Manevi Destek Hizmetleri Ünite-3

Giriş

Sosyal hizmet, insanların refahını artırmak, dezavantajlı bireylerin yaşam kalitesini iyileştirmek amacıyla yapılan mesleki bir çalışma alanıdır. Batı’da kurumsallaşan sosyal hizmet alanı, tarihsel olarak İslam dininin ahlaki ve sosyal temellerinde de güçlü bir şekilde bulunur. İslam dini, insana ve insan haklarına değer veren, toplumsal yardımlaşmayı teşvik eden bir dindir ve Hz. Peygamber’in (SAV) hayatı boyunca sergilediği örnek uygulamalar bu bakış açısını somutlaştırır.

İslam’ın İnsan Hakları ve Sosyal Adalet İlkeleri

İslam dini, insan haklarını ilahi bir emir olarak tanımlar ve herkesin eşit haklara sahip olduğunu vurgular. Kur’an-ı Kerim’de insana “Allah’ın halifesi” sıfatı verilmiş ve üstün kılındığı bildirilmiştir (Bakara, 2/30). İslam, insanın onurunu ve haklarını kutsal bir emanet olarak görür ve bunu koruma altına almayı öğütler. Bu bağlamda, insan hakları kavramı, İslam hukukunun özünde mevcuttur; insan haklarının temel taşları olarak kabul edilen yaşam, mal, akıl, din ve nesil güvenliği İslam’da beş temel koruma alanı olarak görülmektedir.

Hz. Peygamber Döneminde Sosyal Hizmet Uygulamaları

Hz. Muhammed (SAV), İslam’ın rehberi olarak tüm toplumsal katmanlara yönelik birçok sosyal hizmet uygulaması gerçekleştirmiştir. Çeşitli ihtiyaç sahiplerine yönelik yardım organizasyonları kurarak, toplumsal dayanışma ruhunu güçlendirmiştir. Örneğin, yetimlere, yoksullara ve göçmenlere yönelik yardımlar gibi uygulamalar günümüz sosyal hizmet anlayışının temel ilkeleri ile örtüşür. Medine Sözleşmesi ve Veda Hutbesi gibi insan hakları bağlamında ele alınabilecek uygulamalar, İslam’da sosyal adaletin ve hakkaniyetin önemini gözler önüne serer.

İslam’da Dezavantajlı Gruplar: Yetimler, Fakirler ve Engelliler

İslam’da dezavantajlı gruplara yönelik yaklaşım, insan hakları ve sosyal adalet ilkeleri çerçevesinde geliştirilmiştir. Hz. Peygamber, yetimlere, fakirlere ve engellilere yönelik pek çok uygulamaya imza atmıştır. Örneğin, yetimlerin malına el konulmaması, fakirlerin korunması ve engellilerin toplumsal yaşamdan dışlanmaması gibi prensipler İslam hukuku ve ahlakında detaylandırılmıştır. İslam, aynı zamanda engellilere rehberlik etme ve ihtiyaçlarını giderme sorumluluğunu topluma yükleyerek, onlara duyulan saygıyı artırmıştır.

İnfak, İhsan ve İsar Kavramları: İslam’da Sosyal Yardım ve Dayanışma

İslam dininde sosyal adaletin sağlanması amacıyla infak, ihsan ve isar kavramları ön plana çıkar. İnfak, kişinin malını Allah rızası için yoksullara harcamasıdır. İhsan, insanlara iyilik etmek anlamında kullanılırken; isar, başkasının ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önüne koymayı ifade eder. Bu kavramlar, toplumsal sorumluluğun sadece bireysel değil, aynı zamanda toplu olarak da üstlenilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. İslam toplumunda infak, sosyal hizmetin köklü bir parçası olarak işlev görmüş, toplumsal dayanışma ve adaletin sağlanmasında önemli bir rol oynamıştır.

İslam’da Sosyal Refahın Kapsamı ve Uygulamaları

İslam’ın sosyal refah kavramı, toplumu her bir ferdin huzur ve güven içinde yaşamasını hedefleyen bir yapı üzerine kuruludur. İslam toplumunda sosyal refah uygulamaları, sadece yoksullara yardım etmekle sınırlı kalmamış, aynı zamanda toplumun her bir ferdinin birbirine destek olmasını da içermiştir. Hz. Ömer’in döneminde uygulanan vatandaşlık geliri modeli ve annelere verilen çocuk parası gibi sosyal refah uygulamaları, günümüz refah devletlerinde görülen yardımların ilk örnekleridir.

İslam Dünyasında Sosyal Hizmetlerin Kurumsallaşması

İslam tarihi boyunca sosyal hizmet alanında birçok kurumsal yapı geliştirilmiştir. Osmanlı döneminde vakıf sistemleri, hastaneler, kervansaraylar ve yetimhaneler gibi çeşitli sosyal hizmet kurumları kurulmuştur. Bu kurumlar, İslam’ın toplum sağlığı, eğitim, barınma gibi temel sosyal hizmet alanlarında insanlara yardım etme anlayışını yansıtır.

Sonuç

Sonuç olarak, İslam’ın insana ve toplumsal sorumluluklara yaklaşımı, modern sosyal hizmet anlayışının temelini oluşturacak prensipler içerir. İslam’ın insana verdiği değer, insan haklarını güvence altına alması ve sosyal adaleti vurgulaması sosyal hizmetin evrensel ilkeleri ile uyum içindedir. İslam, insanları, yaratılış itibarıyla değerli varlıklar olarak kabul eder ve onları maddi-manevi her türlü yoksunluktan koruma amacı güder. Bu bağlamda, İslam’ın sosyal hizmete bakışı, modern anlamda toplumsal dayanışmanın temellerini atan bir perspektif sunar

1- Hz. Peygamber’in (SAV), “Kelime-i şehadet getirmek, namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek ve hacca gitmektir” şeklinde tarif ettiği kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) İslam
B) Müslüman
C) Mümin
D) İman
E) İhlas

Cevap: A) İslam

Açıklama: Hz. Peygamber’in bu tanımlaması, İslam’ın beş temel şartını ifade eder ve bu ibadetler İslam dininin temel yapı taşları olarak kabul edilir.

2- İslam’da sosyal yardımlaşma hangi kavramla ifade edilmektedir?

A) Zekât
B) Sadaka
C) İsar
D) İnfak
E) İhsan

Cevap: D) İnfak

Açıklama: İnfak, İslam’da malı Allah rızası için harcamak, ihtiyaç sahiplerine yardım etmeyi ifade eder.

3- İslam’a göre Müslümanların uyması gereken temel referans aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kur’an-ı Kerim
B) Kur’an-ı Kerim ve sünnet
C) Akıl
D) Sünnet
E) İlim

Cevap: B) Kur’an-ı Kerim ve sünnet

Açıklama: İslam dininde Müslümanların hayatında yol gösterici temel kaynaklar Kur’an-ı Kerim ve sünnettir.

4- Hz. Peygamber’in hicret esnasında Medine’deki farklı inanç mensupları ve etnik gruplarla yaptığı sözleşme aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hilfu’l-Fudul
B) Hudeybiye Anlaşması
C) Medine Sözleşmesi
D) Mekke Sözleşmesi
E) Veda Hutbesi

Cevap: C) Medine Sözleşmesi

Açıklama: Medine Sözleşmesi, Hz. Muhammed’in Medine’de toplumsal barış ve iş birliğini sağlamak amacıyla yaptığı ilk İslam devleti sözleşmesidir.

5- “Ey insanlar! Rabbiniz birdir, babanız da birdir; hepiniz Adem’densiniz, Adem de topraktandır” sözüyle hangi noktaya dikkat çekilmek istenmiştir?

A) İnsanlar arasındaki eşitliğe
B) Irk üstünlüğüne
C) Irk inkârına
D) Milliyetçiliğe
E) Irkçılığa

Cevap: A) İnsanlar arasındaki eşitliğe

Açıklama: Bu söz, insanlıkta eşitlik anlayışını, insanların aynı kökenden geldiğini vurgular.

6- “Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın” ayeti hangi konuya dikkat çekmektedir?

A) İyilikte yardımlaşın
B) İyilik yapmada cimrilik etmeyin
C) İnfakta bulunmayın
D) Elinizdekinin kıymetini bilin
E) Güzel ahlaklı olun

Cevap: B) İyilik yapmada cimrilik etmeyin

Açıklama: Bu ayet, İslam’da kendine zarar verecek davranışlardan sakınmanın önemine işaret eder.

7- İslam dünyasında sosyal hizmet uygulamalarının hem teorik hem uygulama altyapısının kurumsallaştırılarak gerçekleştiği tarih aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1601
B) 1876
C) 600’lü yıllar
D) 900’lü yıllar
E) 2011

Cevap: C) 600’lü yıllar

Açıklama: İslam dünyasında sosyal hizmetler, Hz. Muhammed döneminden itibaren kurumsallaşmaya başlamıştır.

8- Hz. Peygamber’in: “işaret parmağıyla orta parmağını göstererek ben, cennette şöyle yan yana bulunacağız.” müjdesinde yan yana kalacağı kişi kim olarak ifade edilmektedir?

A) Sadaka veren
B) Başkasına yardımcı olan
C) İbadetlerini hakkıyla yerine getiren
D) Dedikodu etmeyen
E) Kendi yetimini veya başkasına ait bir yetimi himaye eden

Cevap: E) Kendi yetimini veya başkasına ait bir yetimi himaye eden

Açıklama: Yetimlerin himaye edilmesi, İslam’da yüksek değerde bir iyilik olarak görülür ve cennette Hz. Peygamber ile yan yana olma müjdesiyle ödüllendirilir.

9- Peygamber Efendimiz’in hadisine göre bir yetimi alıp onu yedirip içirmek için evine götürmenin karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Allah’ın onu cennete koyacağı, cennetin vacip olacağı
B) Sevap kazanacağı
C) Mutlu olacağı
D) Yetimi mutlu edeceği
E) Stresten kurtulacağı

Cevap: A) Allah’ın onu cennete koyacağı, cennetin vacip olacağı

Açıklama: İslam’da yetime sahip çıkmak büyük bir fazilet sayılır ve cennette mükafatlandırılacağı belirtilmiştir.

10- Hz. Ömer, her doğan çocuğa büluğ çağına kadar ne kadar çocuk parası bağlamıştır?

A) 100 dirhem
B) 300 dirhem
C) 200 dirhem
D) 400 dirhem
E) 316 dirhem

Cevap: A) 100 dirhem

Açıklama: Hz. Ömer’in yönetimi altında sosyal yardım politikaları geliştirilmiş ve çocuklara maddi destek sağlanmıştır.