İlk Türk İslam Devletleri Tarihi

İlk Türk-İslam Devletlerinin Tarihi: Etkileşim, Mücadele ve Değişim

İlk Türk-İslam Devletleri, Türk ve İslam tarihindeki dönüşümü temsil eder. Bu dönem, farklı kültürlerin etk

Siyasi ve Kültürel Etkileşimler

Karahanlılar, Gazneliler ve İtil Bulgarları gibi Türk devletleri, İslam dünyası ile etkileşim içinde gelişmiş ve zamanla İslam’ı benimsemişlerdir. Özellikle Karahanlı hükümdarı Yusuf Kadır Han’ın Gazneli Sultan Mahmud ile yaptığı görüşmeler, bu etkileşimin bir örneğidir. Bu dönemde, Araplar ve Mevâlî arasındaki farkın ortadan kalkması ve Emevîlerin devrilmesi gibi olaylar, İslam tarihinde önemli dönüm noktalarıdır.

Askeri ve İdari Gelişmeler

Türklerin Abbâsî Halifeliği içindeki yükselişi, Mütevekkil dönemindeki olaylarla gözler önüne serilir. İtil Bulgar Devleti gibi devletlerin kuruluşu, Türklerin yeni yerleşim alanlarına yayılmasının bir göstergesidir. Öte yandan, Gazneli Sultan Mesud’un Dandanakan Savaşı’nda Selçuklulara karşı mücadelesi, bölgesel güç dengelerinin ne kadar hızla değişebileceğini gösterir.

Kültürel Miras ve Eğitim

Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hâcib tarafından yazılmış ve ideal bir devlet idaresinin nasıl olması gerektiğinden bahseden önemli bir eserdir. Karahanlıların kültür merkezi Kaşgar ve İtil Bulgarları’nın inanç ve gelenekleri, bu dönemin kültürel çeşitliliğini yansıtır. Tolunoğulları döneminde Mısır’ın ekonomik hayatındaki değişimler ve İhşidîler dönemindeki toplumsal faaliyetler, Türk-İslam devletlerinin sosyal ve ekonomik yapısını gösterir.

Din ve İnanç

İslam’ın Türkler arasında yayılması, III. yüzyılda Budizm’in etkisinin ardından gerçekleşmiş ve İmam-ı A’zam Ebû Hanife gibi alimlerin etkisi altında Türkler, İslamiyet’e özgü bir anlayış geliştirmiştir.

Sonuç

İlk Türk-İslam Devletleri’nin tarihi, Türklerin İslam dünyasına entegrasyonu, kültürel ve siyasi etkileşimler ve bölgesel güç dengelerindeki değişimler açısından büyük öneme sahiptir. Bu dönem, hem Türk hem de İslam tarihinin anlaşılması için vazgeçilmezdir ve günümüzde de bu devletlerin mirası, kültürel ve siyasi açıdan önemini korumaktadır.

@lolonolo_com

1. Aşağıdakilerden hangisi 1025 yılında Karahanlı Hükümdarı Yusuf Kadır Han ile Gazneli Sultanı Mahmud arasında yapılan görüşme ile ilgili değildir?

A) Yusuf Kadır Han, Gazneli Mahmûd’dan yardım istemek zorunda kaldı.
B) Karahanlılar ile ilgili meseleleri konuştuktan sonra Arslan bin Selçuk ve emrindeki Oğuzların da Horasan’a nakledilmesi hususunda karara vardılar.
C) Yusuf Kadır Han ve Gazneli Sultan Mahmûd Semerkand civarında buluştu.
D) İki hanedan arasında akrabalık tesis edilmesine karar verildi.
E) Ceyhun Nehri her iki taraf arasında sınır kabul edildi.

Cevap : E) Ceyhun Nehri her iki taraf arasında sınır kabul edildi.

2. İslâm tarihinde bir dönüm noktası sayılan ve Mevâlî ile Araplar arasındaki farkın da ortadan kalkmasını ağlayan olay aşağıdakilerden hangisidir?

A) Türklerin Müslüman olması
B) Talas Savaşı’nın yapılması
C) Kuteybe b. Müslim’in Türkistan’ı fethetmesi
D) İslâmiyet’in ortaya çıkması
E) Emevîlerin bir ihtilal hareketi ile devrilmesi

Cevap : E) Emevîlerin bir ihtilal hareketi ile devrilmesi

3. Aşağıdaki olaylardan hangisi Türklerin Abbâsî halifeliğinde iktidarı tamamen ele geçirdiklerini ve kendilerine mâni olacak bir gücün bulunmadığını gösterir?

A) Mütevekkil’in bir Türk olan Boğa el-Kebir’in müdahalesiyle öldürülmekten kurtulması
B) Vâsık’ın veliaht tayin etmeden ölümü üzerine kardeşi Mütevekkilin, Abbasî devlet adamlarına rağmen Türkler’in desteğiyle hilafet makamına geçmesi
C) Halîfe Mütevekkil’in Boğa es-Sağir, Musa b. Boğa el-Kebir, Hârun b. Suvartegin, Bagir et-Türkî gibi Türk kumandanlar tarafından katledilmesi
D) Mu’tasım’ın yerine geçen oğlu Vâsık’ın da Türkleri desteklemesi
E) Mütevekkil’den sonra hilafet makamına yine Türklerin desteğiyle Muntasır’ın geçmesi

Cevap : C) Halîfe Mütevekkil’in Boğa es-Sağir, Musa b. Boğa el-Kebir, Hârun b. Suvartegin, Bagir et-Türkî gibi Türk kumandanlar tarafından katledilmesi

4. İtil Bulgar Devleti’ni kuran Türklerin asıl boylarının adı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak yazılmıştır?

A) Hun
B) Ogur
C) Uygur
D) Yağma
E) Oğuz

Cevap : B) Ogur

5. Kutadgu Bilig ile ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) Siyâsetnâme şeklinde yazılmış bir eserdir.
B) İdeal devlet idare sisteminin nasıl olması gerektiğinden bahseder.
C) Şiir tarzında yazılmıştır.
D) Yusuf Has Hâcib tarafından yazılmıştır.
E) Batı Karahanlıların önemli şehirlerinden Kaşgar’da yazılmıştır.

Cevap : E) Batı Karahanlıların önemli şehirlerinden Kaşgar’da yazılmıştır.

6. Aşağıdakilerden hangisi Tolunoğulları döneminde Mısır’ın ekonomik hayatında önemli olan unsurlardan biri değildir?

A) Nil Nehri’nin ziraî hayattaki yerinin diğer nehir ve göllere aktarılmasına çalışılması
B) Dokumacılık alanında üretimin desteklenmesi
C) Sulama kanallarının onarılması ve yenilerinin yapılması
D) Mısır’ın konumu nedeniyle milletlerarası ticaretin ekonomiye katkı sağlaması
E) Ağır vergilerin kaldırılması

Cevap : A) Nil Nehri’nin ziraî hayattaki yerinin diğer nehir ve göllere aktarılmasına çalışılması

7. Dandanakan Savaşı sırasında Gazneli tahtında bulunan hükümdar aşağıdakilerden hangisidir?

A) Muhammed
B) Sultan Mahmud
C) Sultan Mesud
D) Alptegin
E) Mevdûd

Cevap : C) Sultan Mesud

8. Emevîler döneminde aşağıdaki isimlerden hangisi zamanında Horasan ve Sîstan’a daha plânlı bir askerî harekât başlatılmıştır?

A) Ziyâd b. Ebîh
B) Kuteybe b. Müslim
C) Mühelleb b. Ebu Sufrâ
D) Rebî b. Ziyâd el-Hârisî
E) Abdurrahman b. Semüne

Cevap : A) Ziyâd b. Ebîh

9. Abbâsî Halifesi el-Kâdir-Billah’ın Gazneli Mahmud’u tebrik edip ona “Kehfü’d-devle ve’l-İslâm” (Devletin ve İslâm’ın Sığınağı) lakabını vermesini sağlayan olay aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sâmânîlere son vermesi
B) 1025-1026 yılında Somnat (Sumnât)’a düzenlediği seferin başarıyla sonuçlanması
C) 1030 yılında Karahanlılar üzerine başarılı bir sefer düzenlemesi
D) Büveyhîleri yenerek Irak’ı topraklarına katması
E) 1011 yılında Afganistan’a düzenlediği seferin başarıyla sonuçlanması

Cevap : B) 1025-1026 yılında Somnat (Sumnât)’a düzenlediği seferin başarıyla sonuçlanması

10. Aşağıdakilerden hangisi Tolunoğlu Ahmed’e muhalefet etmemiştir?

A) Abbas
B) Ahmed b. Müdebbir
C) Şukayr
D) el-Muvaffak
E) Sa’d el-Ayser

Cevap : E) Sa’d el-Ayser

11. Bulgar Türklerinin yaşadığı ülkede bir çadıra yıldırım düşerse o çadıra yaklaşılmaz, içinde bulunan insan, eşya ve diğer şeyler terk edilirdi. Bu durumun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hükümdarın çadıra yaklaşmayı yasaklaması
B) Toplumun bu tür doğal afetlerden korkması
C) Çadırın içinde yaşayan kimselerin Allah’ın gazâbına uğradıklarının düşünülmesi
D) Çadırın kullanışsız hâle gelmesi
E) İtil Bulgarlarının yağmur yağarken dışarı çıkmamaları

Cevap : C) Çadırın içinde yaşayan kimselerin Allah’ın gazâbına uğradıklarının düşünülmesi

12. Gazneliler Devleti ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Gazneliler, Abbâsî halifelerini tanımadıkları için onlarla mücadele etmişlerdir.
B) Gazneli Mahmud 1000-1027 yılları arasında Hindistan’a 17 sefer düzenlemiştir.
C) 963 yılında kurulan Gazneliler ilk Müslüman-Türk devletlerinden birisidir.
D) Sultan Mahmud dönemi devletin en güçlü olduğu dönemdir.
E) Devletin temelleri ilk kez Alp Tegin adlı bir Türk kumandan tarafından atılmıştır.

Cevap : A) Gazneliler, Abbâsî halifelerini tanımadıkları için onlarla mücadele etmişlerdir.

13. Aşağıdakilerden hangisi Karahanlıların bilinen en eski hükümdarı Bilge Kül Kadır Han zamanında mücadele ettiği devletlerden biridir?

A) Sâmânîler
B) Gazneliler
C) İlhanlılar
D) Hârizmliler
E) İtil Bulgarları

Cevap : A) Sâmânîler

14. Karahanlı hükümdarı Arslan İlig Han Mansur hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Ağabeyi Büyük Kağan Togan Han Ahmed’e karşı mücadele verdi.
B) Yusuf Kadır Han ile mücadele etti.
C) Hârizm’e tamamen hâkim oldu.
D) Mâverâünnehir’de tahta çıktı.
E) Hanedan içinde Togan Han’dan sonra en kuvvetli kişiydi.

Cevap : C) Hârizm’e tamamen hâkim oldu.

15. Aşağıdakilerden hangisi İhşidîler devrinde toplumda görülen önemli faaliyetlerden biri değildir?

A) Bayrama hazırlık ve bayram kutlamaları
B) Polo oyunu
C) Kumar oyunları
D) Yemek yemek ve ziyâfet
E) Avcılık

Cevap : B) Polo oyunu

16. Aşağıdakilerden hangisi Doğu Karahanlılarının kültür merkezi konumunda olmuştur?

A) Talas
B) Kaşgar
C) Semireci
D) Şaş (Taşkent)
E) Balasagun

Cevap : B) Kaşgar

17. Budizm’in Türklere ulaşması hangi yüzyılda gerçekleşmiştir?

A) II. Yüzyıl
B) VI. Yüzyıl
C) IV. Yüzyıl
D) III. Yüzyıl
E) V. Yüzyıl

Cevap : D) III. Yüzyıl

18. I. Zina yapan kişinin cezası ağır olurdu.
II. Hırsızlık yapanı da zina yapan gibi öldürürlerdi.
III. Kasten adam öldürmeye kısas cezası uygulanırdı.
IV. At çalanın burnu kesilirdi.
V. Kazara adam öldüreni bir sandığın içine kapatırlardı.
Yukarıda İtil Bulgarları hakkında verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) II
B) V
C) III
D) IV
E) I

Cevap : D) IV

19. İslâmiyet’e giren Türkler üzerinde etkili olan İslâm âlimleri aşağıdakilerden hangileridir?

A) İmam Hanbelî-Zemahşerî
B) İmam Mâlikî-Maturidî
C) İmam Şafiî-Ebû Yusuf
D) Ebû Hanife-Maturidî
E) İmam-ı A’zam-Zemahşerî

Cevap : D) Ebû Hanife-Maturidî

20. Aşağıdakilerden hangisi Nesâ Antlaşması’nın sonucudur?

A) Selçuklu akınları son bulmuştur.
B) Gazneliler, Selçukluları bir tehlike olarak görmekten vazgeçmiştir.
C) Sultan Mesud, Selçuklulara yıllık vergi ödemeyi kabul etmiştir.
D) Nesâ, Ferâve ve Dihistan Selçuklulara bırakılmıştır.
E) Gazneliler, Selçuklulara tâbî olmayı kabul etmiştir.

Cevap : D) Nesâ, Ferâve ve Dihistan Selçuklulara bırakılmıştır.