Jeomorfoloji 2023-2024 Vize Soruları

1. Yeryüzündeki kayaçların aşınıp taşınıp parçalanmasından oluşan materyallerin belli sahalarda birikmesinden sonra fiziksel ya da kimyasal yollarla oluşan birikime….. adı verilir.
Yukarıda verilen boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) tabaka
B) taş
C) mineral
D) sediment
E) kaya

Cevap: D) sediment

Açıklama: Sediment, aşındırma sonucu oluşan maddelerin belli sahalarda birikmesiyle oluşur.

2. Aşağıdakilerden hangisinde Neptunizm teorisinin açıklaması verilmiştir?

A) Bütün kayaların ve yeryüzü şekillerinin iç etkenler ve süreçlerle oluştuğunu varsayan jeomorfoloji görüşüdür.
B) Bütün kayaların oluşumunda suyun asıl etken ve ortam olduğunu varsayan jeomorfoloji görüşüdür.
C) Dünü anlamak için bugün aktif hâlde olan etken ve süreçleri bilmenin gerektiğini öğreten, böylece teolojik doğmalara ve katastrofizme karşı olan görüştür.
D) Morfolojik şekiller ve süreçlerin genellikle tanrısal kuvvetlerle açıklandığı, meydana gelen değişikliklerin de tanrıların işi sayıldığı görüştür.
E) Jeomorfolojik evrimin yapı ve litolojiye, etken ve süreçlere ve sonunda zaman unsurunun süresine bağlı olarak belli aşamalardan geçen bir seyir izleyeceği ve bu aşamalarda belli şekillerin oluşacağı düşüncesidir.

Cevap: B) Bütün kayaların oluşumunda suyun asıl etken ve ortam olduğunu varsayan jeomorfoloji görüşüdür.

Açıklama: Neptunizm teorisi, suyun kaya oluşumundaki başlıca etken olduğunu savunan görüştür.

3. 24 Nisan 2015 tarihinde İstanbul Üniversitesi Coğrafya Bölümü öğretim üyelerinden ….. önderliğinde “Jeomorfoloji Derneği” ismiyle İstanbul’da mesleki bir dernek kurulur.
Ülkemizdeki ikinci jeomorfoloji derneği ile ilgili yukarıdaki ifadede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Prof. Dr. Hakan YİĞİTBAŞIOĞLU
B) Prof. Dr. İlhan KAYAN
C) Prof. Dr. İsa CÜREBAL
D) Prof. Dr. İbrahim ATALAY
E) Prof. Dr. Hüseyin TUROĞLU

Cevap: E) Prof. Dr. Hüseyin TUROĞLU

Açıklama: 2015 yılında İstanbul’da kurulan Jeomorfoloji Derneği, Prof. Dr. Hüseyin TUROĞLU önderliğinde kurulmuştur.

4. Kayaların genel ve temel özelliklerinden hangisi katılaşım kayaları grubunu diğer kayalardan belirgin şekilde ayırmaktadır?

A) Kıvrımlı yapı
B) Tabakalı yapı
C) Fosilli yapı
D) Şistozite yapısı
E) Kristalli yapı

Cevap: E) Kristalli yapı

Açıklama: Katılaşım kayaları kristalli yapısıyla diğer kaya türlerinden ayrılır.

5. Mohs sertlik skalasına göre minerallerin içinde 1 değerliği ile en yumuşak olanı ve tırnakla çizilebileni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Fluorit
B) Kalsit
C) Jips
D) Apatit
E) Talk

Cevap: E) Talk

Açıklama: Talk, Mohs sertlik skalasında en yumuşak mineral olarak bilinir.

6. Morfoloji terimi ilk defa, 19.yüzyılda ….. tarafından yazılan Lehrbuch der Geognosie (Jeoloji Kitabı) isimli kitapta ifade edilmiştir.
Yukarıdaki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Erich Obst
B) K. Friedrich Naumann
C) Karl Ritter
D) Alexander von Humbolt
E) Herbert Louis

Cevap: B) K. Friedrich Naumann

Açıklama: “Morfoloji” terimi ilk kez K. Friedrich Naumann tarafından kullanılmıştır.

7. Minerallerin tanımlanmasında kristal şekilleri ve atomik yapıları yanında fiziksel özelliklerinden de yararlanılır. Aşağıdakilerden hangisi minerallerin fiziksel özelliklerinden biri değildir?

A) Tat
B) Renk
C) Manyetik özellik
D) Atom ve iyon yarıçapları
E) Koku

Cevap: D) Atom ve iyon yarıçapları

Açıklama: Atom ve iyon yarıçapları, mineralin fiziksel özelliklerinden biri değildir.

8. Aşağıdakilerden hangisi jeomorfoloji disiplininin sekiz ana alt dalından biri değildir?

A) Denizaltı Jeomorfolojisi
B) Fotojeomorfoloji
C) Flüvyal Jeomorfoloji
D) Glasiyal Jeomorfoloji
E) Periglasiyal Jeomorfoloji

Cevap: B) Fotojeomorfoloji

Açıklama: Fotojeomorfoloji, jeomorfolojinin ana alt dallarından biri değildir.

9. Dalga ve akıntı etkileri hafiftir. İnce kumlu, milli ve killi unsurlar hâkimdir. Kalker ve dolomitik kalkerler oluşur. Unsur boyutları birbirine yakındır. Yer yer çakıl merceklerine rastlanır. Çok iyi elenme ve laminalı tabakalaşma görülür. Tabakaların alansal yayılışı genellikle geniştir. Tabaka kalınlıkları fazla değişken değildir. Tabaka yüzeylerinde bazen ripplemarklar bulunur. Yer yer ara tabakalar hâlinde kimyasal depolar bulunur. Geniş alanlarda yanal yan geçişler izlenir. Düşey doğrultuda litolojik farklılaşma hızlı ve belirgindir. Diskordant istiflenme yaygın değildir. Volkanik sahalarda lav veya piroklastik maddelerden, glasiyelere komşu sahalarda buzul kökenli unsurlardan oluşan ara tabakalar bulunur. Kalsiyum karbonat bakımından doygun sığ ve hareketli diplerde oolitlere rastlanır.
Yukarıda genel özelliklerinden bahsedilen denizel fasiyes aşağıdakilerden hangisidir?

A) Derin deniz fasiyesi
B) Litoral fasiyes
C) Hadal fasiyes
D) Kiyi fasiyesi
E) Sığ deniz fasiyesi

Cevap: E) Sığ deniz fasiyesi

Açıklama: Sığ deniz fasiyeslerinde kum, kil ve mili unsurlar hâkimdir.

10. Unsur boyutları arasındaki fark azdır. Elenme çok iyidir. Kumul kumlarında 0,12-0,25 mm arasındaki unsurlar fazladır. Lös depolarında unsurlar 0,002-0,005 mm arasındadır. Yuvarlak kum taneleri daha yaygındır (%10-20’den çok). Tane yüzeyleri rüzgâr aşındırmasından dolayı mattır. Bazıları da cilalıdır. Sınırlarında genelde düzlemsel olmayan tabakalardan oluşan çapraz tabakalaşma yaygındır. Tabakalar düzensizdir. Mercekler hâlindedir. Tabakalaşma yüzeyleri nadiren yataydır, genellikle 30° dolayında eğimli ve bazen yüzeyleri ripplemarklıdır.
Yukarıda genel özelliklerinden bahsedilen karasal fasiyes aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rüzgâr depoları
B) Glasiyal depolar
C) Flüvyal depolar
D) Plaj depoları
E) Göl depoları

Cevap: A) Rüzgâr depoları

Açıklama: Rüzgâr depoları ince kumlardan oluşur ve çok iyi elenmiştir.

11. Unsur boyutları çok farklıdır (kil ile blok arasında). Elenme çok iyi değildir. Çökelme birimleri çok kez mercek şeklindedir. Kalınlaşma ve hızla incelme olur. İnce unsurlar içinde iri unsurlardan oluşan cepler vardır. Genellikle düzlemsel tabakalar arasında çapraz tabakalaşma vardır. Kuvars çakıllarının basıklık indisi genellikle 2’den azdır. Çakıl depolarında çakıl eksenleri akışı aşağıdır (15-30°). Unsurlar bileşim bakımından heterojendir. Kum taşları ve kum depolarında çimento genellikle killidir. Kum taneleri köşeli ve değişik boyutlardadır. Orta irilikteki kumların yuvarlaklık indisi 0-60 arasındadır. Kil tıkacı, krevas, leve ve burun seti depoları gibi depolardır.
Yukarıda genel özelliklerinden bahsedilen karasal fasiyes aşağıdakilerden hangisidir?

A) Flüvyal depolar
B) Rüzgâr depoları
C) Glasiyal depolar
D) Göl depoları
E) Çöl depoları

Cevap: A) Flüvyal depolar

Açıklama: Flüvyal depolar, akarsuların taşıdığı materyallerin birikimi sonucu oluşan karasal depolardır.

12. Çökelmedeki bazı düzensizliklerin çeşitli nedenleri olabilir. Fakat bu düzensizlikler genellikle o sahadaki bir süre için okyanus, deniz ve göller gibi çökelme ortamlarında çökelmenin sona ermesi ve sahanın su yüzeyine çıkarak dış etkenlerle bir aşınma alanı hâline dönüşmesi ile ilgilidir. Oldukça uzun zaman sürmüş bu tür çökelme kesintileri, genellikle deniz seviyesinde veya yer kabuğunda meydana gelen tektonik hareketlerle ilgilidir. Bu gibi durumlarda altta ve üstte bulunan iki tabaka arasında, tabakaların uzanış ve eğimleri bakımından bir uyum yoktur. Bu şekildeki uyumsuz tabakalaşmaya ….. tabakalaşma denir.
Yukarıda verilen boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) konkordans
B) heterojen
C) açılı diskordans
D) diskordant
E) homojen

Cevap: D) diskordant

Açıklama:

13. Aşağıdakilerden hangisi sedimentitlerin unsur boyutlarından biri değildir?

A) Kum
B) Mil
C) Tüf
D) Kil
E) Çakıl

Cevap: C) Tüf

Açıklama: Tüf, volkanik bir kayaç olup sedimentitlerin unsur boyutlarından biri değildir.

14. Doğal olarak elementlerden oluşan, belli bir kimyasal bileşime ve düzenli bir kristal yapıya sahip katı inorganik bileşiklere ne isim verilmektedir?

A) Taş
B) Mineral
C) Kaya
D) Element
E) Atom

Cevap: B) Mineral

Açıklama: Mineraller, düzenli kristal yapıya ve belirli kimyasal bileşime sahip doğal katı maddelerdir.

15. Yer kabuğunun derinliklerinde bulunan ve sıcaklığı 600-1300°C arasında değişen kıvamlı ve akışkan yapıya sahip magma, uçucu bileşenler içeren silikatlardan oluşan bir eriyiktir. Magma derinlerde yavaş yavaş soğursa, içerdiği malzeme kendi ideal isi ve basınç koşullarında yavaş yavaş kristallenir. Kristaller iri taneli olur, soğuma ve katılaşma yüzeye yakın yerlerde olursa damar kayaçları şeklinde olabilir, bunlar bazen yüzeyde katılaşır.
Yukarıdaki paragrafta hangi tür kayaların özelliklerinden bahsedilmemistir?

A) Katılaşım kayaları
B) Magmatik kayalar
C) Volkanik kayalar
D) Sedimentitler
E) Magmatitler

Cevap: D) Sedimentitler

Açıklama: Paragrafta sedimentitlerden bahsedilmemektedir, magmatik kayalar vurgulanmıştır.

16. Günümüzde, modern jeomorfolojide kullanılan jeomorfoloji tanımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yeryüzü şekillerini, bunların oluşum, evrim ve özelliklerini inceleyen bilim dalıdır.
B) Karalardaki ve su kütleleri (okyanus ve denizler) altındaki yer şekillerinin oluşumunu, gelişimini, kökenini, türlerini, coğrafi dağılımı ve sınıflandırılmalarını, birbirleriyle ilişkilerini inceleyen bir bilimdir.
C) Karalar üzerindeki ve okyanus, deniz ve göl gibi su kütlelerinin altındaki litosferin yüzeyinde görülen yer şekillerini inceleyen, oluşum ve evrimlerini açıklayan, bunları sınıflandıran, coğrafik yayılış ve gruplanmalarını nedenleriyle birlikte araştıran bir bilim dalıdır.
D) Yer şekilleri ve onların oluşturduğu yeryüzü görünümleri ile bunları meydana getiren ve değişikliğe uğratan iç-dış etmenleri ve süreçleri disiplinler arası ve sistematik olarak inceleyen yer bilimi dalıdır.
E) Yeryüzü şekillerinin oluşum ve gelişimlerini, bunların coğrafi dağılış ve kümeleşme nedenlerini araştıran bilim dalıdır.

Cevap: C) Karalar üzerindeki ve okyanus, deniz ve göl gibi su kütlelerinin altındaki litosferin yüzeyinde görülen yer şekillerini inceleyen, oluşum ve evrimlerini açıklayan, bunları sınıflandıran, coğrafik yayılış ve gruplanmalarını nedenleriyle birlikte araştıran bir bilim dalıdır.

Açıklama:

17. Killi ve kireçli tortularda tabakalar, genellikle eşit boyutta aynı cins tanelerden meydana gelir. Unsur boyutlarının eşit ya da eşite yakın olduğu bu çeşit tabakalaşmaya….. tabakalaşma denir.
Yukarıda verilen boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) konkordant
B) heterojen
C) homojen
D) diskordant
E) açılı diskordant

Cevap: C) homojen

Açıklama: Homojen tabakalaşma, eşit veya eşite yakın boyutlardaki unsurların birikmesiyle oluşur.

18. Unsur boyutları sınıflamasına göre kumlar doğada hangi milimetrik değerler arasında bulunurlar?

A) 0,02-2 mm
B) < 0,002 mm
C) 0,002-0,02 mm
D) 2-200 mm
E) > 200 mm

Cevap: A) 0,02-2 mm

Açıklama: Kumlar, genellikle 0,02 ile 2 mm arasındaki tanelerden oluşur.

19. Aşağıdakilerden hangisi milattan önce yaşamış, ilk kez bilimsel jeomorfoloji yolunda görüşler sunmuş kişilerden biri değildir?

A) Leonardo da Vinci
B) Seneca
C) Thales
D) Heredot
E) Aristo

Cevap: A) Leonardo da Vinci

Açıklama: Leonardo da Vinci, milattan sonra yaşamış bir bilim insanıdır.

20. Jeomorfoloji biliminin tarihçesine bakıldığında günümüze kadar altı önemli teori ortaya atılmıştır. Aşağıdakilerden hangisi bu teorilerden birisi değildir?

A) Neptunizm teorisi
B) Plütonist teorisi
C) İzafiyet teorisi
D) Katastrofik teori
E) Aktüalizm teorisi

Cevap: C) İzafiyet teorisi

Açıklama: İzafiyet teorisi, jeomorfoloji bilimine değil, fizik bilimine ait bir teoridir.