Hukukun Temel Kavramları 2023-2024 Vize Soruları

Cevap : A) Lafzi/sözel/gramatik yorum yöntemi

Hukuk kurallarının yorumlanmasında metne sıkı sıkıya bağlı kalınmasını savunan yorum yöntemi:

A) Lafzi/sözel/gramatik yorum yöntemi

Bu yorum yöntemi, hukuki metnin kelime anlamlarına ve dilbilgisel yapısına odaklanır. Hukuk metninin açıkça ne ifade ettiği esas alınarak yorum yapılır. Bu yaklaşım, metnin lafzi anlamına en yakın yorumu bulmayı amaçlar ve yasama organının niyetini ve metnin genel amacını ikinci plana atar.

Cevap : D) İnşai hak

Tek taraflı irade açıklamasıyla yeni bir hukuksal durum yaratan, mevcut bir hukuksal durumu değiştiren veya ortadan kaldıran haklara:

D) İnşai hak

denir. İnşai haklar, bir kişinin tek başına aldığı kararlarla, hukuksal bir durumu başlatan, değiştiren veya sona erdiren haklardır. Bu tür haklar genellikle vasiyetname hazırlama, tek taraflı sözleşme iptali gibi durumlarda görülür ve hukuksal sonuçlar doğuran irade beyanları içerir.

Cevap : B) Mutlak butlan

Hâkimin kendiliğinden, yani tarafların talebine bağlı olmaksızın dikkate aldığı yaptırım:

B) Mutlak butlan

Mutlak butlan, bir hukuki işlemin baştan itibaren geçersiz olduğunu ifade eder ve hukuk kurallarına aykırılık nedeniyle herhangi bir tarafın talebine gerek kalmadan hâkim tarafından dikkate alınır. Mutlak butlan durumunda, hukuki işlem hiçbir hukuki sonuç doğurmaz ve sanki hiç yapılmamış gibi kabul edilir.

Cevap : C) Emredici

Yukarıdaki “Kadın ve erkek 17 yaşını doldurmadan evlenemez.” ifadesi, niteliği açısından bir hukuk kuralı olarak değerlendirildiğinde:

C) Emredici

olarak nitelendirilir. Bu tür kurallar, bireylere belirli bir davranışı yapmalarını emreder ya da yapmamalarını yasaklar. Bu örnekte, belirli bir yaşın altındaki kişilerin evlenmesini yasaklayan açık bir emir bulunmaktadır, bu da kuralın emredici nitelikte olduğunu gösterir.

Cevap : A) Telif hakkı

Bu soru, maddi olmayan mallar üzerindeki mutlak hakları ele alıyor. Maddi olmayan mallar, somut bir fiziksel varlığı olmayan ancak yine de değer taşıyan ve koruma altına alınabilecek varlıkları ifade eder. Mutlak haklar ise, herkese karşı ileri sürülebilen ve hukuk tarafından korunan haklardır.

Verilen seçenekler arasında maddi olmayan mallar üzerindeki mutlak hakları temsil eden seçenek:

A) Telif hakkı

Telif hakkı, yazarların, sanatçıların ve yaratıcıların eserlerinin kullanımı üzerinde sahip oldukları haktır ve bu eserler maddi olmayan mallar kategorisine girer. Diğer seçenekler ise bu bağlamda uygun değildir.

Cevap : E) Tam ve sağ doğumla

Türk Medeni Kanunu’na göre, kişinin hakları:

E) Tam ve sağ doğumla

başlar. Bir kişinin hukuki anlamda hak sahibi olabilmesi için, tam ve sağ olarak doğmuş olması gerekir. Bu, Türk hukuk sistemindeki temel bir prensiptir ve kişinin hukuki olarak tanınmasının başlangıç noktasını belirler.

Cevap : D) Pozitif hukuk olanı, doğal hukuk olması gerekeni ifade eder.

“Pozitif hukuk” ile “doğal hukuk” arasındaki farkı doğru olarak ifade eden seçenek:

D) Pozitif hukuk olanı, doğal hukuk olması gerekeni ifade eder.

Bu seçenek, her iki hukuk anlayışı arasındaki temel farkı doğru bir şekilde yansıtır. Pozitif hukuk, bir toplumda resmi olarak kabul edilmiş ve yürürlükte olan, genellikle yazılı hukuk kurallarını ifade eder. Diğer yandan, doğal hukuk, ahlaki ilkeler ve adalet anlayışı üzerine kurulu olduğunu iddia eden, genellikle yazılı olmayan ve evrensel olduğu düşünülen hukuk ilkelerini ifade eder. Pozitif hukuk, mevcut ve somut hukuk düzenini; doğal hukuk ise ideal ve evrensel hukuk ilkelerini temsil eder.

Cevap : D) Yokluk

Evlilik sözleşmesinin evlendirme memuru önünde yapılmamasının yaptırımı, söz konusu evliliğin hukuki durumuna bağlıdır. Genel olarak, evlilik işleminin yasal prosedürlere uygun şekilde gerçekleştirilmemesi durumunda, evlilikle ilgili ciddi usulsüzlükler söz konusu olabilir. Bu bağlamda:

D) Yokluk

Bu seçenek, evlilik sözleşmesinin yasal olarak gerekli olan bir prosedüre uygun yapılmaması durumunda uygulanabilecek en ağır yaptırımdır. Yokluk, hukuki bir işlemin baştan itibaren hiçbir hukuki etki yaratmaması durumunu ifade eder. Eğer evlilik sözleşmesi yasal olarak zorunlu olan bir prosedürü izlemeden yapılmışsa (örneğin, evlendirme memuru önünde yapılmaması gibi), bu evliliğin hukuken hiç var olmadığı anlamına gelebilir. Bu durumda evlilik, hukuken yok hükmünde sayılır ve herhangi bir hukuki etki doğurmaz.

Cevap : E) İktisadi kurallar

Bu soruda toplumsal düzen kuralları içerisinde olmayan seçeneği belirlemek gerekiyor. Toplumsal düzen kuralları, genellikle insanların bir arada uyum içinde yaşamasını sağlayan normlar ve kurallar bütünüdür. Bu bağlamda, din kuralları, ahlak kuralları, hukuk kuralları ve görgü kuralları, toplum içinde belli bir düzenin sürdürülmesine katkıda bulunur. İktisadi kurallar ise, daha çok ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesi ve ekonomik ilişkilerin yönetilmesiyle ilgilidir ve doğrudan toplumsal düzeni sağlama amacı taşımaz. Dolayısıyla, verilen seçenekler arasında toplumsal düzen kurallarından biri olmayan şık:

E) İktisadi kurallar

Cevap : E) Batı hukuk sistemi

Verilen seçenekler arasında hukuk sistemleri içinde yer almayanı belirlemek gerekirse:

E) Batı hukuk sistemi

Bu seçenek, diğerleri gibi belirgin ve tanımlanmış bir hukuk sistemi ifade etmez. Diğer seçenekler – Sosyalist hukuk sistemi, Anglo-Sakson/Anglo-Amerikan hukuk sistemi, Roma hukuku sistemi ve Kıta/Kara Avrupası hukuk sistemi – hukuk tarihinde ve teorisinde belirgin ve tanımlanabilir hukuk sistemleri olarak kabul edilir. “Batı hukuk sistemi” ise, daha geniş ve belirsiz bir kavramdır ve genellikle Batı dünyasındaki çeşitli hukuk sistemlerinin bir toplamını ifade eder, ancak kendine özgü, tanımlanmış bir hukuk sistemi olarak kabul edilmez.

Cevap : B) Mevzu hukuk

“Mevzu hukuk” (bazen “vazedilmiş hukuk” veya “konulmuş hukuk” olarak da adlandırılır), bir devletin yetkili organları tarafından konulan ve yürürlüğe giren yazılı hukuk kurallarının bütününü ifade eder. Mevzu hukuk, kanunlar, tüzükler, yönetmelikler gibi devletin resmi hukuk düzenlemelerini kapsar ve bu kuralların uygulanması devletin zor kullanma gücüyle desteklenir.

Mevzu hukuk, bir toplumun belirli bir zamanda yürürlükte olan ve resmi olarak kabul edilmiş hukuk kurallarını içerir. Bu kurallar, toplumun ihtiyaçlarına ve değişen koşullarına göre zaman içinde değişebilir ve güncellenebilir. Mevzu hukuk, bir toplumun resmi hukuk düzenini oluşturur ve yasal düzenlemelerin uygulanmasını sağlar. Bu nedenle, mevzu hukuk, bir ülkenin hukuk sistemini ve hukuki yapısını anlamak için temel bir kavramdır.

Cevap : B) Cebri icra

Verilen seçenekler arasında bir hukuki yaptırım olarak nitelendirilebilecek olanı:

B) Cebri icra

Cebri icra, hukuki bir süreç sonucunda, bir borçlunun borcunu ödemesi veya belirli bir yükümlülüğü yerine getirmesi için devletin zorlayıcı gücünün kullanılmasıdır. Bu, hukuk sistemleri tarafından tanınan ve uygulanan resmi bir yaptırımdır. Diğer seçenekler ise daha çok sosyal veya ahlaki yaptırımlar kapsamında değerlendirilebilir ve hukuki bir yaptırım olarak kabul edilmezler.

Cevap : D) IV ve V

Hukukun yardımcı kaynakları, ana hukuk kurallarının yanında hukukun uygulanması ve yorumlanması için yardımcı nitelikte olan unsurlardır. Yukarıdaki listede yer alan öğeleri değerlendirecek olursak:

I. Kanun ve II. Yönetmelik, hukukun asıl kaynaklarındandır. Bunlar, devletin yetkili organları tarafından oluşturulan ve yürürlüğe konulan resmi hukuk normlarıdır.
III. Örf-adet kuralları, yazılı olmayan ancak toplum tarafından uzun süreli uygulama sonucu hukuk normu haline gelen kurallardır.
IV. Doktrin (öğreti), hukuk bilimcilerinin, akademisyenlerin ve uzmanların hukuk üzerine yazdıkları teorik çalışmaları ve yorumları ifade eder.
V. İçtihat (Mahkeme kararları), daha önceki benzer davalarda mahkemeler tarafından verilen kararlar ve bu kararların oluşturduğu yargısal ilkelerdir.
Bu bilgilere dayanarak, hukukun yardımcı kaynakları olarak kabul edilenler:

D) IV ve V

yani Doktrin/öğreti ve İçtihat (Mahkeme kararları) seçenekleridir. Kanun ve yönetmelikler asıl hukuk kaynaklarındandır ve örf-adet kuralları bazı hukuk sistemlerinde yardımcı kaynak olarak kabul edilebilir, ancak genel olarak doktrin ve içtihat daha yaygın olarak hukukun yardımcı kaynakları olarak görülür.

Cevap : C) Yorum

Bir hukuk kuralının somut bir olaya uygulanabilmesi için kuralın tam ve kesin anlamının ortaya çıkarılması faaliyetine “Yorum” denir. Bu nedenle doğru cevap:

C) Yorum

Hukuki yorum, hukuk kurallarının belirli bir olaya nasıl uygulanacağının anlaşılmasına yardımcı olur. Bu süreç, hukuk metinlerinin açık ve kesin anlamını ortaya çıkarmayı, belirsizlikleri gidermeyi ve metnin uygulanabilirliğini sağlamayı amaçlar. Diğer seçenekler ise bu bağlamda farklı hukuki kavramlar veya süreçlerdir.

Cevap : C) Seçme ve seçilme hakkı

Verilen seçenekler arasında kişinin özel hakları arasında yer almayanı:

C) Seçme ve seçilme hakkı

Seçme ve seçilme hakkı, kişisel bir hak olmak yerine daha çok kamu hukukuna ait bir hak olarak kabul edilir. Bu hak, demokratik süreçlerde bireylerin siyasi tercihlerini ifade etme ve kamu görevlerine seçilme yetkilerini içerir. Diğer seçenekler ise mülkiyet hakkı, alacak hakları, telif hakkı ve intifa hakkı gibi kişisel ya da özel hukuka ait haklardır.

Cevap : B) Hukuksal fiil

Hukukun kendisine hukuki sonuç bağladığı insan davranışına:

B) Hukuksal fiil

denir. Hukuksal fiil, bir kişinin iradesiyle gerçekleştirdiği ve hukuki sonuçlar doğuran eylemleri ifade eder. Bu tür eylemler, hukuk kurallarına göre değerlendirilir ve belirli hukuki sonuçları beraberinde getirir. Örneğin, bir sözleşme imzalamak veya bir vasiyetname yazmak bir hukuksal fiildir.

Cevap : A) Hukuksal olay

Hukukun kendisine sonuç bağlamış olduğu olaylara:

A) Hukuksal olay

denir. Hukuksal olaylar, hukuki sonuçlar doğuran, genellikle insan iradesinden bağımsız gerçekleşen olaylardır. Bunlar, doğal olaylar veya hukuk kuralları tarafından öngörülen diğer olaylar olabilir ve hukuksal sonuçlar yaratır. Örneğin, bir kişinin ölümü hukuksal bir olaydır ve miras hukuku açısından sonuçlar doğurur.

Cevap : A) Tek taraflı bağlamazlık

13 yaşındaki ayırt etme gücüne (temyiz kudretine) sahip bir küçüğün ana ve babasının iznini almadan yapmış olduğu iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmenin yaptırımı:

A) Tek taraflı bağlamazlık

olarak değerlendirilir. Bu durumda, küçüğün yaptığı sözleşme, reşit olmayan kişinin taraf olduğu için, sadece o kişiyi bağlamaz; diğer taraf için ise geçerlidir. Eğer diğer taraf sözleşmenin reşit olmayan biriyle yapıldığını biliyorsa ve bu sözleşme küçüğün yasal temsilcileri tarafından onaylanmadıysa, bu durumda sözleşmenin hükümsüz olması söz konusu olabilir. Ancak, genel olarak bu tür durumlar tek taraflı bağlamazlık olarak nitelendirilir.

Cevap : E) Hak ehliyeti

Bir kişinin hak ve borçlara sahip olabilme ehliyeti Türk hukuk sisteminde “Hak ehliyeti” olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle doğru cevap:

E) Hak ehliyeti

Hak ehliyeti, bir kişinin hukuk düzenince hak sahibi olabilme ve borç altına girebilme kapasitesine sahip olması anlamına gelir. Bu ehliyet, her insan için doğumla başlar ve ölümle sona erer. Diğer seçenekler, farklı hukuki kavramları ifade eder.

Cevap : C) Manevi yaptırım

Hukuk kuralları dışında kalan diğer toplumsal kurallara uyulmadığı takdirde genellikle karşılaşılan sonuç:

C) Manevi yaptırım

olur. Manevi yaptırımlar, hukuki olmayan ancak toplumun ahlaki, dinî, görgü veya benzeri normlarına uyulmadığında ortaya çıkan sosyal tepkilerdir. Bu yaptırımlar resmi hukuki yaptırımlar değildir ve genellikle sosyal reddetme, eleştiri, hor görme gibi davranışlar şeklinde tezahür eder. Diğer seçenekler olan para cezası, maddi tazminat, cebri icra ve manevi tazminat, hukuki yaptırımlardır ve genellikle hukuk kurallarının ihlali durumunda uygulanır.