Çocuklukta Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi 2024-2025 Vize Soruları

Çocuklukta Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi: Dil Edinimi, Dinleme ve İki Dilli Eğitim Üzerine Bir İnceleme

Giriş

Günümüzün globalleşen dünyasında çocukluk döneminde yabancı dil eğitimi giderek önem kazanmaktadır. Türkiye’de Auzef Çocuk Gelişimi programında okutulan derslerde yabancı dil olarak Türkçe öğretiminin nasıl ele alındığı ve çocuk gelişimi açısından iki dilliliğin önemi üzerinde durulmaktadır. Bu makalede çocuklarda dil edinimi, dinleme becerileri, kültürel uyum ve iki dilli eğitimin önemi akademik bir perspektiften incelenmiştir.

1. Dil Edinimi ve Çocuklukta Dil Gelişimi

Çocuklarda Dil Edinim Süreci

Dil edinimi, çocukların çevrelerinden etkilenerek doğal bir şekilde dil becerilerini geliştirmesi sürecidir. Çocuklar, özellikle 0-6 yaş aralığında dil öğrenmeye oldukça açıktır. 61-72 aylar arasındaki dönem, çocukların ana dilinde ses farklılıklarını ayırt edebilme, ses tonunu, hızını ve şiddetini ayarlayabilme yeteneklerini geliştirdikleri ve karmaşık cümle yapıları kurmaya başladıkları önemli bir dönemdir. Bu aşama, çocukların dil gelişiminde dönüm noktası niteliğindedir ve eğitim programları bu gelişimi destekleyecek etkinliklerle şekillendirilmelidir.

İkinci Dil Edinimi ve Kültürel Uyum

İkinci dil edinimi, bireyin bir ana dilden sonra başka bir dili öğrenmesi sürecidir. Bu süreçte çocukların kültürel uyumunu kolaylaştıran çeşitli etmenler vardır. Kültür uyuşumu modeli, iki kültür arasındaki benzerlik ve yakınlık seviyesine göre bireyin ikinci dili edinme sürecini açıklar. İki kültür arasındaki toplumsal mesafe, dil edinimini etkileyen önemli bir faktördür; kültürel yakınlık arttıkça dil edinimi de kolaylaşmaktadır.

2. Dinleme Becerileri ve İki Dillilik Bağlamında Önemi

Dinleme ile İşitme Arasındaki Farklar

Dil eğitiminin temelinde yer alan dinleme ve işitme becerileri farklı kavramlardır. İşitme doğal ve irade dışı bir süreçken, dinleme, bilinçli odaklanma gerektiren bir beceridir. Çocukların etkili bir şekilde dil öğrenebilmeleri için dinleme becerilerini geliştirmeleri önemlidir. Dinleme sırasında yapılabilecek etkinlikler arasında diyalogların tamamlanması, görsellerin seçilmesi ve dinleme metinleri üzerinde çalışma gibi aktiviteler yer alırken, dinleme sürecinde isteklilik sağlama gibi unsurlar dinleme etkinliği olarak değerlendirilemez.

Etkileşimli Dinleme

İki dillilik eğitiminde etkileşimli dinleme, çocukların dil edinim sürecinde karşılıklı iletişimi kullanmalarını sağlar. Bu dinleme türünde soru sorma ve cevaplama gibi eylemler, çocukların dilde daha hızlı ilerlemesine katkıda bulunur. Çocuklar böylece, dinleme becerilerini güçlendirerek dil bilgisi kurallarını daha etkili bir şekilde öğrenebilirler.

3. İki Dillilik: Eşzamanlı ve Sıralı İki Dillilik

Eşzamanlı ve Sıralı İki Dillilik

İki dillilik kavramı, bireylerin iki dili öğrenme sürecine göre çeşitli alt kategorilere ayrılmaktadır. Eşzamanlı iki dillilik, bireyin iki dili aynı anda, doğumdan itibaren öğrenmesi durumudur. Bu durum, çocukların her iki dilde de güçlü iletişim becerileri geliştirmesine olanak tanır. Örneğin, bir çocuğun evde Türkçe ve Almanca konuşulan bir ortamda büyümesi, onun her iki dilde de eşzamanlı olarak gelişim göstermesini sağlar.

Diğer yandan, sıralı iki dillilik ise çocuğun öncelikle ana dili edinip, daha sonra ikinci bir dili öğrenmesi olarak tanımlanır. Çocukların 4-5 yaşlarında ikinci bir dili edinmeye başlaması sıralı iki dillilik olarak değerlendirilir. Her iki süreç de çocuğun zihinsel gelişimine katkı sunarken, eğitim programlarının iki dilliliğe uygun olarak yapılandırılması gerekmektedir.

Seçmeli ve Eksiltmeli İki Dillilik

Dil edinimi sürecinde bireylerin kendi istekleriyle bir dili öğrenmesi seçmeli iki dillilik olarak adlandırılır. Eksiltmeli iki dillilik ise, bireyin ana dilini kaybetmeye başladığı, ikinci dilin baskın hale geldiği bir süreçtir. Bu durum, çocukların ana dillerinde sahip oldukları kültürel değerlerden uzaklaşmalarına yol açabilir.

4. Daldırma Yöntemleri ve İki Dilli Eğitim Modelleri

Daldırma Yöntemleri

Daldırma yöntemi, çocukları hedef dile yoğun bir şekilde maruz bırakmayı amaçlayan bir öğretim modelidir. Yerel dillerde daldırma yöntemi, Avustralya’da Aborjin dili gibi tehlike altında olan dillerin korunmasında uygulanan etkili bir yöntemdir. Kanada’da uygulanan iki yönlü daldırma yöntemi ise, iki farklı ana dili konuşan çocukların bir arada eğitim almasını sağlayarak, dil ve kültürler arası uyumu teşvik eder. Kanada örneğinde İngilizce ve Fransızca dillerinin bir arada öğretilmesi, bu yaklaşımın en bilinen uygulamasıdır.

İki Dillilik Eğitiminde Daldırmanın Rolü

Daldırma yöntemi, çocukların yeni dili etkin bir şekilde öğrenmelerine olanak tanır ve kültürel adaptasyon sürecini hızlandırır. Bu yöntemde çocuklar, hedef dili sadece sınıf içinde değil, sosyal çevrelerinde de kullanarak dil becerilerini geliştirirler. İkinci dilde fosilleşme, dil gelişiminin duraklaması durumunu ifade eder ve daldırma yöntemi bu durumun önüne geçilmesinde etkili bir role sahiptir.

5. Söz Varlığı Öğretimi ve Anlama Teknikleri

Söz Varlığının Önemi

Bir dildeki sözcüklerin toplamı, o dilin söz varlığı olarak adlandırılır. Çocukların dil gelişiminde söz varlığının artırılması, onların iletişim becerilerini geliştirmesi açısından önemlidir. Söz varlığı, genellikle yazılı ve sözlü kaynakların taranmasıyla genişletilir ve kelime bilgisi bu süreçte artırılması gereken temel unsurdur.

Anlama Teknikleri

Dil öğretiminde anlama teknikleri, çocukların dinlediklerini daha etkili bir şekilde anlamalarına yardımcı olur. Örneğin, konuşma sırasında yeni bir kelimenin anlamını tahmin etmek için konuşmanın bütününden yararlanmak, anlamaya dayalı bir teknik olarak kullanılabilir. Çocuklar ayrıca, metinlerdeki anlamı kavrayabilmek için dinledikleri konuşmaları özetleyerek anlama süreçlerini pekiştirirler.

Sonuç

Çocukluk döneminde yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ve iki dilli eğitim modelleri, çocukların dil becerilerini geliştirmesi ve kültürel uyum sağlaması açısından büyük öneme sahiptir. Dinleme becerileri, söz varlığı öğretimi ve anlama teknikleri, çocukların dil edinim sürecinde önemli rol oynar. İki dilli eğitimde daldırma yönteminin uygulanması ve çocukların dil becerilerini pekiştiren eğitim modelleri, onların dil gelişiminde ve kültürel uyum sağlamalarında etkili olmaktadır. Bu çerçevede, dil eğitimi programlarının çocukların gelişim özelliklerine uygun olarak yapılandırılması, onların ilerleyen yaşlarda daha donanımlı bireyler olarak yetişmelerine katkıda bulunacaktır

1. Aşağıdakilerden hangisi dinleme ile işitme arasındaki farklılıklardan biri değildir?

A) İşitme doğal bir süreç, dinleme ise öğrenilmesi gereken bir beceridir.
B) İşitme dinlemenin bir parçası iken dinleme anlamanın bir parçasıdır.
C) İşitme kulağın işittiği tüm seslerin aktarılmasıyken dinleme odaklanılan seslerin ayırt edilmesini gerektirir.
D) İşitme dinlemenin sadece bir ögesidir.
E) İşitme bilinçli iken dinleme irade dışında gerçekleşir.

Cevap : E) İşitme bilinçli iken dinleme irade dışında gerçekleşir.

Açıklama : İşitme doğal bir süreç olup irade dışıdır, dinleme ise bilinçli bir odaklanma gerektirir.

2. Söz varlığı öğretiminde ….. artırmak önemlidir.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) konuşma hızını
B) kelime sıklığını
C) okuma hızını
D) kelime bilgisini
E) dilbilgisel derinliğini

Cevap : D) kelime bilgisini

Açıklama : Söz varlığının genişletilmesi kelime bilgisinin artırılması ile sağlanır.

3. Kültür uyuşumu modeline göre birtakım etmenler ikinci dil edinim sürecinde etkili olabilmektedir. Bu etmenlerden bazıları şu şekildedir

• İki kültürün birbirine benzeme düzeyi
• İki dil grubunun sayıca birbirine yakın olup olmaması
• İki dil grubunun birbiri ile entegre olma arzusu
• İki dil grubunun arasında eşitlik olup olmaması

A) Karmalaştırma
B) Toplumsal mesafe
C) Yerlileştirme
D) Ana dilleştirme
E) Psikolojik mesafe

Cevap : B) Toplumsal mesafe

Açıklama : İki kültür arasındaki benzerlik ve yakınlık toplumsal mesafe kavramı ile açıklanır.

4. Aşağıdakilerden hangisi dinleme sırasında yapılabilecek etkinliklere örnek olamaz?

A) Diyaloğun öğreniciler tarafından tamamlanması
B) Resimlerin eşleştirilmesi
C) Dinleme metnine ait görselin seçilmesi
D) Dinlemeye istekli hâle getirilmesi
E) Dinleme metni ile yazılı metin arasındaki farklılıkları bulması

Cevap : D) Dinlemeye istekli hâle getirilmesi

Açıklama : Dinlemeye istekli hale getirme, dinleme etkinliği sırasında yapılacak bir aktivite olarak değerlendirilmez.

5. Aşağıdakilerden hangisi çocuğun ana dilinde sesler arasındaki farklılıkları ve benzerlikleri söylemesi, ses tonunu, hızını ve şiddetini ayarlaması, sıralı ve bileşik cümleleri kurması gibi ciddi değişimlerin olduğu dönemdir?

A) 61-72 aylar
B) 50-60 aylar
C) 45-55 aylar
D) 55-60 aylar
E) 32-42 aylar

Cevap : A) 61-72 aylar

Açıklama : Bu dönem çocuklarda dilin karmaşık yapılarıyla tanışma ve kendini ifade etme dönemidir.

6. Almanya’da İngilizce kursuna giderek yeni bir dil edinmeye çalışan ana dili Almanca konuşucusunun mevcut durumu iki dillilik bağlamında değerlendirildiğinde aşağıdakilerden hangisi olarak tanımlanabilir?

A) Eşzamanlı iki dillilik
B) Durumsal iki dillilik
C) Aile iki dilliliği
D) Eksiltmeli iki dillilik
E) Seçmeli iki dillilik

Cevap : E) Seçmeli iki dillilik

Açıklama : Bu durum bireyin kendi isteğiyle bir ikinci dili öğrenme durumudur.

7. İkinci dil öğrenme sürecinde, dil gelişiminin belirli bir aşamada duraklaması ya da aradilin geçirgenliğini yitirmesi durumu hangi terimle ifade edilir?

A) Anadilleştirme
B) Karmalaştırma
C) Fosilleşme
D) Yerlileştirme
E) Daldırma

Cevap : C) Fosilleşme

Açıklama : İkinci dil ediniminde dil gelişiminin duraklaması fosilleşme olarak adlandırılır.

8. Avustralya’da bir okulda tehlike altında olan Aborjin dilinde belirli ağırlıkta eğitim verilmeye başlanması durumunda bu okulda aşağıdaki daldırma yöntemlerinden hangisi kullanılmış olur?

A) Yerli dillere daldırma
B) Tek yönlü daldırma
C) Sarmal daldırma
D) Kaynaşık daldırma
E) Çıkartmalı daldırma

Cevap : A) Yerli dillere daldırma

Açıklama : Bu durumda, yerli dillerin öğretimi için kullanılan daldırma yöntemi uygulanır.

9. Sohbet ve tartışma gibi eylemlerde soru sormayı, cevap vermeyi içeren karşılıklı konuşmaya dayanan dinleme türüne ….. denir. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) doğru dinleme
B) etkileşimsiz dinleme
C) etkileşimli dinleme
D) etkili dinleme
E) tam dinleme

Cevap : C) etkileşimli dinleme

Açıklama : Etkileşimli dinleme, karşılıklı konuşmalarda soru sorma ve cevap verme gibi özellikleri içerir.

10.İkinci bir dil edinme sürecinin büyük oranda yeni bir kültüre uyum sağlama süreci olduğunu söyleyen ve kültür uyuşumu modelini öne süren araştırmacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Vygotsky
B) Schumann
C) Anderson
D) Chomsky
E) Selinker

Cevap : B) Schumann

Açıklama : Schumann, kültür uyuşumu modelini geliştiren araştırmacıdır.

11. Kanada iki dilli bir toplumdur ve kimi okullarda İngilizce- Fransızca iki dilli eğitim verilir. Dolayısıyla öğrencilerin yarısının İngilizce yarısının ise Fransızca bildiği kimi durumlarda İngilizce- Fransızca iki dilli eğitim programı görülebilir.
Bu durum hangi iki dilli eğitim yaklaşımını yansıtmaktadır?

A) Evrensel dile daldırma
B) Yeni dile daldırma
C) İki yönlü daldırma
D) Azınlık diline daldırma
E) Tek yönlü daldırma

Cevap : C) İki yönlü daldırma

Açıklama : Kanada’da uygulanan İngilizce-Fransızca eğitim programı, iki yönlü daldırma yöntemidir.

12. Bir dilin sık kullanılan söz varlığı unsurları ….. taranarak belirlenir.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) ders kitapları
B) yazılı ve sözlü kaynaklar
C) tarihsel metinler
D) sokakta konuşulan dil
E) televizyon programları

Cevap : B) yazılı ve sözlü kaynaklar

Açıklama : Sık kullanılan söz varlığı unsurları, dilin yazılı ve sözlü kaynakları taranarak belirlenir.

13. Çocuğun ana dilini edinimine başladıktan sonra, 4­5 yaşlarında yeni bir edinmeye başlaması durumunda bu sürece verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aile içi iki dillilik
B) Çekinik iki dillilik
C) Sıralı iki dillilik
D) Eşzamanlı iki dillilik
E) Baskın iki dillilik

Cevap : C) Sıralı iki dillilik

Açıklama : Sıralı iki dillilik, çocuğun önce ana dilini öğrenip ardından ikinci bir dili öğrenme durumudur.

14. Yeni bir dilin dilbilgisini edinirken zihnimizde hali hazırda var olan ana dilinden hareket ederiz. Böylece yeni dilin dilbilgisini ana dilinin dilbilgisinden yapılan aktarımlarla gerçekleştiririz.
Yukarıdaki görüşü belirten varsayım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Söz Dizimi Başlangıç Aşaması Varsayımı
B) Aktarımsız Tam Kabul Varsayımı
C) Girdi Varsayımı
D) Tam Aktarım Tam Kabul Varsayımı
E) Etkisel Filtre Varsayımı

Cevap : D) Tam Aktarım Tam Kabul Varsayımı

Açıklama : Bu varsayımda, yeni bir dilin dilbilgisi ana dil kurallarından aktarımla edinilir.

15. Bir kişinin söz varlığını belirleyen birtakım ölçütler söz konusudur.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu ölçütlerden biridir?

A) Kişinin aldığı eğitim
B) Teknolojiyi kullanma
C) Öz saygısı
D) Sahip olunan maddi varlıklar
E) Doğaya bakışı

Cevap : A) Kişinin aldığı eğitim

Açıklama : Eğitim seviyesi, bireyin söz varlığına katkıda bulunan önemli bir faktördür.

16. Ahmet’in annesi Alman ve babası Türk’tür. Doğumdan itibaren babası ile Türkçe annesi ile Almanca iletişim kurmaktadır ve Türkçe-Almanca iki dilli bir anaokuluna gitmektedir.
Ahmet’in iki dillilik durumu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eşzamanlı iki dilli
B) Sıralı iki dilli
C) Eksiltmeli iki dilli
D) İkinci dil edinicisi
E) Geç iki dilli

Cevap : A) Eşzamanlı iki dilli

Açıklama : Ahmet, doğumundan itibaren iki dili aynı anda öğrenmektedir.

17. “Dinleme eyleminin gerçekleşeceği ortamın özelliklerinin dinlemeye uygunluğu, sessizlik ve dinlenen kaynakla ilgili durumları” dinlemenin hangi boyutuna vurgu yapar?

A) Sosyolojik boyut
B) Coğrafi boyut
C) Psikolojik boyut
D) Zihinsel boyut
E) Fiziksel boyut

Cevap : E) Fiziksel boyut

Açıklama : Fiziksel boyut, dinleme için ortamın uygunluğuna odaklanır.

18. İki dilli eğitimde bireyler kendilerini yoğun olarak hedef dile maruz kaldıkları bir ortamda bulurlar. Hedef dil ile yoğun etkileşim bireylerin hızlıca yeni dili edinmesinde etkili bir rol üstlenir.
Yukarıda açıklanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ana dilleştirme
B) Aktarım
C) Pekiştirme
D) Fosilleşme
E) Daldırma

Cevap : E) Daldırma

Açıklama : Daldırma, hedef dile yoğun maruz kalma sürecini ifade eder.

19. Bir dilde var olan veya bir kişinin, bir topluluğun kullandığı,
ayrıca bir eserde bulunan sözcüklerin bütününe ne ad verilir?

A) Söz kalıbı
B) Söz varlığı
C) Söz gelişimi
D) Söz aktarımı
E) Söz ödünçlemesi

Cevap : B) Söz varlığı

Açıklama : Söz varlığı, bir dilde bulunan tüm sözcükleri kapsar.

20. Konuşma ve bilgiler arasında bağ kurma, soruları belirleme, açıklayıcı noktaları not alma, sözel olmayan ipuçlarını gözleme (jestler, ifadeler, duruş, vb.), anlaşılmayan yerleri belirleme ve sorular sorma, kendi kelimeleriyle konuşmanın özetini yapma, yeni bir kelimenin anlamını belirlemek için konuşma bütününden yararlanma, ….. tekniklerine örnek olarak gösterilebilir. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) düzenleme
B) görselleştirme
C) sunu
D) anlama
E) yapılandırma

Cevap : D) anlama

Açıklama : Anlamı belirleme ve konuşma içeriğinden yararlanma anlama tekniğinin bir parçasıdır.