Manevi Destek Hizmetleri Ünite-7

Özlü Söz

“Andolsun, Biz sizi biraz korku, açlık ve bir parça mallardan, canlardan ve ürünlerden eksiltmekle imtihan edeceğiz. Sabır gösterenleri müjdele.”
Kur’an-ı Kerim, Bakara Suresi, 2/155

Kazanımlar

1. Yas, doğal afet ve kriz durumlarında bireylerde oluşabilecek psikolojik ve davranışsal tepkiler hakkında bilgi sahibi olunacaktır.
2. Yas sürecinde uygulanabilecek manevi destek yöntemleri öğrenilecektir.
3. Doğal afet ve kriz anında uygulanabilecek manevi destek teknikleri kavranacaktır.
4. Yas, doğal afet ve kriz yaşantılarının dini bakış açısıyla nasıl yorumlanması gerektiği anlaşılacaktır.

Giriş

Yas deneyimi, insanlık tarihi boyunca değişmez bir gerçeklik olarak var olmuştur. Bir kayıp sonrası yaşanan yas; sevilen bir varlığın yitirilmesinden kaynaklanan yoğun duygusal acıdır. Bu derin acının en yaygın nedeni, bireyin yakınını ani ve beklenmedik bir şekilde kaybetmesidir. Ölüm gerçeği, hayatın kaçınılmaz bir parçası olarak insanları derinden etkiler. Ancak tüm İlahi dinlerin ortak inancı, ölümün bir son değil, yeni bir başlangıç olduğudur. Bu inanç, bireyin ölümün yokluk veya hiçlik değil, aksine gerçek hayatın başlangıcı olduğu düşüncesini kavramasına yardımcı olur.

Mevlana’nın “Şeb-i Arus” (Düğün Gecesi) olarak adlandırdığı ölüm, bu felsefi bakış açısıyla ele alındığında, korku ve üzüntü kaynağı olmaktan çıkarak bir kavuşma anı olarak görülür. Bu bağlamda, bireyin yas sürecini anlamlandırmasında manevi destek büyük önem taşır. Sosyal hizmet uzmanları, bu dönemde müracaatçının acısını hafifletmek için manevi destek sağlayarak, bireyin ölümün anlamını derinlemesine düşünmesine yardımcı olabilir.

1. Yas Kavramı ve Evreleri

Yas, sevilen bir kişinin kaybı veya ondan ayrılmanın yarattığı yoğun duygusal ızdıraptır. Ani ve beklenmeyen ölümler yasın şiddetini artırır. Ancak ölüm dışında boşanma, iş kaybı, iflas, fiziksel yeti kaybı gibi olaylar da yas tepkisini tetikleyebilir. Eric Lindemann’a göre yas, kayıpla başlayan duygusal, bilişsel, davranışsal ve sosyal değişimlerle belirginleşen karmaşık bir süreçtir. Yasın evreleri şunlardır:

1. Uyuşukluk: Şok, sersemlik ve inanamama durumudur.
2. Fiziksel Semptomlar: Kaygıya benzer belirtiler, iştah kaybı, mide bulantısı, daralma gibi fiziksel etkiler görülür.
3. Özlem: Yas tutan kişi kaybettiklerine özlem duyar, dalgınlaşır ve bazen kaybedilen kişiyi gördüğünü veya duyduğunu düşünebilir.
4. Çaresizlik ve Dağınıklık: Kayıp gerçekliği yerleştikçe birey, umutsuzluk ve depresyona girer.
5. İyileşme ve Yeniden Yapılanma: Birey, zamanla yaşama daha fazla uyum sağlamaya başlar ve acısı hafifler.

2. Yas Sürecini Belirleyen Faktörler

Yasın süresi ve şiddeti, kaybedilen kişiyle olan ilişkinin niteliği, ölüm şekli, bireyin geçmiş deneyimleri, toplumsal destek ve kişilik özellikleri gibi birçok faktöre bağlıdır. Örneğin, sevilen bir çocuğun ani ölümü ile yaşlı bir büyükanneye doğal bir veda arasında duygusal farklar vardır. Sosyal çevrenin destekleyici tutumu, bireyin yas sürecinde daha kolay başa çıkabilmesine yardımcı olurken, sosyal destekten yoksun bireylerde patolojik yas görülme riski artar.

3. Yas Sürecindeki Müracaatçıya Yönelik Müdahaleler

Sosyal hizmet uzmanları, yas sürecindeki müracaatçılara aşağıdaki şekilde destek olabilir:

• Duyguların İfadesi: Ağlamak, yasın kabul edilebilir bir ifadesidir ve kederi azaltır.
• Dini İnançların Yeniden Değerlendirilmesi: Kayıplar, inançların gözden geçirilmesini gerektirir. Çoğu kişi dini inançlarını bu süreçte güçlendirme eğilimindedir.
• Meşguliyet ve Amaç Arayışı: Bireyin enerjisini başka alanlara yönlendirmesi, yas sürecinde kendine acıma hissini azaltır.
• Toplumsal İlişkilerin Güçlendirilmesi: Aile ve arkadaşlarla geçirilen zaman, bireyin desteklenmesine katkı sağlar.
• Fiziksel Aktivite: Sağlıklı beslenme, uyku düzeni ve egzersiz, bireyin beden ve ruh sağlığını olumlu etkiler.

4. Doğal Afet ve Beklenmedik Olaylar Karşısında Manevi Destek

Doğal afetler, bireylerin ve toplumların yaşamını altüst eden ani ve yıkıcı olaylardır. Deprem, sel, yangın, terör saldırısı gibi afetler bireylerde şok, korku, çaresizlik gibi yoğun tepkilere yol açabilir. Bu durumlarda manevi destek, bireyin yaşadığı travmatik olayları anlamlandırmasına ve umut duygusunu yeniden kazanmasına yardımcı olur.

Afet Sonrası Tepki Evreleri

Afetler karşısında bireylerin tepkileri üç aşamada gerçekleşir:

1. Etki Aşaması: Olayın şokunu atlatmaya çalışma, karar verme güçlüğü ve yoğun panik.
2. Geri Çekilme Aşaması: Duygusal yorgunluk, ağlama ve yaşananları anlatma isteği.
3. Travma Sonrası Aşama: Yaşantının yeniden yapılandırılması, kayıplarla başa çıkma ve yeni bir düzen oluşturma süreci.

5. Manevi Destek Yöntemleri

Afet veya kriz anında sağlanacak manevi destek yöntemleri şunlardır:

• Tefekkür: Yaşamın ve ölümün anlamı üzerine düşünmek, ölümün geçici bir yokluk olmadığını kavramak bireyin ruhsal dayanıklılığını artırır.
• Sabır: Sabretmenin manevi desteği, kişinin acılar karşısında daha dirençli olmasını sağlar.
• Dua ve İbadet: Dua, bireyin iç huzuru bulmasına yardımcı olur. İbadetler, bireyi manevi olarak rahatlatır.
• Kur’an-ı Kerim Okuma: Dini metinlerin okunması, kişinin ruhunu sakinleştirir ve üzüntüsünü hafifletir.
• Diğergamlık: Diğer insanlara yardımcı olma, bireyin kendine daha fazla odaklanarak sıkıntılarından uzaklaşmasına katkı sağlar.

Sonuç ve Özet

Yas, sevilen bir varlığın kaybı nedeniyle hissedilen yoğun bir acıdır ve ölüm dışında birçok farklı deneyim yas tepkisini tetikleyebilir. Sosyal hizmet uzmanlarının yas sürecinde müracaatçılara sağladıkları manevi destek, bireylerin acılarını hafifletir ve iyileşme sürecini hızlandırır. Tabii afet ve beklenmedik olaylar karşısında ise manevi destek, bireylerin dayanıklılığını artırarak yaşam sevinçlerini yeniden kazanmalarına yardımcı olur

1- “Kayıpla başlayan duygusal, bilişsel, davranışsal, bedensel ve sosyal alanlarda değişimlerle belirlenen, dikkatle izlenmesi ve ele alınması gereken karmaşık bir süreç, bir yaşantıdır” şeklinde ifade edilen kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yas
B) Ölüm
C) Ümit
D) Diğergamlık
E) Korku

Cevap: A) Yas

Açıklama: Yas, kayıpla başlayan karmaşık bir süreci ifade eder ve bireyde çeşitli psikolojik ve sosyal değişimlere yol açabilir.

2- Yasla ilgili günümüzdeki krize müdahalenin temelleri kim tarafından atılmıştır?

A) Mevlana
B) İrvin Yalom
C) Eric Lindemann
D) Freud
E) Gazali

Cevap: C) Eric Lindemann

Açıklama: Eric Lindemann, yasla başa çıkma ve krize müdahale konusundaki temel yaklaşımlarıyla tanınır.

3- Yas kavramını ilk defa gündeme getiren bilim adamı kimdir?

A) İrvin Yalom
B) Gazali
C) Freud
D) Eric Lindemann
E) Mevlana

Cevap: C) Freud

Açıklama: Freud, yas ve melankoli üzerine çalışmaları ile bu kavramı psikolojik bağlamda ilk kez gündeme getirmiştir.

4- Ölümü sevinilecek bir gerçeklik ve şeb-i arus olarak gören ilmi ve tasavvufi şahsiyet aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yunus Emre
B) İbn Haldun
C) Mustafa Merter
D) Mevlana
E) Mustafa Sabri

Cevap: D) Mevlana

Açıklama: Mevlana, ölümü bir kavuşma olarak görüp “Şeb-i Arus” yani düğün gecesi olarak nitelendirmiştir.

5- “Biz Kur’an’dan, mü’minler için şifa ve rahmet olacak şeyler indiriyoruz.” (İsra, 82) ayeti yas içerisinde olan bireye yönelik hangi manevi destek noktasına işaret etmektedir?

A) Kur’an-ı Kerim okumak ile manevi destek
B) Tefekkür ile manevi destek
C) Diğergamlık ile manevi destek
D) Çevresel ilişkileri kuvvetlendirme ile manevi destek
E) Diğergamlık

Cevap: A) Kur’an-ı Kerim okumak ile manevi destek

Açıklama: Bu ayet, Kur’an-ı Kerim’in yas sürecindeki bireylere manevi destek ve rahatlama sağlayabileceğini vurgular.

6- Öncelikli ve en yoğun olan matem hisleri hangi zaman diliminde görülmektedir?

A) Üç ile beş ay
B) Altı ay ile bir yıl arası
C) Bir yıldan fazla
D) Üç aydan az
E) Altı aydan az

Cevap: B) Altı ay ile bir yıl arası

Açıklama: Matem hissinin yoğunluğu genellikle altı ay ile bir yıl arasında doruk noktasına ulaşır.

7- Çoğu kişinin profesyonel desteğe ihtiyaç duymadan yasla başa çıkması neye bağlıdır?

A) Deneyim
B) Grup terapisi
C) Zaman, aile ve arkadaşın desteği
D) Tevekkül
E) İbadet

Cevap: C) Zaman, aile ve arkadaşın desteği

Açıklama: Yas sürecinde zaman ve sosyal destek, bireyin acılarını hafifletmede önemli bir rol oynar.

8- Beklenmedik olaylar karşısında duygusal şok ve kafa karışıklığı içerisinde olan bireyler tepkinin hangi aşamasında kabul edilmektedir?

A) Tepki aşaması
B) Etki aşaması
C) Geri çekilme aşaması
D) Post-travma aşaması
E) Manevi aşama

Cevap: B) Etki aşaması

Açıklama: Etki aşaması, bireyin yaşadığı olayın şokunu yaşadığı ve duygusal karmaşa içinde olduğu ilk tepkisel aşamadır.

9- Aşağıdakilerden hangisi afetler neticesinde ortaya konan tepkinin aşamalarındandır?

A) Psikolojik Aşama
B) Post-Travma Aşama
C) Kabul Aşaması
D) Sosyolojik Aşama
E) Manevi Aşama

Cevap: B) Post-Travma Aşama

Açıklama: Post-travma aşaması, afet sonrası bireylerin yas sürecini ve travmatik etkileri atlattığı dönemdir.

10- “Toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan doğal, teknolojik veya insan kaynaklı olaylar” ifadesi hangi kavram için kullanılmaktadır?

A) Tabii olaylar
B) Tabii Süreç
C) Tabii Afet
D) Sosyolojik olaylar
E) Tıbbi olaylar

Cevap: C) Tabii Afet

Açıklama: Bu tanım, doğal afetlerin topluma fiziksel ve sosyal zararlar veren olaylar olduğunu ifade eder.