Veri Tabanı Yönetimi

Ünite Özeti

Veri kavramı, bilgisayar programcılığından ayrı düşünülemez. Bilgisayar programcılığı sayesinde bilgisayarı büyük bir hesap makinesi gibi kullanarak çeşitli süreçleri otomatik hale getiriyoruz. Bu süreçler genellikle veri ya da veriden elde edilen enformasyonun çeşitli biçimler arasındaki geçişini konu edinir. Bilgelik Hiyerarşisi, verinin enformasyona, enformasyonun bilgiye, bilginin ise bilgelik seviyesine dönüşebildiğini gösterir.

Ünite Özeti

Veri Tabanı Yönetim Sistemleri (VTYS)

Veri Tabanı Yönetim Sistemleri (VTYS), verilerin depolanması, yönetilmesi ve sorgulanması için kullanılan yazılım sistemleridir. Bu sistemler, verilerin etkin bir şekilde işlenmesini ve saklanmasını sağlar. Günümüzde birçok farklı VTYS bulunmaktadır ve her biri belirli kullanım senaryolarına ve ihtiyaçlara yönelik özellikler sunmaktadır.

İlişkisel Veri Tabanı Yönetim Sistemleri (İVTYS), verilerin tablolar halinde düzenlenmesi ve bu tablolar arasındaki ilişkilerin tanımlanması prensibine dayanır. Bu sistemler, verilerin tekrarını en aza indirir ve verilerin tutarlılığını sağlar. İVTYS’nin temel avantajları arasında veri bütünlüğünü koruma, kolay veri sorgulama ve veri manipülasyonu sayılabilir.

NoSQL Veri Tabanı Yönetim Sistemleri (NoSQL VTYS), büyük veri ve gerçek zamanlı web uygulamaları gibi senaryolarda kullanılır. NoSQL VTYS’ler, esneklik, yüksek performans ve ölçeklenebilirlik sunar. NoSQL sistemlerinin çeşitleri arasında belge tabanlı, anahtar-değer tabanlı, kolon tabanlı ve grafik tabanlı veri tabanları bulunur.

VTYS seçimi, sistemin gereksinimlerine, verinin yapısına ve kullanım senaryolarına bağlı olarak yapılmalıdır. İyi bir VTYS, verilerin güvenli bir şekilde saklanmasını, hızlı bir şekilde erişilmesini ve etkili bir şekilde yönetilmesini sağlamalıdır.

Özetle, VTYS’ler, modern bilgi sistemlerinin temelini oluşturan kritik bileşenlerdir. Doğru VTYS seçimi ve etkin yönetimi, sistem performansını ve veri güvenliğini artırır.

Ünite Özeti

SQL (Structured Query Language), ilişkisel veritabanlarından veri sorgulamak, manipüle etmek ve yönetmek için kullanılan standart bir dildir. SQL, veri tabanlarına erişim sağlamak, veritabanı tablolarını oluşturmak, verileri güncellemek ve silmek gibi çeşitli işlemleri gerçekleştirmek için kullanılır.

ORM (Object-Relational Mapping), nesne tabanlı programlama dilleri ile ilişkisel veritabanları arasındaki veri dönüşümünü otomatikleştiren bir tekniktir. ORM, yazılım geliştiricilerin veritabanı ile çalışırken SQL yazmalarını gerektirmeden, nesnelerle çalışarak veri tabanı işlemlerini gerçekleştirmelerini sağlar.

SQL’in Temelleri

SQL, veritabanı yönetimi için kullanılan en yaygın dildir. SQL’in temel bileşenleri şunlardır:

Veri Tanımlama Dili (DDL):

Veritabanı yapısını tanımlar. Örneğin, tabloların ve indekslerin oluşturulması.

Veri Manipülasyon Dili (DML):

Veritabanındaki verileri manipüle eder. Örneğin, veri ekleme, güncelleme ve silme işlemleri.

Veri Kontrol Dili (DCL):

Veritabanı erişim haklarını kontrol eder. Örneğin, kullanıcı izinleri.

Veri Sorgulama Dili (DQL):

Veritabanındaki verileri sorgular. En yaygın kullanılan komut SELECT komutudur.

ORM’nin Avantajları

ORM, veri tabanı işlemlerini daha basit ve daha az hata yapma olasılığı olan bir hale getirir. ORM’nin bazı avantajları şunlardır:

Verimlilik:

ORM araçları, SQL sorguları yazma ihtiyacını ortadan kaldırarak zaman kazandırır.

Bakım Kolaylığı:

Kodun daha okunabilir ve yönetilebilir olmasını sağlar.

Taşınabilirlik:

ORM, farklı veritabanları ile çalışabilme esnekliği sağlar.

Güvenlik:

ORM araçları, SQL enjeksiyonu gibi güvenlik açıklarını azaltır.

Popüler ORM Araçları

SQLAlchemy:

Python için popüler bir ORM aracıdır. SQLAlchemy, veritabanı bağlantılarını yönetir ve SQL sorgularını otomatik olarak oluşturur.

Django ORM:

Django web framework’ü ile birlikte gelen ORM’dir. Geliştiricilerin veritabanı işlemlerini Python koduyla yapmalarını sağlar.

Entity Framework:

.NET platformunda kullanılan bir ORM aracıdır. Geliştiricilerin veritabanı işlemlerini C# veya VB.NET ile yapmalarını sağlar.

Sonuç

SQL ve ORM, modern yazılım geliştirme süreçlerinde önemli bir rol oynar. SQL, ilişkisel veritabanlarından veri sorgulamak ve yönetmek için temel bir araçtır. ORM ise, veritabanı işlemlerini nesne tabanlı programlama dilleriyle entegre ederek geliştiricilere büyük kolaylık sağlar. Bu ünitede SQL ve ORM’nin temellerini öğrenerek, veritabanı işlemlerini daha etkin ve güvenli bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz.

Ünite Özeti

Bu ünitede, SQL dilinin temel sorgulama komutlarını ve SQLAlchemy kullanarak nasıl sorgulamalar yapabileceğinizi öğreneceksiniz. SQL, veri tabanlarından veri çekmek, güncellemek, silmek ve veri manipülasyonu yapmak için kullanılan bir dildir. SQLAlchemy, Python ile veri tabanı işlemlerini daha kolay ve etkin bir şekilde yapmanızı sağlar.

SQL Temel Sorguları

1- SELECT Komutu: Veritabanından veri çekmek için kullanılır.

Örnek:

SELECT * FROM calisan;

2- INSERT Komutu: Veritabanına yeni kayıt eklemek için kullanılır.

Örnek:

INSERT INTO calisan (adi, soyadi, cinsiyet, iseGirisTarihi) VALUES (‘Ahmet’, ‘Yılmaz’, ‘Erkek’, ‘2022-01-01’);

3- UPDATE Komutu: Veritabanında mevcut bir kaydı güncellemek için kullanılır.

Örnek:

UPDATE calisan SET iseGirisTarihi = ‘2022-10-02’ WHERE adi = ‘Zeynep’ AND soyadi = ‘Çetin’;

4- DELETE Komutu: Veritabanından bir kaydı silmek için kullanılır.

Örnek:

DELETE FROM calisan WHERE id = 10;

SQLAlchemy ile Temel Sorgular

SQLAlchemy, Python ile SQL sorguları yapmanızı sağlayan bir kütüphanedir. İşte SQLAlchemy ile bazı temel sorgular:

1- SELECT Komutu: SELECT * FROM calisan; komutunun SQLAlchemy karşılığı:

Örnek:

result = session.query(Calisan).all()
for row in result:
print(row)

2- INSERT Komutu: INSERT INTO calisan (adi, soyadi, cinsiyet, iseGirisTarihi) VALUES (‘Ahmet’, ‘Yılmaz’, ‘Erkek’, ‘2022-01-01’); komutunun SQLAlchemy karşılığı:

Örnek:

yeni_calisan = Calisan(adi=’Ahmet’, soyadi=’Yılmaz’, cinsiyet=’Erkek’, iseGirisTarihi=’2022-01-01′)
session.add(yeni_calisan)
session.commit()

3- UPDATE Komutu: UPDATE calisan SET iseGirisTarihi = ‘2022-10-02’ WHERE adi = ‘Zeynep’ AND soyadi = ‘Çetin’; komutunun SQLAlchemy karşılığı:

Örnek:

calisan = session.query(Calisan).filter(Calisan.adi==’Zeynep’, Calisan.soyadi==’Çetin’).first()
calisan.iseGirisTarihi = ‘2022-10-02’
session.commit()

4- DELETE Komutu: DELETE FROM calisan WHERE id = 10; komutunun SQLAlchemy karşılığı:

Örnek

calisan = session.query(Calisan).filter(Calisan.id==10).first()
session.delete(calisan)
session.commit()

Sonuç

SQL ve SQLAlchemy, veritabanı işlemlerini etkin ve kolay bir şekilde yapmanızı sağlar. SQL, ilişkisel veritabanlarından veri çekmek ve manipüle etmek için kullanılan bir dildir. SQLAlchemy ise, Python ile SQL sorgularını daha okunabilir ve yönetilebilir hale getirir. Bu ünitede öğrendiğiniz temel SQL ve SQLAlchemy komutları ile veritabanı işlemlerinizi kolayca gerçekleştirebilirsiniz.

Ünite Özeti

Veritabanı yönetim sistemlerinde (DBMS) join işlemleri, iki veya daha fazla tablonun ilişkili verilerinin birleştirilmesi için kullanılan temel operasyonlardır. Bu işlemler, veritabanı sorgularının daha verimli ve anlamlı hale gelmesini sağlar. Join türleri, veritabanı kullanıcılarının ihtiyaçlarına göre farklı şekillerde kullanılabilir. İşte en yaygın kullanılan join türleri:

Inner Join: Inner join, iki tablo arasında ortak olan kayıtları birleştirir. Yani, her iki tabloda da eşleşen veriler olduğunda bu kayıtlar döndürülür.

Left Join: Left join, sol tablodaki tüm kayıtları ve sağ tablodaki eşleşen kayıtları döndürür. Eğer sağ tabloda eşleşen bir kayıt yoksa, sonuçta sağ tablodaki alanlar için NULL değerler döndürülür.

Right Join: Right join, sağ tablodaki tüm kayıtları ve sol tablodaki eşleşen kayıtları döndürür. Eğer sol tabloda eşleşen bir kayıt yoksa, sonuçta sol tablodaki alanlar için NULL değerler döndürülür.

Full Join: Full join, her iki tablodaki tüm kayıtları döndürür. Eşleşen kayıtlar birleştirilir ve eşleşmeyen kayıtlar için NULL değerler kullanılır.

Join işlemleri, SQL sorgularında sıkça kullanılır ve veritabanı yönetimi için hayati öneme sahiptir. Doğru kullanıldığında, veritabanı performansını artırabilir ve veri analizini kolaylaştırabilir.

Kaynakça: Veri Tabanı Yönetimi ders notları, 2024.

Ünite Özeti

Veri tabanı yönetimi, modern bilgi sistemlerinin temel taşlarından biridir. Verilerin etkin ve verimli bir şekilde depolanması, yönetilmesi ve sorgulanması, işletmelerin operasyonel başarısı için kritik öneme sahiptir. Bu makalede, veri tabanı yönetiminde kullanılan ileri SQL tekniklerini ve detaylı sorgulamalar konusunu ele alacağız.

SQL Nedir?

SQL (Structured Query Language), ilişkisel veri tabanlarında veri yönetimi ve sorgulama için kullanılan bir dildir. SQL, veri tabanına veri eklemek, verileri güncellemek, silmek ve sorgulamak için kullanılır. Temel SQL komutları arasında SELECT, INSERT, UPDATE ve DELETE bulunur.

Detaylı Sorgulamalar ve SQL

Detaylı sorgulamalar, karmaşık veri analizleri yapmak için kullanılan ileri düzey SQL sorgularıdır. Bu sorgular, genellikle birden fazla tabloyu birleştirir, gruplar oluşturur ve belirli koşullara göre verileri filtreler.

Ünite Özeti

Saklı yordamlar (stored procedures), veritabanı üzerinde tanımlanan ve belirli görevleri yerine getirmek için kullanılan önceden derlenmiş SQL kod bloklarıdır. Saklı yordamlar, veritabanı yönetim sistemlerinde (VTYS) sıkça kullanılır ve çeşitli avantajlar sunar.

Saklı yordamların en önemli avantajlarından biri, performansı artırmalarıdır. Önceden derlenmiş oldukları için, sorguların her seferinde yeniden derlenmesine gerek kalmaz ve bu da işlem süresini kısaltır. Ayrıca, saklı yordamlar sunucu tarafında çalıştıkları için, istemci ile sunucu arasındaki veri transferini azaltırlar.

Saklı yordamlar, güvenlik açısından da büyük bir avantaj sağlar. Yalnızca yetkili kullanıcılar tarafından erişilebilen ve değiştirilebilen bu yordamlar, veritabanına doğrudan erişimi sınırlayarak güvenlik ihlallerini önler. Ayrıca, saklı yordamlar kullanılarak, hassas veriler üzerinde gerçekleştirilen işlemler izole edilebilir ve bu sayede veri bütünlüğü korunabilir.

T-SQL (Transact-SQL), Microsoft SQL Server’da kullanılan genişletilmiş SQL dilidir ve saklı yordamların oluşturulması ve yönetilmesi için güçlü özellikler sunar. T-SQL ile saklı yordamlar yazarken, kontrol yapıları, döngüler ve hata yönetimi gibi programlama konseptlerinden faydalanmak mümkündür.

Örneğin, basit bir “Merhaba, Dünya!” saklı yordamı T-SQL ile şu şekilde yazılabilir:

CREATE PROCEDURE HelloWorld AS BEGIN PRINT ‘Merhaba, Dünya!’; END

Bu saklı yordam, çalıştırıldığında “Merhaba, Dünya!” mesajını yazdırır. Saklı yordamlar, bu tür basit işlemlerden, karmaşık veri manipülasyonlarına ve iş mantığı uygulamalarına kadar geniş bir yelpazede kullanılabilir.

T-SQL’in sağladığı bir diğer önemli özellik ise, çeşitli sistem fonksiyonlarının kullanımıdır. Örneğin, güncel tarihi almak için “GETDATE” fonksiyonu kullanılabilir. Benzer şekilde, string ifadelerin uzunluğunu almak için “LEN” fonksiyonu kullanılır. Bu fonksiyonlar, veritabanı işlemlerini daha verimli ve etkili bir şekilde gerçekleştirmek için tasarlanmıştır.

Saklı yordamlar, aynı zamanda kodun tekrar kullanılabilirliğini artırır. Bir kez oluşturulan bir saklı yordam, ihtiyaç duyulan her yerde tekrar tekrar çağrılabilir. Bu, hem geliştirme sürecini hızlandırır hem de kodun bakımını kolaylaştırır.

Sonuç olarak, saklı yordamlar, veritabanı yönetiminde önemli bir araçtır. Performansı artırmaları, güvenliği sağlamaları, kodun tekrar kullanılabilirliğini artırmaları ve geliştirme sürecini kolaylaştırmaları nedeniyle, modern veritabanı yönetim sistemlerinde yaygın olarak kullanılırlar.

Ünite Özeti

Veri tabanı yöneticiliği, bir kuruluşun veri tabanlarının yönetiminden sorumlu olan profesyonel bir roldür. Veri tabanı yöneticileri (DBA), veri tabanlarının güvenliğini, performansını, bütünlüğünü ve kullanılabilirliğini sağlamakla görevlidir.

Veri tabanı yöneticisinin başlıca görevlerinden biri, proje için en uygun veri tabanı yönetim sistemini (VTYS) seçmektir. Bu seçim, projenin ihtiyaçlarına ve bütçesine göre yapılmalıdır. Örneğin, yüksek performans ve güvenlik gerektiren projeler için Oracle Database tercih edilirken, açık kaynak ve maliyet etkin çözümler için MySQL veya PostgreSQL tercih edilebilir.

Bir diğer önemli görev, veri tabanının güvenliğini sağlamaktır. Bu, veri tabanına erişim kontrolünü, kullanıcı yetkilendirmesini ve güvenlik açıklarının kapatılmasını içerir. Veri güvenliği, veri tabanının hızlı çalışmasından daha önemlidir, çünkü veri ihlalleri ciddi maddi ve itibar kayıplarına yol açabilir.

Veri tabanı yöneticisi ayrıca, veri tabanının performansını izlemeli ve optimize etmelidir. Bu, sorgu optimizasyonu, indeks oluşturma ve sistem kaynaklarının verimli kullanılmasını içerir. Performans izleme araçları kullanılarak, veri tabanının her zaman en iyi performansta çalışması sağlanabilir.

Yedekleme ve geri yükleme işlemleri de veri tabanı yöneticisinin sorumlulukları arasındadır. Verilerin kaybolmasını önlemek için düzenli olarak yedeklemeler alınmalı ve bu yedekler güvenli bir yerde saklanmalıdır. Ayrıca, veri kaybı durumunda hızlı bir şekilde veri geri yükleme planları hazırlanmalıdır.

Veri tabanı yöneticisi, veri tabanının sürekli olarak güncel tutulmasından da sorumludur. Yazılım güncellemeleri ve yamalar düzenli olarak uygulanmalıdır. Bu, hem güvenlik açıklarının kapatılmasını hem de yeni özelliklerin ve performans iyileştirmelerinin kullanılmasını sağlar.

Bulut veri tabanı sistemleri, modern veri tabanı yönetiminde önemli bir rol oynamaktadır. Bulut veri tabanları, yüksek erişilebilirlik, ölçeklenebilirlik ve düşük bakım maliyetleri gibi avantajlar sunar. Ancak, bulut ortamlarında da güvenlik önlemleri alınmalıdır. Veri şifreleme, erişim kontrolleri ve güvenlik duvarları gibi önlemler bulut veri tabanlarının güvenliğini sağlar.

Ölçeklendirme, büyüyen veri tabanları için önemli bir konudur. Yatay ölçeklendirme, birden fazla sunucu ekleyerek kapasiteyi artırmayı ifade ederken, dikey ölçeklendirme mevcut sunucunun kapasitesini artırmayı ifade eder. Hibrit ölçeklendirme ise her iki yöntemin kombinasyonudur.

Sonuç olarak, veri tabanı yöneticiliği, veri tabanlarının güvenli, hızlı ve sürekli erişilebilir olmasını sağlamak için kritik bir rol oynar. DBA’ler, veri tabanı sistemlerini sürekli olarak izleyip optimize ederek, veri tabanlarının en iyi performansta çalışmasını sağlar ve kuruluşların veri yönetimi ihtiyaçlarını karşılar.