Sosyolojiye Giriş -1 Ünite -2

Giriş

Sosyoloji, modern sanayi toplumlarının yaşadığı toplumsal sorunları çözme amacı güden bir disiplin olarak 19. yüzyılda Avrupa’da doğmuş, Aydınlanma felsefesinin ilkeleri doğrultusunda gelişmiştir. Bu alanın ortaya çıkışı, dönemin toplumsal ve düşünsel ihtiyaçlarının bir sonucudur. Modernleşme süreciyle paralel gelişen sosyoloji, toplumsal düzenin nasıl sağlanabileceğini anlamak amacıyla doğa bilimlerini kendisine model almış, doğrudan gözlem ve ampirik veri toplama gibi yöntemlerle pozitif bir bilim olmayı hedeflemiştir.

1. Sosyolojinin Ortaya Çıktığı Dönemin Koşulları

Sosyolojinin doğuşuna zemin hazırlayan toplumsal koşullar, büyük ölçüde Avrupa’da yaşanan ekonomik, siyasal ve kültürel dönüşümlerle ilgilidir. Bu dönemde hızla ilerleyen sanayileşme, köklü sosyal değişimlere yol açarak toplumsal kurumların değişimine zemin hazırlamıştır. Reform, Rönesans ve Fransız İhtilali gibi köklü değişimlerle şekillenen Avrupa toplumu, birey ve topluma ilişkin yeni bir anlayış geliştirmiştir. Bu dönemin ilerlemeyi ve değişimi vurgulayan yapısı, geleneksel toplum yapılarının zayıflaması ve yeni sınıfların ortaya çıkışı, sosyolojinin temellerini oluşturmuştur.

2. Sosyolojiyi Ortaya Çıkaran Düşünsel ve Kültürel Süreç

Aydınlanma felsefesi, sosyolojinin temel düşünsel kaynağı olmuştur. Akılcılığı ve doğrudan gözlemi esas alan Aydınlanma, doğa bilimlerinin yöntemlerini topluma uyarlama düşüncesini beraberinde getirmiştir. Özellikle Auguste Comte, bu dönemde sosyolojiyi “bilimlerin kraliçesi” olarak tanımlamış, toplumsal düzenin sağlanması için doğa bilimlerinden esinlenen “pozitivizm” yaklaşımını benimsemiştir. Sosyoloji, toplumdaki düzeni korumak ve sosyal değişimleri yönetmek amacıyla evrensel yasalara ulaşmaya çalışmıştır.

3. Sosyolojinin İlk Dönemdeki Özellikleri

İlk dönem sosyolojisi, büyük ölçüde toplumun evrimsel gelişimini açıklama çabasına dayanıyordu. Bu dönemde sosyologlar, toplumları çeşitli aşamalara ayırarak her aşamanın kendi kurallarını ortaya koyduğuna inanmışlardır. Sosyolojinin başlangıcında Comte’un “üç hal yasası,” Durkheim’in “organik ve mekanik dayanışma” teorisi ve Marx’ın ekonomik temelli toplumsal sınıflar arasındaki çatışmaya dayalı evrim anlayışı, sosyolojinin toplumları anlamak ve düzeni sağlamak için başvurduğu ana teorik yaklaşımlardır.

4. Sosyolojinin İddiaları

Sosyolojinin kurucu isimleri, toplumsal düzenin incelenmesinde bilimsel bir metodolojiye başvurmanın gerekliliğini savunmuşlardır. Toplumsal olayların rastlantısal değil, belirli yasalar doğrultusunda gerçekleştiğini varsayan sosyologlar, bu yasaların keşfedilmesiyle sosyal sorunların çözülebileceğine inanmışlardır. Bu iddia, toplumu doğa bilimleri gibi incelemeye özen gösteren bir disiplin olan sosyolojinin pozitivist ve rasyonalist yaklaşımını yansıtır.

5. Sosyolojinin Kurucu İsimleri

Sosyolojinin bir disiplin olarak kurumsallaşmasında Auguste Comte, Emile Durkheim, Karl Marx ve Max Weber gibi isimler belirleyici olmuştur. Comte, sosyolojiyi toplumsal düzenin bilimsel temellerini inceleyen bir alan olarak tanımlarken, Durkheim sosyolojiyi bireysel davranışlar ve toplumsal yapı arasındaki ilişkileri anlamaya yönelik bir bilim olarak konumlandırmıştır. Marx ise toplumu sınıf çatışmaları üzerinden analiz etmiş ve sosyal değişim süreçlerini ekonomik temellere dayandırmıştır. Weber, sosyolojinin yöntemine rasyonel ve bürokratik yapılar üzerinden bir yaklaşım kazandırmıştır.

Sonuç

Sosyoloji, modern toplumun karmaşık yapısını anlamak ve çözümlemek amacıyla doğa bilimlerinin yöntemlerini benimsemiş, toplumların evrimsel süreçlerini inceleyerek toplumsal düzeni anlamaya çalışmıştır. Sosyoloji, 19. yüzyıl Avrupa toplumunun ihtiyaçları doğrultusunda gelişmiş ve modernleşme sürecini desteklemek için kurulmuş bir bilim dalı olarak, toplumları inceleyen diğer disiplinlerden ayrışmıştır

1- Sosyoloji, özellikle 18. yüzyıldaki siyasal ve ekonomik devrimlerin yarattığı toplumsal sorunlarla ilgilenmiş; her şeyin üstünde de, ——— toplumunun bilimi olmuştur.

A) Endüstri toplumu
B) Modern sanayi toplumu
C) Tarım toplumu
D) Aydınlanma dönemi toplumu
E) Kapitalist toplum

Cevap : B) Modern sanayi toplumu

Açıklama : Sosyoloji, modern sanayi toplumunun sorunlarını ele almak üzere 19. yüzyılda bilimsel bir disiplin olarak ortaya çıkmıştır. Bu dönemdeki toplumsal değişimler ve sorunlar, sosyolojinin kurucu ilkeleri ve ilgi alanlarını belirlemiştir.

2- 18. yüzyılda sosyal bilimler ve sosyoloji büyük ölçüde .——— bilimini model almışlardı.

A) Kimya
B) Biyoloji
C) Doğa bilimleri
D) Tarih
E) Psikoloji

Cevap : C) Doğa bilimleri

Açıklama : Sosyoloji, doğa bilimlerinden esinlenmiş ve pozitif bilim modelini kendine örnek almıştır. Özellikle Comte’un pozitif bilim vurgusu, sosyolojiyi doğa bilimleri modeline yakınlaştırmıştır.

3- ———- toplumu ya da toplumsal ilişkileri bilimsel olarak inceler.

A) Antropoloji
B) Psikoloji
C) Ekonomi
D) Sosyoloji
E) Hukuk

Cevap : D) Sosyoloji

Açıklama : Sosyoloji, toplumun yapısını, dinamiklerini ve toplumsal ilişkileri bilimsel olarak inceleyen disiplindir. Birey ve toplum arasındaki etkileşimleri ele alır.

4- Toplumları Cemiyet ve Cemaat şeklinde ikili bir tasnife tabi tutan sosyolog aşağıdakilerden hangisidir?

A) E. Durkheim
B) F. Tönnies
C) G. Simmel
D) H. Freyer
E) A. Comte

Cevap : B) F. Tönnies

Açıklama : Ferdinand Tönnies, toplumsal ilişkileri Cemaat (Gemeinschaft) ve Cemiyet (Gesellschaft) olarak iki ana kategoriye ayırmış, bu ayrım toplumların temel dinamiklerini anlamada önemli bir model sunmuştur.

1- Sosyolojinin modern bir bilim olarak 19. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkmasının başlıca nedeni nedir?

A) Doğa bilimlerinin gelişimi ve sanayi devriminin etkisi
B) Antik Yunan filozoflarının etkisi
C) Orta Çağ kilise baskısının azalması
D) Toplumların dini yapılarının değişmesi
E) Rönesans sanatının etkisi

Cevap: A) Doğa bilimlerinin gelişimi ve sanayi devriminin etkisi

Açıklama: Sosyolojinin modern bir bilim olarak ortaya çıkışında doğa bilimlerindeki gelişmeler ve sanayi devriminin yarattığı toplumsal değişimler büyük bir rol oynamıştır. Toplumun hızlı bir şekilde sanayileşmesi ve bununla birlikte oluşan toplumsal sorunlar, sosyolojinin doğmasını sağlamıştır.

2- Sosyolojiyi ortaya çıkaran felsefi akım hangisidir?

A) Romantizm
B) Aydınlanma
C) Gotik
D) Sürrealizm
E) Rönesans

Cevap: B) Aydınlanma

Açıklama: Sosyolojinin doğuşunda, akılcılığı ve bilimsel yöntemi vurgulayan Aydınlanma felsefesi etkili olmuştur. Aydınlanma, toplumun bilimle açıklanabileceği fikrini desteklemiş ve sosyolojiyi toplumu anlamak için bir bilim dalı olarak geliştirmiştir.

3- Auguste Comte’un sosyolojiyi tanımlarken kullandığı terim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sosyal Fizik
B) Evrensel Bilim
C) Toplumsal Bilim
D) Davranış Bilimi
E) Tarih Bilimi

Cevap: A) Sosyal Fizik

Açıklama: Auguste Comte, sosyolojiyi ilk tanımlayan bilim insanlarından biridir ve bu bilim dalına “Sosyal Fizik” adını vermiştir. Comte, toplumun doğa bilimlerindeki yöntemlere benzer bir şekilde incelenebileceğine inanmıştır.

4- Aşağıdakilerden hangisi sosyolojinin ilk dönem özelliklerinden biridir?

A) Doğa bilimlerinden tamamen bağımsız olması
B) Evrimsel bir anlayışı benimsemesi
C) Toplumsal kurumları incelemekten kaçınması
D) Sadece Avrupa toplumlarını incelemesi
E) Sanat akımlarına odaklanması

Cevap: B) Evrimsel bir anlayışı benimsemesi

Açıklama: Sosyolojinin ilk dönemlerinde, toplumların evrimsel bir süreçten geçtiği düşüncesi hakimdi. Bu anlayışa göre, toplumlar belirli aşamalardan geçerek daha gelişmiş ve modern formlara ulaşır. Bu, sosyolojinin toplumsal değişim ve evrimi inceleyen bir bilim olarak şekillenmesini sağlamıştır.

5- Sosyolojinin kendini bir bilim olarak konumlandırırken doğa bilimlerini örnek almasının nedeni nedir?

A) Toplumsal olayların evrensel yasalara dayanması gerektiği düşüncesi
B) İnsan doğasının değişmez olduğuna inanılması
C) Toplumların sadece biyolojik yapılar olarak görülmesi
D) Sosyal bilimlerin bağımsız bir gelişim göstermesi
E) Bilimsel gözlem yönteminin yalnızca doğa bilimlerinde kullanılması

Cevap: A) Toplumsal olayların evrensel yasalara dayanması gerektiği düşüncesi

Açıklama: Sosyoloji, toplumsal olayları anlamak ve açıklamak için doğa bilimlerindeki gibi evrensel yasaların var olduğuna inanmıştır. Bu, toplumsal dinamikleri objektif olarak inceleyebilmek ve toplum düzenini sağlayacak genel ilkeler oluşturabilmek için yapılmıştır.

6- Sosyolojinin başlangıcında hangi toplumsal değişim sosyologlar tarafından en çok ele alınmıştır?

A) Teknolojik gelişmelerin bireysel yaşam üzerindeki etkileri
B) Sanayi toplumunun ortaya çıkardığı toplumsal sorunlar
C) Siyasi değişimlerin ekonomik üzerindeki etkisi
D) Ortaçağ toplum düzeninin devamı
E) Modern sanat akımlarının toplum üzerindeki etkisi

Cevap: B) Sanayi toplumunun ortaya çıkardığı toplumsal sorunlar

Açıklama: Sosyolojinin doğuşunda, özellikle sanayi devrimiyle birlikte ortaya çıkan işçi sınıfı ve kentleşme gibi sorunlar sosyologlar tarafından ele alınmıştır. Toplumun bu yeni sorunlara nasıl adapte olacağı, sosyolojinin ilk dönemdeki temel konularından biri olmuştur.

@lolonolo_com