Sosyolojiye Giriş -1 Ünite -6

1. Günümüzde Sosyolojinin ve Sosyal Teorinin Durumu: Bu bölümde sosyologların toplumsal olguları analiz ederken kullandıkları teorik çerçevelerin, bireyler ve topluluklar arasındaki dinamikleri nasıl açıklamaya çalıştıkları ele alınmıştır. Güncel teoriler, toplumsal yaşamın karmaşıklığına vurgu yaparak soyut kavramsal modeller önerir.
2. İşlevselcilik, Yapısal-İşlevselcilik ve Yeni-İşlevselcilik: İşlevselcilik, toplumu bir bütün olarak gören ve parçaların bu bütüne katkı sağladığına odaklanan bir yaklaşımdır. Bu teori, toplumun düzenini ve istikrarını sağlayan unsurları açıklar ve Parsons gibi teorisyenler aracılığıyla yapılaşmıştır. Ancak toplumsal değişimi açıklamakta yetersiz kalması eleştirilmiştir.
3. Çatışma Teorileri: Bu teoriler, toplumsal yapının işlevselciliğin aksine, bireyler ve gruplar arasında süregelen bir güç mücadelesi olduğu tezini savunur. Çatışma teorileri, Karl Marx ve Max Weber gibi isimlerin etkisiyle gelişmiş olup, iktidar ve sınıf ayrımına odaklanır. Coser, Mills gibi isimler çatışmanın toplumun iç dengelerini nasıl etkilediğini irdelemişlerdir.
4. Sembolik Etkileşimcilik: Mead’in temellerini attığı bu yaklaşım, bireylerin gündelik etkileşimlerinde sembolik iletişim yoluyla toplumsal düzen ve anlam yarattığını savunur. Bireylerin mikro düzeydeki iletişimlerine odaklanarak toplumsal yapıları içeriden anlamaya çalışır. Bu yaklaşıma göre, sosyal kimlikler ve anlamlar, bireylerin semboller aracılığıyla yaptığı etkileşimlerle şekillenir.
5. Etnometodoloji: Garfinkel tarafından geliştirilen bu yaklaşım, bireylerin gündelik yaşamda toplumsal düzeni nasıl kurduklarını araştırır. Toplumsal düzenin kırılganlığı ve sağduyusal bilgilere dayandığı fikrini benimseyen etnometodoloji, toplumsal yapının üyeler tarafından yeniden yaratıldığına odaklanır.
6. Fenomenolojik Sosyoloji: Schutz’ün geliştirdiği bu yaklaşım, bireylerin dünyayı nasıl yorumladığına odaklanır ve toplumsal dünyayı öznel anlamlar üzerinden analiz eder. Toplumun sürekli olarak yeniden inşa edildiği fikrini savunur.
7. Bakış Açısı Teorisi (Standpoint Theory): Dorothy Smith’in feminist bir perspektiften geliştirdiği bu teori, ikincil durumdaki bireylerin (özellikle kadınların) gündelik yaşamdaki deneyimlerine dayanarak sosyolojiyi yeniden değerlendirmeyi amaçlar. Sosyal yapılar içinde farklı konumlarda bulunan bireylerin dünyaya farklı perspektiflerden baktığına dikkat çeker.
8. Postmodernizm: Postmodern sosyoloji, toplumsal düzenin parçalanmış doğasını ve modernitenin temel anlatılarına olan inancın kaybını ifade eder. Lyotard ve Baudrillard gibi teorisyenlerin katkılarıyla gelişmiş olan postmodernizm, toplumun bütüncül bir analizini reddeder ve çoklu anlatılar ile çeşitli perspektiflerin geçerli olduğunu savunur.

Bu yazı, sosyolojinin günümüzdeki durumuna dair geniş bir perspektif sunarak, toplumsal yapıları açıklamaya yönelik farklı teorik yaklaşımları ve bu yaklaşımlar arasındaki temel farklılıkları detaylandırmıştır.

1- Sosyologlar toplumsal değişme ve toplumsal çatışmayı nasıl açıklarlar?

A) Yapısal işlevselcilik ve çatışma teorileriyle
B) Evrimci yaklaşımlar ve sistem teorisiyle
C) Sadece yapısal işlevselcilik ile
D) Çatışma teorisi ve sembolik etkileşimcilikle

Cevap: A) Yapısal işlevselcilik ve çatışma teorileriyle

Açıklama: Sosyologlar, toplumsal değişme ve çatışmayı yapısal işlevselcilik ve çatışma teorileri gibi farklı sosyolojik perspektiflerle açıklar.

2- Mead’in benliğin doğası ve gelişimi konusunda sosyolojik anlayışa yaptığı katkılar hangisidir?

A) Bireysel davranış odaklı açıklamalar
B) Benlik gelişiminde toplumsal etkileşimin önemi
C) Sosyal rollerin tamamen genetik olduğunu savunmak
D) İçgüdüsel davranışlara vurgu yapmak

Cevap: B) Benlik gelişiminde toplumsal etkileşimin önemi

Açıklama: Mead, benliğin gelişiminde toplumsal etkileşimin önemini vurgulayarak sosyolojik anlayışa katkıda bulunmuştur.

3- Etkileşimci yaklaşımın temel yetersizliği nedir?

A) Toplumsal yapıyı ihmal etmesi
B) Sadece ekonomik faktörlere odaklanması
C) Doğa bilimlerine yakınlık göstermesi
D) Sadece bireysel motivasyonları dikkate alması

Cevap: A) Toplumsal yapıyı ihmal etmesi

Açıklama: Etkileşimci yaklaşımın temel eleştirisi, toplumsal yapıyı ihmal etmesi olarak belirtilmiştir.

4- Sosyolojik teoride temel problem nedir?

A) Toplumsal çatışmanın doğasını açıklamak
B) Toplumsal yapı ve eylem arasındaki ilişkileri açıklamak
C) Sosyal tabakalaşmayı anlamak
D) Ekonomik ilişkileri tanımlamak

Cevap: B) Toplumsal yapı ve eylem arasındaki ilişkileri açıklamak

Açıklama: Sosyolojik teoriler, toplumsal yapı ve eylem arasındaki ilişkilerin açıklanması problemine odaklanır.

5- Sosyolojik sistem ve eylem sosyolojileri hangi şekilde farklılaşır?

A) İkisi de bireysel psikolojiye odaklanır
B) Biri sosyal sistemlere, diğeri toplumsal etkileşime odaklanır
C) Her ikisi de ekonomik yapıyı inceler
D) Her ikisi de kültürel normları göz ardı eder

Cevap: B) Biri sosyal sistemlere, diğeri toplumsal etkileşime odaklanır

Açıklama: Sosyolojik teoride sosyal sistem ve sosyal eylem sosyolojileri, toplumsal yapıyı farklı perspektiflerden inceler.

6- İşlevselci aile açıklamaları ailedeki hangi unsurları göz ardı eder?

A) Sevgi ve dayanışma
B) Gerilimler ve sömürü
C) Ekonomik refah
D) Ailevi gelenekler

Cevap: B) Gerilimler ve sömürü

Açıklama: İşlevselci açıklamalar genellikle ailedeki gerilim ve sömürü gibi unsurları ihmal eder.

7- Sosyolojinin temel görevi nedir?

A) Sadece bireysel davranışları incelemek
B) Toplumun işleyişini ve parçalar arasındaki ilişkileri incelemek
C) Ekonomik sistemleri analiz etmek
D) Kültürel normlara odaklanmak

Cevap: B) Toplumun işleyişini ve parçalar arasındaki ilişkileri incelemek

Açıklama: Sosyolojinin temel görevi, toplumun işleyişini anlamak ve parçalar arasındaki ilişkileri incelemektir.

8- Yorumlayıcı sosyoloji geleneği hangi yönü vurgular?

A) İnsan yaratıcılığı ve aktifliği
B) Toplumsal yapının durağanlığını
C) Ekonomik ilişkilerin etkisini
D) Biyolojik faktörlerin önemini

Cevap: A) İnsan yaratıcılığı ve aktifliği

Açıklama: Yorumlayıcı sosyoloji, insanın yaratıcılığı ve aktifliğine vurgu yapar.

9- Her bilginin göreceli olduğu görüşünü hangi teori destekler?

A) İşlevselcilik
B) Sosyal inşacılık
C) Evrimci yaklaşım
D) Çatışma teorisi

Cevap: B) Sosyal inşacılık

Açıklama: Sosyal inşacılık teorisi, bilginin sosyal olarak inşa edildiği için göreceli olduğunu savunur.

10- Sanayi toplumlarında en önemli toplumsal bölünme nedir?

A) Ekonomik sınıflar
B) Sosyal cinsiyet
C) Etnik köken
D) Eğitim düzeyi

Cevap: B) Sosyal cinsiyet

Açıklama: Bazı sosyologlar, sanayi toplumlarında sınıf yerine en önemli toplumsal bölünmenin sosyal cinsiyet olduğunu belirtir.