Koruyucu Ruh Sağlığı ve Dayanıklılık 2024-2025 Final Soruları

Koruyucu ruh sağlığı, bireylerin psikososyal iyi oluşunu sağlamak ve geliştirmek için bireysel, ailevi ve çevresel faktörlere yönelik müdahaleleri kapsar. Dayanıklılık ise bireylerin stres, travma ve zorluklarla başa çıkma becerilerini ifade eder. Bu yazıda, çocuklar ve ergenlerin ruh sağlığını koruma ve dayanıklılığı artırma konusunda kritik bilgiler sunulacaktır. İçerik, öğrencilerin akademik sorulara yanıt verebilmelerini desteklemek amacıyla hazırlanmıştır.

1. Çocuklarda Güvenli Medya Kullanımı

Medya araçları, çocukların gelişiminde hem olumlu hem de olumsuz etkiler yaratabilir. Ailelerin çocuklarına güvenli medya kullanımı sağlamak için dikkat etmeleri gereken bazı noktalar şunlardır:

• İçerik Kontrolü ve Katılım: Çocuğun izlediği içeriklerin takip edilmesi, onunla bu içerikler hakkında konuşulması.
• Erken Yaşta Maruziyetten Kaçınma: İlk 2 yaşta ekran maruziyeti önerilmez.
• Yatak Odasında Teknoloji Bulundurmamak: Bu, uyku düzenini ve genel sağlığı korur.
• Birlikte Medya Tüketimi: Çocuklarla televizyon veya internet kullanımı sırasında birlikte vakit geçirmek hem eğitici hem de bağ kurucu olabilir.

2. Güvenli Bağlanma ve Çocuk Gelişimi

Güvenli bağlanma, çocuğun psikolojik dayanıklılığı için temel oluşturur. Güvenli bağlanma sağlamak için:

• Fiziksel ihtiyaçların karşılanması.
• Bebeğin sıkıntılarının giderilmesi.
• Sevgi ve değer görme hissinin verilmesi gereklidir. Bebekle ilgilenen kişinin mutlaka anne olması gerekmez; farklı bakım verenler de bu bağı güvenle sağlayabilir.

3. Beynin Esnekliği ve Kritik Dönemler

Beynin çevresel faktörlere en açık olduğu dönemler, doğum öncesi ve erken çocukluk yıllarıdır. Bu dönemlerde çocuğun çevresi, beynin esnekliğini şekillendirir. Erken çocuklukta sağlanan güvenli ve destekleyici bir çevre, uzun vadede dayanıklılığı artırabilir.

4. Çocukluk Obezitesi: Önleme ve Müdahale

Çocukluk obezitesi, fiziksel sağlık kadar ruhsal sağlık üzerinde de olumsuz etkilere sahiptir. Önleme stratejileri şunlardır:

• Aileyle birlikte yemek yeme alışkanlığı oluşturmak.
• Çocuğun fiziksel aktivite seviyesini artırmak.
• Sağlıklı gıdalar tüketimini teşvik etmek.
• Zararlı yiyecek ve içecekler hakkında çocukları bilgilendirmek.

5. Psikiyatrik Sorunların Okul Ortamında Müdahalesi

Okullar, çocuk ve ergenlerin ruh sağlığını destekleyen önemli platformlardır. Psikiyatrik bozuklukların izlenmesi ve müdahalesi, öğretmenler ve sağlık profesyonelleri arasında iş birliği ile sağlanabilir. Ancak artikülasyon bozukluğu gibi dil gelişimiyle ilgili durumlar, okul müdahaleleriyle doğrudan çözülemez.

6. Okula Uyum Sürecinin Desteklenmesi

Çocukların okula başlamadan önce bilgilendirilmesi ve sorularına gerçekçi yanıtlar verilmesi, uyum süreçlerini kolaylaştırır. Okul alışverişinin çocukla birlikte yapılması, çocuğun sürece dahil olma hissini artırabilir.

7. Akran Zorbalığı ve Risk Faktörleri

Zorbalık, mağdurlar ve seyirciler üzerinde ciddi psikolojik etkiler yaratır. Zorbalığın mağduru olma riskini artıran faktörler arasında farklı görünüm, davranış problemleri ve aile içi şiddet bulunur. Akran zorbalığını önlemek için, okul ortamında farkındalık programları düzenlenmelidir.

8. Ergenlikte Cinsellik ve Riskler

Ergenlik dönemi, bireyin biyolojik olarak cinselliğe hazır olduğu ancak bilişsel ve duygusal olgunluğun tam gelişmediği bir dönemdir. Bu dönemde cinsellikle ilişkili riskleri azaltmak için:

• Bilinçlendirme çalışmaları yapmak.
• Güçlü aile ve sosyal bağlar oluşturmak önemlidir.

9. Ruh Sağlığı ve Genetik-Çevresel Etkileşim

Psikiyatrik bozukluklar genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle ortaya çıkar. Travmatik yaşam olayları, psikiyatrik bozuklukların gelişiminde önemli bir risk faktörüdür. Güçlü sosyal destek ağları, koruyucu bir etkendir.

Sonuç

Koruyucu ruh sağlığı ve dayanıklılık, çocuk ve ergenlerin sağlıklı bireyler olarak yetişmesi için temel yapı taşlarıdır. Ailelerin ve eğitimcilerin bu konuda bilinçlenmesi, sadece bireylerin değil, toplumun genel ruh sağlığına katkı sağlar. Bu yazıdaki bilgilerin, öğrencilerin sorulara yönelik kavrayışını geliştireceğini umuyorum

1. Aşağıdakilerden hangisi televizyon veya internetin çocuklarda güvenli bir şekilde kullanılması için ailelere yönelik önerilerden biri olamaz?

A) İştahsız çocuklarda ekranla birlikte yemek yedirilmesi
B) Çocuğun yatak odasında televizyon veya bilgisayar bulundurulmaması
C) Seyrettiği içeriklerin veya oynadığı oyunların takip edilmesi ve bunlar hakkında onunla konuşulması
D) İlk 2 yılda herhangi bir ekran maruziyetinin olmaması
E) İnternet veya televizyonda çocukla birlikte vakit geçirilmesi

Cevap: A) İştahsız çocuklarda ekranla birlikte yemek yedirilmesi

Açıklama: Ekran başında yemek yemek, çocuklarda sağlıksız beslenme alışkanlıklarına yol açabilir ve iştahsızlık gibi sorunları daha da kötüleştirebilir. Bu nedenle, ekran başında yemek yedirilmesi ailelere önerilen bir uygulama değildir.

2. Aşağıdakilerden hangisi güvenli bağlanma için gerekli durumlardan biri değildir?

A) Bebeğin fiziksel ihtiyaçlarının karşılanması
B) Bebeğin sıkıntılarının giderilmesi
C) Bebekle ilgilenen kişinin mutlaka anne olması
D) Bebeğin sevilmesi ve değer verilmesi
E) Bebeğin tehlikelerden korunması

Cevap: C) Bebekle ilgilenen kişinin mutlaka anne olması

Açıklama: Güvenli bağlanma için bebeğin fiziksel ihtiyaçlarının karşılanması, sıkıntılarının giderilmesi, sevilmesi, değer verilmesi ve tehlikelerden korunması gereklidir. Ancak, bebeğin bakımını sağlayan kişinin mutlaka anne olması gerekmez; baba veya diğer bakım verenler de güvenli bağlanma sağlayabilir.

3. Beynin en esnek olduğu, çevresel faktörlerin etkisine ve yeni tecrübelere en açık olunan dönemlerin ….. olduğu bilinmektedir. Yukarıdaki boşluğa getirilebilecek en uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?

A) erken çocukluk ve ergenlik yılları
B) ergenlik yılları
C) erken çocukluk yılları
D) doğum öncesi
E) doğum öncesi ve erken çocukluk yılları

Cevap: E) doğum öncesi ve erken çocukluk yılları

Açıklama: —

4. Çocuk ve ergenlerde önemli bir sağlık sorunu olan obeziteyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Özellikle batı toplumlarında ebeveynlerin çocuklarının sağlığı hakkındaki en önemli endişeleri arasındadır.
B) Sofra başında ailecek yeme alışkanlığı obeziteye karşı koruyucudur.
C) Ruhsal ve psikososyal sağlık üzerindeki olumsuz etkileri fiziksel etkileri kadar önemlidir.
D) Obezitenin ortaya çıkmasında ailesel ve çevresel birçok faktörün etkili olduğu düşünülmektedir.
E) Çocukluk obezitesi sıklığı giderek azalmaktadır.

Cevap: E) Çocukluk obezitesi sıklığı giderek azalmaktadır.

Açıklama: Çocukluk obezitesi, dünya genelinde artış göstermektedir. Sağlıksız beslenme alışkanlıkları ve fiziksel aktivite eksikliği gibi faktörler obezite oranlarını yükseltmektedir. Bu nedenle, çocukluk obezitesinin sıklığı azalmamaktadır.

5. Aşağıdaki psikiyatrik bozukluklardan hangisinin çocuklarda görülme sıklığının, okul ortamında alınabilecek tedbir ve çalışmalarla azaltılması beklenmez?

A) Artikülasyon bozukluğu
B) Depresyon
C) Sigara ve alkol kullanım bozukluğu
D) Davranım bozukluğu
E) Akran zorbalığı

Cevap: A) Artikülasyon bozukluğu

Açıklama: Artikülasyon bozukluğu, konuşma ve dil gelişimiyle ilgili bir durumdur ve okul ortamındaki sosyal veya psikiyatrik müdahalelerle doğrudan azaltılması beklenmez. Diğer bozukluklar ise okul ortamında alınacak tedbirlerle etkilenebilir.

6. I. Okula başlamadan önce çocuğun okul hakkında bilgilendirilmesi
II. Çocuğun okul hakkındaki sorularına gerçekçi cevapların verilmesi
III. Okul alışverişinin çocukla birlikte yapılması
IV. Çocuğun özel gereksinim gerektiren bir durumu (örneğin otizm spektrum bozukluğu) varsa bu durumun okuldan saklanması
Yukarıdakilerden hangileri okula başlama sürecinde çocuğun uyumunu artırmaya yönelik önerilerdendir?

A) I, III ve IV
B) I ve II
C) I ve III
D) II, III ve IV
E) I, II ve III

Cevap: E) I, II ve III

Açıklama: —

7. Aşağıdaki nörogelişimsel bozukluklardan hangisi için okul ortamında veya okul dışında çocuğa yönelik özel eğitim veya farklı programlar (örneğin kaynaştırma veya özel eğitim sınıfı) uygulanması genellikle gerekmez?

A) Zihinsel yetersizlik
B) Özgül öğrenme bozukluğu
C) İletişim bozuklukları
D) Otizm spektrum bozukluğu
E) Tik bozukluğu

E) Tik bozukluğu

Açıklama: Tik bozukluğu genellikle özel eğitim veya farklı programlar gerektirmez çünkü bu bozukluk sosyal ve akademik işlevselliği doğrudan etkilemez. Diğer nörogelişimsel bozukluklar ise özel eğitim ve destek gerektirebilir.

8. Aşağıdakilerden hangisi erken çocukluk döneminde kazanılması beklenen beceriler arasında yer alması beklenmez?

A) Akademik başarı ve sorumluluk
B) Problem çözme
C) Öz denetim
D) Empati yapma
E) Sağlıklı yaşam alışkanlıkları

A) Akademik başarı ve sorumluluk

Açıklama: Erken çocukluk döneminde temel beceriler olan problem çözme, öz denetim, empati yapma ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları kazanılması beklenirken, akademik başarı ve sorumluluk genellikle daha ileri yaşlarda gelişir.

9. Aşağıdakilerden hangisi çocuklarda obeziteyi önleme konusunda ailelere yönelik önerilerden biri olamaz?

A) Çocuğunuzun neyi, nerede ve ne zaman yiyeceğine siz karar verin, ne kadar yiyeceğinin tercihini çocuğunuza bırakın.
B) Aile için yapılmış yemeği beğenmediğinde ona özel ayrı yemek yapın.
C) Sokakta veya reklamlarda gördüğünüz zararlı yiyecekler hakkında onlarla konuşun. Bu yiyecekleri tüketmenin çocuğunuzun sağlığını nasıl etkileyeceğini, anlayacağı şekilde ona anlatın.
D) Çocuğunuzu ekranlarda sunulan “zayıf, fit ve güzel görünümlü olma” ile ilişkili mesajlardan olabildiğince uzak tutun, gerekirse bu tür mesajlar hakkında onunla konuşun.
E) Yemek yerken televizyonu mümkün olduğunca kapalı tutun, yemek saatlerinin ailecek bir arada geçirilen eğitici ve eğlenceli vakitler olmasını sağlayın.

Cevap: B) Aile için yapılmış yemeği beğenmediğinde ona özel ayrı yemek yapın.

Açıklama: —

10. I. Ergenler biyolojik/fizyolojik olarak cinselliğe hazır olabilseler de cinselliğin bilişsel, duygusal ve sosyal boyutlarında yeterince olgunlaşmış değillerdir.
II. Ergenlik döneminde cinsel arzu ve isteklerin yoğunluğuna karşın, bu dürtüleri kontrol becerisi sıklıkla yeterince gelişmemiştir.
III. Ergen gebelikleri hem anne hem de bebek sağlığı açısından riskli durumlardır.
IV. Ergenler cinsel davranışlarla ilişkili riskler konusunda erişkinlerle aynı düzeyde bilgi ve beceriye sahiptirler.
Ergenlik döneminde cinsellik özellikle Batı toplumlarında önemli bir toplum sağlığı sorunudur. Yukarıdakilerden hangileri ergenlik döneminde cinselliği tıbbi ve psikososyal açıdan riskli kılan sebepler arasında yer almaktadır?

A) I ve II
B) I, II ve III
C) III ve IV
D) I, II ve IV
E) II ve III

Cevap: B) I, II ve III

Açıklama: Ergenler biyolojik olarak cinselliğe hazır olabilirler ancak bilişsel, duygusal ve sosyal boyutlarda yeterince olgunlaşmamış olabilirler (I). Cinsel dürtüleri kontrol etme becerileri genellikle yeterli değildir (II). Ergen gebelikleri anne ve bebek sağlığı açısından risklidir (III). Ancak, IV. ifade yanlıştır çünkü ergenler cinsel davranışlarla ilişkili riskler konusunda erişkinlerle aynı düzeyde bilgi ve beceriye sahip değildirler.

11. I. Okul çocuk, ergen ve ailelere daha kolay ulaşılabilecek bir ortam sağlamaktadır.
II. Sağlık hizmeti maliyetlerinin azalmasında bir etkisi yoktur.
III. Okul ortamı psikiyatrik bozuklukla ilgili belirtilerin daha uzun süre izlenmesi ve daha doğru bir şekilde bilgi kaynağına ulaşılmasını sağlar.
IV. Eğitimcilerden çocuk hakkında görüş alınabilmesini sağlar.
Yukarıdakilerden hangileri koruyucu ruh sağlığı açısından okul ortamının kullanılmasının avantaj veya kolaylıkları arasında yer almaktadır?

A) III ve IV
B) I, III ve IV
C) I, II ve III
D) I ve IV
E) I ve III

Cevap: B) I, III ve IV

Açıklama: Okul ortamı, çocuklara, ergenlere ve ailelere daha kolay ulaşılabilir bir platform sağlar (I). Ayrıca, psikiyatrik bozukluk belirtilerinin izlenmesi ve doğru bilgi kaynaklarına ulaşılması (III) ile eğitimcilerden çocuk hakkında görüş alınabilmesi (IV) avantajları bulunmaktadır. II. ifade ise yanlıştır çünkü okul ortamının sağlık hizmeti maliyetlerini azaltmada etkisi olabilir.

12. Akran zorbalığında zorba (zorbalık yapan) ve kurban (zorbalığa maruz kalan) olmakla ilişkili risk faktörleri hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) İstismar veya ihmal öyküsü zorbalık için önemli bir risk faktörüdür.
B) Aile içi şiddet zorbalık için önemli bir risk faktörüdür.
C) Davranış problemleri ve sosyal sorunlar hem zorba hem de kurban olmak için bir risk faktörüdür.
D) Farklı bir görünüme veya fiziksel özelliğe sahip olmak kurban olmak için önemli bir risk faktörü değildir.
E) Aşırı koruyucu-kollayıcı ebeveynlik kurban olmak için bir risk faktörüdür.

Cevap: D) Farklı bir görünüme veya fiziksel özelliğe sahip olmak kurban olmak için önemli bir risk faktörü değildir.

Açıklama: Farklı bir görünüme veya fiziksel özelliğe sahip olmak, çocukların akran zorbalığına maruz kalma riskini artırabilir. Bu nedenle, D seçeneği yanlıştır ve söylenemez. Diğer seçenekler, zorbalık riskini artıran faktörlerdir.

13. …. yaş arası dönemde egosentrik (benmerkezcil) düşünce hâkim olduğundan çocuklar yaşadıkları travmatize edici olayların kendisi yüzünden gerçekleştiğini düşünebilirler ve suçluluk duyabilirler. Yukarıdaki cümledeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) 3-8
B) 3-6
C) 8-10
D) 4-6
E) 7-10

Cevap: B) 3-6

Açıklama: Egosentrik düşünce, özellikle 3-6 yaş arasındaki çocuklarda yaygındır. Bu dönemde çocuklar olayları kendi perspektiflerinden değerlendirir ve yaşadıkları travmatik olayların kendilerinden kaynaklandığını düşünebilirler.

14. Pek çok yazar …… yaş dönemindeki travmaları erken çocukluk çağı travmaları olarak tanımlamaktadır.
Yukarıdaki boşluğa getirilebilecek en uygun seçenek aşağıdakilerden hangisidir?

A) 0-6
B) 0-4
C) 2-6
D) 2-12
E) 0-12

Cevap: A) 0-6

Açıklama: —

15. I. Daha önceki intihar girişimlerinin olması
II. Ailede intihar öyküsünün olması
III. Alkol-madde kullanımının olması
IV. Güçlü bir inanç ve sosyal bağların olması
Yukarıdakilerden hangileri ergenlik döneminde intihar için bilinen risk faktörleri arasında yer almaktadır?

A) I ve III
B) I ve II
C) I, II ve III
D) III ve IV
E) II ve III

Cevap: C) I, II ve III

Açıklama: Daha önceki intihar girişimleri (I), ailede intihar öyküsünün olması (II) ve alkol-madde kullanımının olması (III) ergenlik döneminde intihar riskini artıran faktörlerdir. IV. ifade ise koruyucu bir faktör olup risk faktörleri arasında yer almaz.

16. I. Zamanının çoğunu bilgisayarda oyun oynayarak geçirdiği için okul başarısı ve sosyal ilişkileri bozulan ama bir türlü bilgisayardan vazgeçemeyen ergen
II. Arkadaşının ısrarı üzerine ilk defa sigara içmeyi deneyen ergen
III. Sürekli ders çalıştığı için sosyal aktivitelere pek katılamayan ergen
IV. Alışveriş sitelerinde geçirdiği vakit yüzünden her gece uykusuz kalan ve ailesiyle sorun yaşadığı halde bundan vazgeçemeyen ergen
Ergenlik döneminde önemli bir sorun olan bağımlılık; kısa veya uzun vadedeki olumsuz ve zararlı etkileri ve sonuçlarına rağmen bir maddeyi kullanmaya veya bir davranışı/alışkanlığı yapmaya devam etmek olarak tanımlanabilir. Bu tanıma göre yukarıdakilerden hangisi veya hangileri bağımlılık sorunu olarak tanımlanabilir?

A) I ve III
B) III ve IV
C) I ve IV
D) I ve II
E) II ve IIII

Cevap: C) I ve IV

Açıklama: Bağımlılık, olumsuz sonuçlara rağmen bir davranışı sürdürmeyi içerir. I. ergen, bilgisayardan vazgeçememesi bağımlılık belirtisidir. IV. ergen ise alışveriş bağımlılığı belirtileri göstermektedir. II. ve III. ergenlik davranışları bağımlılık tanımına uymamaktadır.

17. I. Okula gitmek istememe veya okul başarısında düşme
II. Vücudunda veya eşyalarında darp veya fiziksel hasar izleri
III. Ders başarısında düşme
IV. Arkadaşlarından ayrılamama
Yukarıdakilerden hangileri akran zorbalığına maruz kalan okul çağı çocuklarda zorbalıkla ilişkili belirtilerden olabilir?

A) II ve III
B) I ve II
C) I, III ve IV
D) I, II ve III
E) I, II ve IV

Cevap: D) I, II ve III

Açıklama: —

18. Günümüzdeki yaygın anlayışa göre psikiyatrik bozuklukların ortaya çıkmasındaki iki önemli etkeni genetik/biyolojik yatkınlık ve ….. olarak özetlenebilir.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisinin gelmesi en uygun olacaktır?

A) kötü arkadaş çevresi
B) eğitimsizlik
C) olumsuz / travmatik çevresel koşullar
D) enfeksiyonlar
E) fakirlik

Cevap: C) olumsuz / travmatik çevresel koşullar

Açıklama: Psikiyatrik bozuklukların ortaya çıkmasındaki iki önemli etken genetik/biyolojik yatkınlık ve olumsuz/travmatik çevresel koşullardır. Bu faktörler birlikte bireyin psikiyatrik sağlığını etkileyebilir.

19. Çocuğa yönelik aşağıdaki olumsuz davranışlardan hangisi diğerlerine göre daha sık görülür?

A) Suça sürükleme
B) Cinsel istismar
C) Fiziksel istismar
D) İhmal
E) Duygusal istismar

D) İhmal

Açıklama: İhmal, çocuğa yönelik olumsuz davranışlar arasında en sık görülenidir. Fiziksel istismar, duygusal istismar ve diğer türler daha az yaygın olmakla birlikte, ihmal daha geniş bir problem olarak karşımıza çıkar.

20. Zorbalığın mağdur (kurban) ve seyirci üzerindeki etkileri hakkında hangisi söylenemez?

A) Anksiyete ve depresyon gibi içe yönelim sorunlarıyla güçlü bağlantısı olduğu bilinmektedir.
B) Zorbalığın süresi ve şiddeti kadar kurbanın dayanıklılığı da önemlidir.
C) Sadece zorbalığa uğranılan dönem ile sınırlı kalmayıp daha sonraki yıllarda da etkisini gösterebilir.
D) Zorbalık, sadece zorbalığa maruz kalan kişi üzerinde olumsuz etkiler bırakır.
E) Psikosomatik sorunlar (baş ağrısı, karın ağrısı, baş dönmesi, yatak ıslatma, uyku sorunları) görülebilir.

D) Zorbalık, sadece zorbalığa maruz kalan kişi üzerinde olumsuz etkiler bırakır.

Açıklama: Zorbalık, sadece mağduru değil, aynı zamanda seyircileri de olumsuz etkileyebilir. Psikolojik sorunlar, psikosomatik belirtiler ve uzun vadeli etkiler zorbalığın yaygın sonuçları arasındadır. D seçeneği yanlıştır çünkü zorbalık, zorbalığa maruz kalan kişilerle sınırlı kalmayıp çevrelerindeki diğer bireyleri de etkileyebilir.