle ilerleyen dönemde Filistinlilerin uluslararası arenada meşru temsilcisi haline gelen yapı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Filistin Direniş Örgütleri Birliği
B) Hamas
C) Filistin Kurtuluş Örgütü
D) İslami Cihad
E) Filistin Ulusal İnisiyatifi

Cevap: C) Filistin Kurtuluş Örgütü

Açıklama: 1964’te kurulan ve Filistinlilerin uluslararası arenada meşru temsilcisi haline gelen yapı Filistin Kurtuluş Örgütü’dür.

9. Aşağıdakilerden hangisi 1967 Haziran’ındaki savaşta İsrail’e karşı oluşan koalisyonda yer alan ülkelerdir?

A) Mısır- Irak- Lübnan
B) Mısır- Suriye- İran
C) Mısır- Suriye- Ürdün
D) Mısır- Irak- Ürdün
E) Suriye- Ürdün- Lübnan

Cevap: C) Mısır- Suriye- Ürdün

Açıklama: 1967 Haziran Savaşı’nda İsrail’e karşı koalisyonda Mısır, Suriye ve Ürdün yer almıştır.

10. Aşağıdaki olaylardan hangisi dini, uluslararası ilişkiler ve siyaset alanının dışında bırakan anlayış çerçevesinde din ile ilişkili gelişmelerin ve olayların bir geriye gidiş ve anomali olarak nitelendirilmesinin bir örneğidir?

A) 11 Eylül Saldırıları
B) 30 Yıl Savaşları
C) Vestfalya Barışı
D) 1979 İran İslam Devrimi
E) 2001 Afganistan İşgali

Cevap: D) 1979 İran İslam Devrimi

Açıklama: 1979 İran İslam Devrimi, dini, uluslararası ilişkiler ve siyaset alanının dışında bırakan anlayış çerçevesinde din ile ilişkili gelişmelerin bir anomali olarak nitelendirilmesinin bir örneğidir.

11. BM Güvenlik Konseyi (BMGK) tarafından 1973 Arap-İsrail Savaşı bağlamında alınan ve taraflar arasındaki çatışmanın sona erdirilmesi ve 242 sayılı BMGK kararının uygulanmasını içeren karar aşağıdakilerden hangisidir?

A) 372 sayılı karar
B) 275 sayılı karar
C) 338 sayılı karar
D) 302 sayılı karar
E) 347 sayılı karar

Cevap: C) 338 sayılı karar

Açıklama: BM Güvenlik Konseyi’nin 1973 Arap-İsrail Savaşı bağlamında aldığı 338 sayılı karar, taraflar arasındaki çatışmanın sona erdirilmesi ve 242 sayılı kararın uygulanmasını içermektedir.

12. İngiltere’nin AB’den ayrılma sürecini ifade eden Brexit’le ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) İngiltere’nin Avrupa Dış Eylem Servisi’yle olan ilişkisinin azalması söz konusu olacaktır.
B) Brexit sonrasında AB üye devletleri ve İngiltere arasındaki mevcut ikili ilişkilerde gelişmeler görülmesi beklenmektedir.
C) İngiltere üçüncü bir ülke konumuna düşmüştür ve AB kurumlarındaki pozisyon ve üyeliklerini kaybetmiştir.
D) AB ve İngiltere arasındaki yeni ilişkiler; komiteler ve imzalanacak anlaşmalar doğrultusunda kurulacaktır.
E) İngiltere artık AB’nin yasal ve idari mevzuatını şekillendirme gücünü kaybetmiştir.

Cevap: A) İngiltere’nin Avrupa Dış Eylem Servisi’yle olan ilişkisinin azalması söz konusu olacaktır.

Açıklama: ?

13. Aşağıdaki olaylardan hangisi modern uluslararası ilişkilerin başlangıcı olarak kabul edilir?

A) Fransız Devrimi
B) Vestfalya Anlaşması
C) Soğuk Savaş’ın Sonlanması
D) 11 Eylül Saldırıları
E) Birinci Dünya Savaşı

Cevap: B) Vestfalya Anlaşması

Açıklama: Vestfalya Anlaşması modern uluslararası ilişkilerin başlangıcı olarak kabul edilir.

14. Doğu Türkistan’ın statüsü ile aşağıda verilen tarihsel bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) 1933-1934 arasında “Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti” adıyla bağımsızlık yaşamıştır.
B) 1864-1976 arasında Yakup Bey liderliğinde bağımsızlık yaşamıştır.
C) 1955 yılında bağımsızlık ilan etmiştir.
D) “Xinjiang/Sincan Uygur Özerk Bölgesi” adıyla bugün hala Çin’e bağlı özerk bölgelerden biri durumdadır.
E) 1944-1949 arasında “Doğu Türkistan Cumhuriyeti” adıyla bağımsızlık yaşamıştır.

Cevap: C) 1955 yılında bağımsızlık ilan etmiştir.

Açıklama: Doğu Türkistan 1955 yılında bağımsızlık ilan etmemiştir.

15. Türkiye’de hangi ülkeden gelen geçici koruma statüsünde bulunan göçmenlerin sayısı daha fazladır?

A) Suriye
B) Afganistan
C) Libya
D) Irak
E) Somali

Cevap: A) Suriye

Açıklama: Türkiye’de geçici koruma statüsünde bulunan göçmenlerin çoğunluğu Suriye’den gelmektedir.

16. Yemen’deki halk ayaklanmasının ardından Ali Abdullah Salih’in yerine gelerek geçiş sürecini yürüten aktör aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ali Muhsin el-Ahmar
B) Abdül Melik el-Husi
C) Hamid el-Ahmar
D) Abdu Rabbuhu Hadi Mansur
E) Ahmed Salih

Cevap: D) Abdu Rabbuhu Hadi Mansur

Açıklama: Yemen’deki halk ayaklanmasının ardından Ali Abdullah Salih’in yerine gelerek geçiş sürecini yürüten aktör Abdu Rabbuhu Hadi Mansur’dur.

17. Aşağıdakilerden hangisinde İngiltere’nin AB’den ayrılma sürecini başlatan ve tamamlayan İngiltere başbakanları doğru olarak verilmiştir?

A) Terasa May- Borish Johnson
B) David Cameron- Borish Johnson
C) Tony Blair- Terasa May
D) Tony Blair- David Cameron
E) David Cameron- Terasa May

Cevap: B) David Cameron- Borish Johnson

Açıklama: İngiltere’nin AB’den ayrılma sürecini başlatan başbakan David Cameron, tamamlayan ise Borish Johnson’dır.

18. Aşağıdakilerden hangisi eski ve yeni terörizmin farklılaştığı alanlardan değildir?

A) Eylem biçimi
B) Devlet desteği
C) Motivasyon
D) Örgütsel yapı
E) Hedef seçimi

Cevap: B) Devlet desteği

Açıklama: Eski ve yeni terörizm arasında devlet desteği alanında farklılaşma yoktur.

19. Aşağıdakilerden hangisi Orta Doğu’daki otoriter rejimlerin toplumsal meşruiyeti sağlamak için başvurduğu araçlardan biri değildir?

A) Dini inançlar
B) Adil ve şeffaf seçimler
C) Rant ekonomisi
D) Bölgecilik ve kabilecilik
E) Milliyetçilik

Cevap: B) Adil ve şeffaf seçimler

Açıklama: Orta Doğu’daki otoriter rejimler adil ve şeffaf seçimler ile toplumsal meşruiyet sağlamazlar.

20. Bir devletin Büyük Güç (Great Power), dolayısıyla da “Kutup” olarak tanımlanması için o devletin hangi özelliklere sahip olması gerekir?

A) Sadece nüfus ve toprak büyüklüğü
B) Sadece siyasi güç
C) Sadece askeri güç
D) Siyasi, ekonomik ve askeri gücün yanı sıra örgütsel ve kurumsal yeterlilik
E) Sadece ekonomik güç

Cevap: D) Siyasi, ekonomik ve askeri gücün yanı sıra örgütsel ve kurumsal yeterlilik

Açıklama: Bir devletin Büyük Güç olarak tanımlanması için siyasi, ekonomik ve askeri gücün yanı sıra örgütsel ve kurumsal yeterliliğe sahip olması gerekir.