Manevi Destek Hizmetleri Ünite-8

Özlü Söz “Beni yaratan da, doğru yola eriştiren de O’dur. Beni yediren de, içiren de O’dur. Hasta olduğumda bana O şifa verir.”
— Kur’an-ı Kerim, Şuara, 26/80

Kazanımlar:

1. Engellik ve Hastalık Süreçlerinde Manevi Temelli Sosyal Hizmet: Manevi temelli sosyal hizmet müdahalelerin rolü anlaşılacaktır.
2. Engellilere Yönelik Manevi Destek Teknikleri: Engelliler ve ailelerine yönelik uygulanabilecek manevi destek teknikleri hakkında bilgi sahibi olunacaktır.
3. Engelliliğe Yönelik Klasik ve Manevi Destek Yaklaşımları: Klasik yaklaşımlar ile manevi destek modeli arasındaki farklar anlaşılacaktır.
4. Ağır Hastalıklarda Manevi Destek Teknikleri: Ağır hastalık yaşayan bireylere yönelik manevi destek teknikleri hakkında bilgi sahibi olunacaktır.
5. Manevi Destek Hasta Hakkı: Manevi güçlenme ve desteğin bir hasta hakkı olmasının sebepleri öğrenilecektir.

Birlikte Düşünelim

1. Engellik ve hastalık süreçlerinde manevi temelli sosyal hizmet müdahalelerin rolü nedir?
2. Engelliler ve ailelerine yönelik uygulanabilecek manevi destek teknikleri nelerdir?
3. Engelliliğe yönelik klasik yaklaşımlar ile manevi destek modeli arasında nasıl farklılıklar bulunmaktadır?
4. Ağır hastalık yaşayan bireylere hangi manevi destek teknikleriyle müdahale edilebilir?
5. Manevi güçlenme ve manevi destek hangi sebeple bir hasta hakkı olarak değerlendirilmektedir?

Başlamadan Önce

Bu bölümde ağır hastalıklar ve engellilik durumlarında manevi destek hizmetlerinin, sosyal hizmet uygulamalarıyla entegre şekilde sağlanması konusu ele alınacaktır. Bu amaçla, hastalık, sağlık ve engellilik kavramları üzerinde durulacak; ağır hastalık ve engellilik deneyimlerinin bireyler ve aileleri üzerindeki etkileri incelenecektir.

Giriş

Her insan, geçici veya kronik bir hastalık yaşayabilir. İnsanların hastalık deneyimleri yalnızca fiziksel veya genetik değil, aynı zamanda sosyal kaynaklı da olabilir. Sağlık ise, Dünya Sağlık Örgütü tarafından fiziksel, ruhsal, sosyal ve manevi olarak tam iyilik hali olarak tanımlanır. Sosyal hizmet mesleği, insanların tam iyilik haline ulaşmalarını destekleyen uygulamalı bir meslek ve sosyal bilim dalıdır.

Engellilik ise doğuştan veya sonradan hastalık veya kaza sonucu fiziksel, zihinsel, ruhsal veya duygusal yetilerinde kayıplar yaşayan ve bu nedenle toplumdan dışlanma riskiyle karşılaşabilen bireyleri kapsar. Engellilere yönelik sosyal hizmetler, son yıllarda, manevi destek unsurlarını içeren modellerle, engelli bireylerin sorunlarının çözümünde daha kapsamlı ve bütüncül bir yaklaşımla çalışmaktadır.

Hastalık ve Sağlık Kavramları

Hastalık, bireyin bedensel, ruhsal, sosyal veya manevi yapılarından birinde dengeyi bozacak şekilde ortaya çıkan herhangi bir sapmadır. Sağlık ise, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından insanın fiziksel, ruhsal, sosyal ve manevi açıdan tam iyilik halini tanımlar. Bu tanım, sağlığın çok yönlü bir iyilik halini kapsayan bir çerçeve olduğunu ve yalnızca biyolojik süreçlerle değil, aynı zamanda sosyal ve manevi yönlerle de ilgili olduğunu vurgular.

Sağlık Hizmetleri ve Sosyal Hizmet

Modern sağlık hizmetleri, yalnızca fiziksel iyilik halini değil, aynı zamanda ruhsal ve manevi sağlığı da kapsamaktadır. 2828 sayılı Kanun’a göre sosyal hizmetler, bireylerin maddi, manevi ve sosyal yoksunluklarının giderilmesi, ihtiyaçlarının karşılanması ve yaşam standartlarının iyileştirilmesi amacıyla sistemli olarak sunulan hizmetler bütünüdür.

Tıbbi sosyal hizmet ise hastanelerde hastaların psiko-sosyal ve sosyo-ekonomik sorunlarının çözümlenmesi amacıyla yürütülen sosyal hizmet uygulamalarıdır. Türkiye Ulusal Sosyal Hizmetler Konferansı’nda belirtilen tıbbi sosyal hizmetin amacı, bireyin ve ailesinin sağlık sorunlarına çözüm bulmak, sağlık kurumlarında destekleyici ve geliştirici hizmetler sunmaktır.

Ağır Hastalık Yaşayan Bireylerde Yaygın Görülen Tepkiler

Ölümcül veya ağır hastalıklar, bireylerde kaygı, korku ve izolasyon duyguları yaratır. Dr. Elisabeth Kübler-Ross tarafından tanımlanan ve ölümcül hastalığı olan bireylerin geçirdiği beş aşama, manevi desteğin önemini vurgular:

1. İnkar: Bireyin hastalığını kabul etmemesiyle başlar.
2. Öfke: “Neden ben?” gibi soruların yoğun olduğu aşamadır.
3. Pazarlık: Tanrı ile “daha fazla yaşama” pazarlığı yapma aşamasıdır.
4. Depresyon: Bireyin kayıpları için yas tutması ve ruhsal sıkıntı yaşaması.
5. Kabul: Hastalığı kabullenme ve ölüm fikrine huzurlu bir yaklaşımla bakma aşamasıdır.

Bu süreçte sosyal hizmet uzmanları, hastalara güven duygusu vererek, istikrarlı bir tavır sergileyerek ve manevi değerlerine önem vererek destek olmalıdır.

Hastalara Yönelik Manevi Destek Hizmetleri

Ağır hastalığı olan kişilerin maneviyata açık olmalarını sağlayan iki önemli faktör güven duygusu ve destek hizmetlerinde istikrardır. Manevi destek, hastaların ve ailelerinin, yaşadıkları zorluklarla başa çıkabilmeleri, manevi güç kazanabilmeleri ve huzur bulmaları açısından önemlidir.

• Yaşamda Anlam ve Amaç: Hastalara yaşamlarının manevi anlamını güçlendirmeleri için destek olunmalıdır.
• Hastanın Hayat Hikayesini Dinlemek: Hastaların geçmiş deneyimlerini paylaşarak hayatın anlamını keşfetmeleri sağlanabilir.
• Anlayışlı ve Yumuşak Olmak: Sosyal hizmet uzmanları, hastaların içsel duygularını ifade edebilmeleri için yumuşak ve anlayışlı bir tavır sergilemelidir.

Müslüman Hastalara Yönelik Manevi Destek

Müslüman bireyler için hastalığın Tanrı’nın bir sınavı ve imtihanı olarak kabul edilmesi, onların bu süreçte manevi destekle güçlenmelerine yardımcı olabilir. Manevi destek sağlanırken dikkat edilebilecek bazı unsurlar şunlardır:

• Tefekkür: Hastalığın Allah’tan geldiğini ve şifanın da Allah’tan geleceğini düşünerek bireye teselli sunulabilir.
• Sabır: Hastalığın zahiren bir dert değil, aslında bireyi olgunlaştıran ve ödüllendiren bir süreç olduğuna vurgu yapılmalıdır.
• Şükür: Hastalığı bir nimet ve ibadet olarak görme bilinci aşılanmalıdır.

Engellilik

Engelli birey, doğuştan veya sonradan fiziksel, zihinsel veya ruhsal yeteneklerinde kayıplar yaşayan ve bu nedenle topluma tam ve etkin katılımı kısıtlanan kişilerdir. Engellilere yönelik manevi destek uygulamaları, bireylerin toplumda bağımsız bir yaşam sürmeleri için yalnızca sosyal değil, aynı zamanda manevi desteklerle de sağlanmaktadır.

Engellilere Yönelik Manevi Destek Modelleri

Engellilere yönelik farklı yaklaşımlar yıllar boyunca uygulandı. Tıbbi model engelliliği tedavi edilmesi gereken bir sorun olarak görürken, sosyal model engelliliğin sosyal bir sorun olduğuna vurgu yapar. Ancak son yıllarda manevi destek modeli, engelli bireylerin manevi ihtiyaçlarına yönelik çözümler sunmaktadır.

• Ahlaki veya Moral Model: Engelliliğin ahlaki bir yoksunluk olduğu ve bireyin manevi destekle güçlenmesi gerektiği bir yaklaşımdır.
• Manevi Destek Modeli: Engelli bireylerin karşılaştıkları sorunları çözmede manevi değerlere dayalı bir yaklaşım benimsenmelidir.

Engelli Ailelerine Yönelik Manevi Destek

Engelli ailelerinin, çocuklarının engelli olma durumunu kabullenmelerine yardımcı olmak, duygusal yüklerini hafifletmek ve manevi anlamda destek vermek önemlidir. Bu destekle aileler, çocuklarının ihtiyaçlarını karşılamada daha güçlü hale gelebilirler.

Engelli birey ve ailelerinin karşılaştıkları zorlukları aşmalarında, manevi destek son derece kritik bir rol oynar ve sosyal hizmet uzmanlarının, manevi ihtiyaçları dikkate alarak bu hizmetleri sunmaları önemlidir

1- “Hayır, ben olamam, bir yanlış olmalı” tarzında ortaya konan tepki ağır hastalıkla karşılaşan müracaatçının hangi tepkisi olarak ortaya çıkmaktadır?

A) Kabul
B) Depresyon
C) Pazarlık
D) İnkâr
E) Teslimiyet

Cevap : D) İnkâr

Açıklama : Bu tepki, hastalığın ilk aşamasında yaşanan inkâr tepkisini ifade etmektedir. Kişi, hastalığı kabul edemediğinde bu türden bir tepki ortaya koyar.

2- Hastanın, problemlerini kendisi çözmesi konusunda alternatifler gösterilmesi hangi ilkeyi açıklamaktadır?

A) Self determinasyon
B) İnsan hakları
C) Sosyal Adalet
D) Manevi destek Hizmet anlayışı

Cevap : A) Self determinasyon

Açıklama : Self determinasyon, bireyin kendi hayatı üzerinde kontrol sahibi olması ve sorunlarını kendi seçtiği yöntemlerle çözebilmesi anlamına gelir.

3- Bireyin tam iyilik halinin sağlanabilmesi noktasında ortaya konması gereken temel model aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tıbbi Model
B) Psiko-Sosyal Model
C) Manevi Destek Modeli
D) Biyo-Psiko-Sosyal-Manevi Model

Cevap : D) Biyo-Psiko-Sosyal-Manevi Model

Açıklama : Bu model, bireyin fiziksel, psikolojik, sosyal ve manevi ihtiyaçlarını kapsayan en geniş kapsamlı modeldir.

4- Aşağıdakilerden hangisi Müslüman bir hastaya manevi güç verecek düşünce veya dini pratiklerden biri değildir?

A) Dua etmek
B) Sabır etmek
C) “Biz Allah’ın geldik, dönüşümüz de ancak Onadır” demek
D) Şükür etmek
E) İnkar etmek

Cevap : E) İnkar etmek

Açıklama : İnkar etmek, manevi destek sürecine katkı sağlamaz ve kişinin manevi güçlenmesini engelleyebilir.

5- Aşağıdakilerden hangisi hastanın hasta hakları kapsamında manevi anlamdaki temel haklarındandır?

A) Sağlık kuruluşunu ve personelini seçme ve değiştirme
B) Güvenlik
C) Dini vecibeleri yerine getirebilme
D) Reddetme, durdurma ve rıza

Cevap : C) Dini vecibeleri yerine getirebilme

Açıklama : Hastanın dini vecibelerini yerine getirebilme hakkı, manevi destek kapsamında temel bir hasta hakkıdır.

6- Aşağıdakilerden hangisi hastalığa yakalanan müracaatçıların temel davranışlarından değildir?

A) İnkar
B) Öfke ve kızgınlık
C) Pazarlık
D) Depresyon
E) Sabır içinde şükür

Cevap : E) Sabır içinde şükür

Açıklama : Sabır içinde şükür, hastalık sürecinde genellikle kabul aşamasında ortaya çıkan bir davranıştır; ilk tepkiler arasında yer almaz.

7- Engellilik konusundaki bilinen en eski ve günümüz dünyasında da bazılarına göre en yaygın şekilde varlığını sürdüren model aşağıdakilerden hangisidir?

A) Manevi Destek modeli
B) Tıbbi (medikal) model
C) Ahlaki veya Moral model
D) Sosyal model

Cevap : C) Ahlaki veya Moral model

Açıklama : Ahlaki model, engelliliği ahlaki bir kusur veya eksiklik olarak değerlendiren eski bir yaklaşımdır.

8- Engelli çocuğu olan ailelerin çocuklarının engelli olduğunu öğrendiklerinde yaşadıkları ve sonrasında çocuklarının tedavisi, bakımı ve ihtiyaçlarını giderirken karşılaştıkları sıkıntıları aşmaya katkı sağlayıcı en önemli adım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kabullenme
B) Şok
C) Sabır
D) İnkar

Cevap : A) Kabullenme

Açıklama : Kabullenme, ailelerin sürece uyum sağlamasında ve etkili bir bakım sunabilmelerinde en önemli adımdır.

9- Aşağıdakilerden hangisi engelli ve engelli ailelerinin tepkilerinin mahiyetini ortaya çıkaran yaklaşımlar/modellerden değildir?

A) Aşama Modeli
B) Sürekli Üzüntü Modeli
C) Kişisel Yapılanma Modeli
D) Çaresizlik, Güçsüzlük ve Anlamsızlık Modeli
E) Manevi Bakım Modeli

Cevap : E) Manevi Bakım Modeli

Açıklama : Manevi Bakım Modeli, engelli ailelerinin tepkilerini değil, manevi ihtiyaçlarını desteklemeye yönelik bir yaklaşımdır.

10- Engel gibi sıkıntı ile karşılaşan aileler kendi güçlerini aşan bir gerçeklik ile karşılaştıklarında onlara sunulacak manevi destek söylemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sabır ve namaz ile Allah’tan yardım dileyin.
B) Sabredin, Allah sabredenleri sever.
C) Allah insanlara kaldıramayacağı yükü yüklemez.
D) Sabır her türlü başarının anahtarıdır.

Cevap : C) Allah insanlara kaldıramayacağı yükü yüklemez.

Açıklama : Bu söylem, ailelere manevi destek sunarken onların Allah’a olan güvenlerini pekiştirmelerine yardımcı olur.