Bilimsel Araştırma Teknikleri 2023-2024 Vize Soruları

Hipotez ve Araştırma Kavramları

Bilimsel araştırmalarda, yeni durumları keşfetmek veya yeni sonuçlara ulaşmak amacıyla yapılan arayış ve sorgulamalar bütünü “hipotez” ve “araştırma” kavramlarıyla ifade edilir. Hipotez, belirli bir olgunun eleştirel bir şekilde incelenmesi sonucu oluşan varsayımdır. Araştırma ise bu sürecin bütünü olup, olgu hakkında yeni ilişkiler ve sonuçlara ulaşmayı hedefler.

Sözde Bilim ve Bilimsel Bilginin Ölçütleri

“Sözde bilim” (pseudo science), bilimsel metodolojiye dayanmayan ve bilimsel geçerliliği olmayan bilgi ve inanç sistemleridir. Bilimsel bilgiyi büyü, fal, din gibi diğer bilgi türlerinden ayıran en önemli ölçüt ise bilimin “ampirik ve nesnel gerçeklik” ile ilgilenmesidir.

Eleştirellik ve Bilimsellik

Bilimsellik, şüphe etmek ve sübjektif yargılardan kaçınmak ile yakından ilgilidir. Bu çerçevede, araştırmalarda eleştirel yaklaşım, bilimselliğin temel unsurlarından biridir. Ayrıca, yazın incelemesi yapmak, araştırmacıya önceki çalışmalar hakkında bilgi vererek araştırmanın özgün katkısını artırmak için önemlidir.

İyi Bir Araştırma Konusu ve Araştırma Süreci

İyi bir araştırma konusu, genel değil, spesifik olmalı ve araştırılabilir olmalıdır. Tipik bir araştırma süreci, araştırma probleminin seçimi, hipotezlerin belirlenmesi ve verilerin toplanması aşamalarını içerir. Ancak, bu süreçte verilerin raporlanması aşaması yer almaz.

Sosyal Kuramlar ve Bilimsel Savlar

Sosyal kuramlar, deneysel ortamda gözlem yapılarak ortaya konur. Kuramlar, belli varsayım, yasa ve hipotezleri içerir ve ele aldıkları olgunun işleyişine dair tutarlı açıklamalar sunarlar. Bu sistematik savlar topluluğu, kuram olarak adlandırılır.

Araştırma Önerisi ve Bilim İnsanları

Araştırma önerisi, araştırmanın arka planı, maddi kaynaklar ve araştırma yöntemi gibi unsurları içerir. Bilim insanı terimi ilk kez William Whewell tarafından kullanılmıştır. Ayrıca, araştırma sırasında yapılan kaynak taramaları, “eleştirel kaynak incelemesi” olarak adlandırılır.

Bilimsel Kuramlar ve Değişkenler

Bilimsel kuramlar, ampirik yönden desteklenmekle birlikte, hangi görgül bulgu karşısında yanlışlanabileceklerinin önceden bilinmesi, kuramın doğruluğunun ölçüsüdür. Ayrıca, araştırmalarda bağımlı, bağımsız, aracı ve düzenleyici değişkenler gibi farklı değişken türleri bulunur.

Bilimsel Etkinlik ve Araştırma Sürecinin Başlangıcı

Bilimsel etkinlik, şüphe, memnuniyetsizlik ve reddetme ile başlar. Araştırma sürecinin başlangıç noktası ise araştırma konusunun formüle edilip netleştirilmesidir.

Bilimsel Bilginin Doğası

Bilim, insanlara doğayı ve yaşamı denetleme imkânı sağlarken, bilimsel faaliyet uzun çağlar boyunca felsefe ile iç içe olmuştur. Ancak, bilim, felsefe ve sosyoloji gibi bilim dallarını da kapsar ve sadece ampirik süreçlerle sınırlı değildir.

1. “Bir şeyin veya konunun eleştirel bir şekilde incelenmesi neticesinde yeni durumları keşfetmek, yeni ilişkiler ortaya koymak veya yeni sonuçlara ulaşmak için yapılan arayış ve sorgulamalar bütünüdür.” Yukarıda verilen tanım aşağıdaki terimlerden hangisine aittir?

A) Gözlem
B) Tez
C) Hipotez
D) Değişken
E) Antitez

Cevap : C) Hipotez

Açıklama : Bu soru, bilimsel araştırmaların en temel yapı taşlarından biri olan hipotez kavramını tanımlamaktadır. Hipotez, bilimsel araştırma süreçlerinde önemli bir rol oynar, çünkü gözlemlenebilir sonuçlar ortaya koymak için bir başlangıç noktası sağlar.

2. Bir olgunun eleştirel bir biçimde incelenmesi sonucunda olgu hakkında yeni durumları keşfetmek ve yeni ilişkiler ve sonuçlara ulaşmak adına yapılan arayış ve sorgulamalar bütününe …….. denir. Yukarıda verilen ifadede aşağıdaki kavramlardan hangisinin tanımı yapılmıştır?

A) araştırma
B) geliştirme
C) çıkarım
D) tümevarım
E) gözlem

Cevap : A) araştırma

Açıklama : Araştırma, mevcut bilgileri eleştirisel bir biçimde değerlendirerek yeni bilgiler elde etme sürecidir. Bu süreç, bilimsel bilginin ilerlemesine katkı sağlar.

3. Aşağıdakilerden hangisi “sözde bilim’’ (pseudo science) terimine karşılık gelmez?

A) CERN araştırmaları
B) Güzellik uzmanları
C) İsviçreli bilim insanları
D) Beslenme araştırmacıları
E) Kırık çıkıkçılar

Cevap : A) CERN araştırmaları

Açıklama : Sözde bilim, bilimsel yöntemlerle doğrulanamayan veya çürütülemeyen iddialardır. CERN araştırmaları, bilimsel yöntemlere dayalıdır ve bu nedenle sözde bilim olarak kabul edilmez.

4. Bilimsel bilgiyi büyü, fal, din, edebiyat ve sanat gibi diğer bilgi türlerinden ayıran en önemli ölçüt bilimin konusunun ….. olmasıdır. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) sezgisel ve nesnel
B) ampirik ve öznel gerçeklik
C) sezgisel ve öznel gerçeklik
D) septik ve nesnel
E) ampirik ve nesnel gerçeklik

Cevap : E) ampirik ve nesnel gerçeklik

Açıklama : Bilim, deneysel ve objektif gerçekliklere dayanır. Bu özelliği ile diğer bilgi türlerinden ayrılır.

5. ‘’Eleştirellik, bilimselliğin ……….. boyutlarıyla çok yakından ilgilidir.’’ Yukarıda cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) sezmek ve objektif yargılardan kaçınmak
B) şüphe etmek ve sübjektif yargılardan kaçınmak
C) kuşkulanmak ve öznelliğe bağlı olmak
D) sezmek ve bireysel hareket etmek
E) kuşku duymak ve nesnelliğe bağlı olmak

Cevap : B) şüphe etmek ve sübjektif yargılardan kaçınmak

Açıklama : Bilimsel düşüncenin temeli, şüphecilik ve nesnellik üzerine kuruludur. Bu nedenle, eleştirellik bilimsel sürecin vazgeçilmez bir parçasıdır.

6. Aşağıdakilerden hangisi yazın incelemenin araştırmacıya katkılarından sayılamaz?

A) Belirlenen araştırma konusunda daha önce ne tür çalışmalar yapıldığı konusunda bilgi sahibi olmak ve böylece aynı çalışmaları yapmak
B) Araştırmanın yürütülmesinde, daha önce benzeri çalışmalarda kullanılmış araştırma stratejileri, modeller, süreçler, ölçekler ve ölçüm araçları, çözümleme teknikleri hakkında bilgi sahibi olarak bunların uygun olanlarından yararlanmak, yetersiz olanlarını ise eleştirmek
C) Araştırmacının zihnindeki genel araştırma konusunu daha özele indirgeyerek araştırılabilir duruma getirmek
D) Yazındaki eksikliklerden hareketle araştırma problemini ve sorularını netleştirmek ve bu yolla araştırmanın özgün katkısını artırmak
E) Araştırmanın bulgularını yazındaki benzeri çalışmalar ile karşılaştırmak ve böylece sağlıklı bir biçimde yorumlamak

Cevap : A) Belirlenen araştırma konusunda daha önce ne tür çalışmalar yapıldığı konusunda bilgi sahibi olmak ve böylece aynı çalışmaları yapmak

Açıklama : Yazın incelemesi, araştırmacıya mevcut literatürdeki eksiklikleri görme ve yeni katkılar sağlama imkanı sunar. Ancak, sadece önceki çalışmaları tekrarlamak yazın incelemesinin amacı değildir.

7. Aşağıdakilerden hangisi iyi bir araştırma konusu için söylenemez?

A) Genel bir konu olmalı
B) Jürinin/değerlendiricinin beklentileriyle uyumlu olmalı
C) Uygulama veya kuram açısından katkı niteliğinde olmalı
D) Potansiyel sonuçlarda simetri olmalı
E) Araştırılabilir olmalı, hakkında veri toplanabilmeli

Cevap : A) Genel bir konu olmalı

Açıklama : İyi bir araştırma konusu, genellikle belirli bir alanda odaklanmış ve spesifik olmalıdır. Çok genel bir konu, derinlemesine bir analiz yapılmasını zorlaştırabilir.

8. Aşağıdakilerden hangisi tipik bir araştırma sürecinde görülmez?

A) Araştırma probleminin seçimi ve araştırma önerisinin oluşturulması
B) Eleştirel kaynak incelemesi yaparak araştırma stratejisi ve hipotezlerinin belirlenmesi
C) Verilerin raporlanması
D) Araştırma sorularının veya hipotezlerinin sınanabileceği verilerin toplanması
E) Araştırmanın konu aldığı ana kütlenin ve örnek kütlenin belirlenmesi

Cevap : C) Verilerin raporlanması

Açıklama : Araştırma süreci, veri toplanması ve analiz edilmesi aşamalarını içerir. Verilerin raporlanması ise araştırmanın son aşamalarında gerçekleşir, bu nedenle tipik araştırma sürecine dahil edilmez.

9. Aşağıdakilerden hangisi sosyal kuramların işleyişiyle alakalı gerçekliklerin ortaya koyulmasında fayda sağlamaz?

A) Deneysel ortamda gözlem
B) Gözlem
C) Yapay ortamda gözlem
D) Doğal gözlem
E) Aktif gözlem

Cevap : E) Aktif gözlem

Açıklama : Sosyal kuramlar, gözlem ve deneylerle desteklenir. Ancak, aktif gözlem genellikle gözlemcinin sürece müdahale ettiği durumlar için kullanılır ve bu, nesnelliği zedeleyebilir.

10. Belli varsayım, yasa ve hipotezleri içeren ve ele aldığı olgunun işleyişine dair tutarlı açıklamalar getiren sistematik savlar topluluğudur. Yukarıda tanımı yapılan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tasarımlar
B) Deneyler
C) Bilgi
D) Kuramlar
E) Gözlem

Cevap : D) Kuramlar

Açıklama : Kuramlar, belirli bir olguyu açıklamak için sistematik ve tutarlı bir çerçeve sunar. Bu, bilimin temel yapı taşlarından biridir.

11. Aşağıdakilerden hangisi araştırma önerisinin içeriğinde bulunmaz?

A) Araştırmanın arka planı
B) Maddi kaynaklar
C) Araştırmanın sabitliği
D) Araştırma başlığı
E) Araştırmanın yöntemi

Cevap : C) Araştırmanın sabitliği

Açıklama : Araştırma önerisi, araştırmanın nasıl yürütüleceğini ve ne tür kaynaklar gerekeceğini açıklar. Ancak, araştırmanın “sabitliği” kavramı bu bağlamda yer almaz.

12. Bilim insanı terimi ilk kez kim tarafından kullanılmıştır?

A) Karl Popper
B) Thomas Kuhn
C) William Whewell
D) Immanuel Wallerstein
E) J. Urry

Cevap : C) William Whewell

Açıklama : “Bilim insanı” terimi ilk kez 1833 yılında William Whewell tarafından kullanılmıştır. Bu kavram, bilimsel çalışma yapan kişileri tanımlamak için geliştirilmiştir.

13. “Araştırma yapılacak alanı en geniş sınırlarıyla da olsa belirlemek için o konuda bir birikime sahip olmak, yani çok dar kapsamlı da olsa bir kaynak taraması yapmak gerekmektedir. Bu ön taramadan sonra, araştırma boyunca kaynak taramasının sürekli yapılması ve geliştirilmesi gerekir. Bahsedilen bu sürece ……….. denir.” Yukarıdaki paragrafta boş bırakılan yere gelmesi gereken kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) eski kaynak taraması
B) eleştirel kaynak çalışması
C) eski kaynakların geliştirilmesi
D) eleştirel kaynak problemi
E) eleştirel kaynak incelemesi

Cevap : E) eleştirel kaynak incelemesi

Açıklama : Eleştirel kaynak incelemesi, araştırmacının mevcut literatürü sürekli olarak tarayıp değerlendirdiği ve araştırma süreci boyunca gelişen bir süreçtir.

14. Aşağıda verilenlerden hangisi değişken türlerinden biri değildir?

A) Bağımlı – bağımsız
B) Yapay – sanal
C) Aracı – düzenleyici
D) Kategorik – sürekli
E) Nicel – nitel

Cevap : B) Yapay – sanal

Açıklama : “Yapay – sanal” bir değişken türü değildir. Diğer seçenekler, bilimsel araştırmalarda kullanılan yaygın değişken türleridir.

15. Bir kuramın doğruluğunun ölçüsü, ampirik yönden ne ölçüde desteklendiği değil, hangi görgül bulgu karşısında yanlışlanabileceğinin önceden bilinip bilinmemesidir. Yukarıdaki ifade aşağıdaki bilim insanlarından hangisine aittir?

A) Thomas Kuhn
B) William Whewell
C) Auguste Comte
D) Paul Feyerabend
E) Karl Popper

Cevap : E) Karl Popper

Açıklama : Karl Popper, bilimsel teorilerin yanlışlanabilirlik ilkesine dayanması gerektiğini savunmuştur. Bu, bilimsel bir teorinin doğrulanabilir olmasından çok, hangi koşullarda yanlışlanabileceğinin bilinmesi gerektiğini ifade eder.

16. I. Bilimsel düşünce sadece bazı durumlarda nesnel (objektif) olabilir. II. Bilim, soru sormaya, sorgulamaya dayanır. III. Bilim, insana belli sınırlar içerisinde doğayı ve yaşamı denetleme imkânı sağlar. IV. Bilimsel faaliyetin amacı incelenen konudaki olguları tanımlamak, olgular arasında nedensellik ilişkisi kurmak ve bunları genelleştirip, kuramlar içinde toplayarak kanunlara ulaşmaktır. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri doğrudur?

A) I ve II
B) II, III ve IV
C) I, II ve IV
D) II ve III
E) Yalnız I

Cevap : B) II, III ve IV

Açıklama : Bilimsel düşünce, her durumda nesnel olmalıdır. Bilimsel faaliyet, sorgulama ve doğayı anlama çabası üzerine kuruludur.

17. “….. şüphe, memnuniyetsizlik, reddetme, daha iyisini arama ile başlar.” Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere gelmesi gereken kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bilimsel yapıcılık
B) Bilimsel etkinlik
C) Bilimsel aktiflik
D) Bilimsel eğitim
E) Bilimsel tasarımcılık

Cevap : B) Bilimsel etkinlik

Açıklama : Bilimsel etkinlik, sürekli olarak daha iyi ve doğruyu arama sürecini ifade eder. Bu süreç, şüphecilik ve eleştirinin bilimsel ilerlemeye katkı sağladığını vurgular.

18. Bilimsel çalışmalar daha önce yapılmış araştırmalar üzerine inşa edilirler. Yukarıdaki ifadeye göre bilimsel bir araştırma yaparken araştırmacının kaçınması gereken bir durumdur?

A) Konu ile ilgili benzer kaynakları toplamak
B) Konu ile ilgili benzer kaynakları incelemek
C) Konu ile ilgili benzer kaynakları sınıflandırmak
D) Konu ile ilgili benzer kaynakları kopyalamak
E) Konu ile ilgili benzer kaynakları değerlendirmek

Cevap : D) Konu ile ilgili benzer kaynakları kopyalamak

Açıklama : Bilimsel araştırma, önceki çalışmalardan öğrenmeyi ve bu bilgiyi ilerletmeyi gerektirir. Ancak, önceki çalışmaları kopyalamak özgün bilimsel katkı sağlamaz.

19. Araştırma sürecinin başlangıç noktasını aşağıdakilerden hangisi oluşturur?

A) İnceleme yapılması
B) Araştırma sorularının toplanması
C) Veri toplanması
D) Araştırma konusunun formüle edilip netleştirilmesi
E) Bulguların raporlanması

Cevap : D) Araştırma konusunun formüle edilip netleştirilmesi

Açıklama : Araştırmanın başlangıç noktası, araştırma konusunun belirlenmesi ve netleştirilmesidir. Bu adım, tüm araştırma sürecinin temelini oluşturur.

20. Bilimle ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bilim, insana belli sınırlar içerisinde doğayı ve yaşamı denetleme imkânı sağlar.
B) Bilimsel faaliyet uzun çağlar boyunca felsefe ile iç içe olmuştur.
C) Bilim, Latince bilmek kökünden (scire) türemiş ve bilinen şey (scientia) ya da bilgi anlamına gelen bir kelimedir.
D) Bilim, felsefe ve sosyoloji gibi bilim dalları dışında kalan ampirik süreçlerdir.
E) Bilim, her şeyden önce, bir sistematik bilgiler kümesidir.

Cevap : D) Bilim, felsefe ve sosyoloji gibi bilim dalları dışında kalan ampirik süreçlerdir.

Açıklama : Bilim, yalnızca ampirik süreçlerle sınırlı değildir; felsefe ve sosyoloji gibi disiplinler de bilimsel yöntemleri kullanır.