Osmanlı Denizcilik Tarihi

Osmanlı Denizcilik Tarihinde Baştarda ve Kadırgalar

Osmanlı İmparatorluğu, denizcilik alanında önemli bir güç olmuş ve çeşitli gemi tipleriyle donanmasını zenginleştirmiştir. Baştardalar, padişah ve üst düzey deniz komutanlarının kullanımı için tasarlanmış, yaklaşık 800 kişilik mürettebatı barındırabilen ve savaş gemisi olarak da hizmet verebilen büyük gemilerdi. Kadırgalar ise Osmanlı donanmasının ana unsurlarından biri olup, hem kürek gücüyle hem de yelkenle hareket edebilen, top ve diğer ateşli silahlarla donatılmış gemilerdi.

Osmanlı-Fransa İttifakı ve Seferler

1595 yılında Osmanlı Devleti ve Fransa’nın İspanya’ya karşı ortak bir sefer düzenleme kararı, İstanbul’daki saltanat değişikliği nedeniyle gerçekleştirilememiştir. Bu dönemdeki ittifaklar ve seferler, Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’daki güç dengeleri içindeki rolünü ve stratejik manevralarını vurgular.

Derya Beyleri ve Kapudan Paşalar

Derya beyleri ve kapudan paşalar, Osmanlı denizcilik yönetiminde önemli roller üstlenmişlerdir. Derya beyleri, deniz seferlerine katılma zorunluluğu olan ve kıyı güvenliğinden sorumlu komutanlar iken, kapudan paşalar Osmanlı deniz kuvvetlerinin başı olarak denizcilikle ilgili tüm atamalardan sorumluydu. Kapudan paşaların denizci olması gerekmemekle birlikte, bu pozisyonda görev yapan birçok kişi denizcilik tecrübesine sahipti.

Osmanlı’nın Deniz Üstünlüğü ve Akdeniz’deki Mücadeleler

Osmanlı İmparatorluğu’nun Akdeniz’de egemenlik kurma çabaları, Venedik, Papalık Devleti, Malta Şövalyeleri gibi güçlerle mücadeleyi içerirken, Fransa Krallığı bazı durumlarda Osmanlı’ya destek vermemiştir. Özellikle 1684 yılında Mora Yarımadası’nın işgal girişimi, bu rekabetin bir göstergesidir.

Karadeniz ve Akdeniz’de Osmanlı Denizcilik Faaliyetleri

Osmanlı İmparatorluğu, Karadeniz’de egemenlik kurarak İstanbul’a yönelik deniz üzerinden saldırıları engellemeyi ve iaşe kanallarını açık tutmayı hedeflemiştir. Aynı zamanda, Akdeniz’deki faaliyetleriyle, özellikle II. Bayezid döneminde Modon, Koron ve Navarin kalelerinin alınması gibi önemli başarılar elde etmiştir.

Girit Seferi ve Osmanlı Deniz Savaşları

Girit’in fethi, Osmanlı’nın Akdeniz’deki hakimiyetini pekiştiren önemli bir dönüm noktasıdır. Bu sefer, Venedik ile uzun süren çatışmaların bir parçası olarak, Osmanlı donanmasının gücünü ve denizcilikteki stratejik manevralarını gösterir. Preveze Savaşı ise Barbaros Hayreddin Paşa’nın Andrea Doria yönetimindeki müttefik donanması karşısında elde ettiği zaferle, Osmanlı’nın denizcilik alanındaki üstünlüğünü pekiştirmiştir.

Sonuç

Osmanlı Denizcilik Tarihi, İmparatorluğun denizlerdeki egemenliğini, stratejik ittifaklarını, deniz savaşlarını ve donanma yapılanmasını kapsayan geniş bir alanı içermektedir. Bu makalede ele alınan konular, açıköğretim fakültesi öğrencilerinin Osmanlı Denizcilik Tarihi dersi kapsamındaki sınavlara hazırlanmalarında onlara rehberlik etmek amacıyla lolonolo.com tarafından sunulmuştur. Öğrencilerin bu bilgileri ders çalışmalarına entegre etmeleri, sınav başarısını artırmanın yanı sıra tarih bilgilerini derinleştirecek ve anlayışlarını genişletecektir.

1. Aşağıda baştardalara ilişkin verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Padişahlara mahsus olanına “yeşil kadırga” da denir.
B) Üst düzey deniz komutanları kullanır.
C) Baştardalarda yaklaşık 800 kişi görev yapar.
D) Yalnızca tören gemisi olarak hizmet verirler.
E) Mavnadan daha uzun fakat daha alçaktır.

Cevap : D) Yalnızca tören gemisi olarak hizmet verirler.

2. Aşağıdakilerden hangisi 1595 yılında İspanya üzerine ortak sefer düzenleme kararı alan Osmanlı Devleti ve Fransa’nın bu seferi gerçekleştirememelerinin nedenidir?

A) İstanbul’da saltanat değişikliği yaşanması
B) Moriskoların Osmanlı yardımını reddetmeleri
C) İspanya’nın barış istemesi
D) Kılıç Ali Paşa’nın hayatını kaybetmesi
E) İngiltere’nin Fransa’ya savaş ilanı

Cevap : A) İstanbul’da saltanat değişikliği yaşanması

3. Derya beyleri ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Derya beyleri deniz seferlerine katılmak mecburiyetindeydiler.
B) Kıyı ve sahillerde güvenlik temin etmekle mesuldürler.
C) Derya beylerinin bindikleri gemiler Tersane-i Amire’den verilir.
D) Kaptanpaşa eyaletine bağlı sancakların beylerine derya beyi denir.
E) Derya beyleri, kendi sancaklarında timar ve zeâmet tasarruf ederler.

Cevap : C) Derya beylerinin bindikleri gemiler Tersane-i Amire’den verilir.

4. Aşağıdaki devletlerden hangisi 1684’te Osmanlıların elindeki Mora Yarımadasının işgalini başlatan Hıristiyan donanmasına destek vermemiştir?

A) Venedik Cumhuriyeti
B) Toskana Grandukalığı
C) Papalık Devleti
D) Malta Şövalyeleri
E) Fransa Krallığı

Cevap : E) Fransa Krallığı

5. II. Mehmed’in Karadeniz’de egemenlik kurma süreci ve yaşanan hadiseler ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) İstanbul’a deniz üzerinden yapılması muhtemel saldırılar engellenmek istenmiştir.
B) İstanbul’un iaşe ve ikmal kanallarının açık tutulması hedeflenmiştir.
C) Trabzon Rum İmparatorluğu’na son verilmiştir.
D) Bu dönemde Venediklilerin elinden Amasra ve Kefe alınmıştır.
E) Kırım’da Osmanlı egemenliği başlatılmıştır.

Cevap : D) Bu dönemde Venediklilerin elinden Amasra ve Kefe alınmıştır.

6. II. Bayezid dönemi Osmanlı denizcilik faaliyetleri ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Venedik’ten Modon, Koron ve Navarin kaleleri alınmıştır.
B) Gedik Ahmed Paşa tarafından Otranto’ya sefer düzenlenmiştir.
C) Donanma Çukurova harekatına muharip unsur olarak iştirak etmiştir.
D) Donanma, Boğdan seferinde deniz nakliyesi işini üstlenmiştir.
E) Osmanlılar göke adı verilen büyük barçalar inşa etmişlerdir.

Cevap : B) Gedik Ahmed Paşa tarafından Otranto’ya sefer düzenlenmiştir.

7. Aşağıdakilerden hangisi I. Selim’in Mısır’ın fethinden sonra Rodos Şövalyeleriyle Memlükler arasında imzalanan antlaşmayı yenilemesinin nedeni olarak gösterilebilir?

A) Pulya seferi öncesi herhangi bir sorunla karşılaşmak istememesi
B) Osmanlı korsanlarının bu hususta sultana baskı yapması
C) Rodos Şövalyelerinin Papalıkla ittifakından çekinmesi
D) İskenderiye – İstanbul yolunu güvence altına almak istemesi
E) Napoli Krallığı’nın Ege adalarına saldırması

Cevap : D) İskenderiye – İstanbul yolunu güvence altına almak istemesi

8. Kanuni Sultan Süleyman dönemindeki son deniz seferi aşağıdaki yerlerden hangisine yönelik olarak düzenlenmiştir?

A) Kıbrıs
B) Rodos
C) Sakız
D) Sisam
E) Sicilya

Cevap : C) Sakız

9. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlıların Cezayir, Tunus ve Trablusgarp eyaletlerini tanımlamak için kullandığı tabirdir?

A) Derya Beyleri
B) Elviye-yi Selase
C) Garp Ocakları
D) Memleketeyn
E) Korsan eyaletler

Cevap : C) Garp Ocakları

10. Aşağıdakilerden hangisi 1768-1774 Osmanlı – Rus Savaşları esnasında denizde yaşanan mücadelelerden biridir?

A) İnebahtı Savaşı
B) Preveze Savaşı
C) Çeşme Baskını
D) Mora’nın yeniden fethi
E) Kırım’ın fethi

Cevap : C) Çeşme Baskını

11. Kapudan paşalarla ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Kapudan paşaların mutlaka denizci olması gerekir.
B) Denizciliğe ait tüm atamalardan sorumludur.
C) Osmanlı deniz kuvvetlerinin başıdır.
D) Kapudan Paşa Tersane’de iken Divanhane’de oturur.
E) Cezayir-i Bahr-i Sefid eyaletinin yöneticisidir.

Cevap : A) Kapudan paşaların mutlaka denizci olması gerekir.

12. Tersane Ağası ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

A) Tersane görevlileri arasında teşrifatta en sonda gelir.
B) Tersane’de görevli yeniçerilerin başıdır.
C) Gemiler için peksimet imalinden sorumludur.
D) Kaptan-ı deryanın Tersane’deki kaymakamıdır.
E) Hendesehanenin idarecisidir.

Cevap : D) Kaptan-ı deryanın Tersane’deki kaymakamıdır.

13. Aşağıdakilerden hangisi ince donanmada kullanılan gemiler arasında yer almaz?

A) Burtun
B) İşkampoye
C) Tombaz
D) Üstüaçık
E) Şayka

Cevap : A) Burtun

14. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nin Girit üzerine bir sefer düzenlemesinin nedenlerinden biridir?

A) Sünbül Ağa’nın gemisine yapılan saldırı
B) İnebahtı Savaşı’nın intikamının alınmak istenmesi
C) Köprülü Mehmed Paşa’nın sadarete getirilmesi
D) Girit’te zengin maden yataklarının bulunuyor oluşu
E) Venedik’in Zante adası için ödediği haracı geciktirmesi

Cevap : A) Sünbül Ağa’nın gemisine yapılan saldırı

15. Osmanlıların ilk ürettikleri kalyona ….. adı verilmektedir.
Yukarıdaki cümlede yer alan boşluğa aşağıdaki ifadelerden hangisi getirilmelidir?

A) Mahmudiye
B) burtun
C) Şehbaz-ı Bahri
D) şayka
E) göke

Cevap : B) burtun

16. Aşağıdakilerden hangisi 1683-1699 yılları arasında devam eden savaş sürecinde Osmanlıların Venediklilere kaybettiği yerlerden birisi değildir?

A) Anabolu
B) Modon
C) Ayamavra
D) Benefşe
E) Hanya

Cevap : E) Hanya

17. Osmanlı donanmasında görev yapan kadırgalara dair aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Kürekli bir gemi olduğu için kas gücüyle hareket eder.
B) Kadırgalarda top vb. ateşli silah bulunmamaktadır.
C) Klasik dönem Osmanlı donanmasının en yaygın gemi türüdür.
D) Bir Kadırgada 200-250 civarında kürekçi görev yapar.
E) Barbaros Hayreddin Paşa tarafından donanmanın ana unsuru haline getirilmiştir.

Cevap : B) Kadırgalarda top vb. ateşli silah bulunmamaktadır.

18. “Osmanlıların kısa sürede yüzden fazla kadırga türü gemiye sahip olması ….. olan ihtiyacı da artırmıştı.”
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdaki ifadelerden hangisi getirilmelidir?

A) firkatecilere
B) kürekçilere
C) kaptan-ı deryalara
D) kalyonculara
E) yelkencilere

Cevap : B) kürekçilere

19. Rusya’nın 1700 tarihli İstanbul Antlaşması ile elde ettiği Azak Denizi’nde donanma bulundurabilme hakkı aşağıdaki gelişmelerden hangisinden sonra elinden alınmış ve Rusya’nın Karadeniz’de harp ve ticaret gemisi bulunduramayacağına karar verilmiştir?

A) Kırım’ın bağımsız olması
B) Küçük Kaynarca Antlaşması
C) Bahriye Kanunnamesi
D) Aynalıkavak Tenkihnamesi
E) Belgrad Antlaşması

Cevap : E) Belgrad Antlaşması

20. Barbaros Hayreddin Paşa idaresindeki Osmanlı donanması ile Andrea Doria idaresindeki müttefik donanması aşağıdaki deniz savaşlarından hangisinde karşı karşıya geldiler?

A) Koyunadaları Savaşı
B) İnebahtı Savaşı
C) Çeşme Baskını
D) Sakız kuşatması
E) Preveze Savaşı

Cevap : E) Preveze Savaşı