Afetler Coğrafyası 2022-2023 Vize Soruları

1. Denüdasyon ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Denüdasyonun toplam hızı, akarsuların çözünmüş ve asılı olarak taşınan yüklerinden, rezervuarlardaki sedimantasyon ve jeolojik sedimantasyon hızından belirlenebilir.
B) Nemli bölgelere mekanik denüdasyon daha çok hâkimdir.
C) Kimyasal denüdasyon etkenlerini belirlemek mekanik denüdasyona göre daha kolaydır.
D) Kimyasal ve mekanik olarak gerçekleşebilir.
E) Denüdasyon farklı iklim bölgelerinde farklı özellikler gösterir.

Cevap : D) Kimyasal ve mekanik olarak gerçekleşebilir.

2. Geçtiği yerlerde yapılara daha çok zarar verir.
– Bazaltik lavlar en tehlikeli olanıdır.
– Volkan kaynağından 10 km uzağa yayılma kapasitesi vardır.
Yukarıda özellikleri verilen volkanik tehlike türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Proklastik akıntı
B) Kül ve tefra düşmeleri
C) Volkanik gazlar
D) Deprem
E) Lav akmaları

Cevap : E) Lav akmaları

Yukarıda belirtilen özelliklere göre, doğru volkanik tehlike türünü belirlemek için her özelliği tek tek inceleyelim:
-Geçtiği yerlerde yapılara daha çok zarar verir – Bu, genellikle hızlı ve yıkıcı volkanik etkinliklerle ilişkilidir.
-Bazaltik lavlar en tehlikeli olanıdır – Bu ifade, volkanik lav akıntılarını tarif eder. Bazaltik lavlar, düşük viskoziteye sahiptir ve daha hızlı akabilir.
-Volkan kaynağından 10 km uzağa yayılma kapasitesi vardır – Bu, lav akıntılarının yayılma kapasitesine işaret eder; bazı lav akıntıları volkan kaynağından kilometrelerce uzaklığa yayılabilir.
Bu özellikleri değerlendirdiğimizde, bahsedilen volkanik tehlike türünün E) Lav akmaları olduğunu görebiliriz. Lav akmaları, yerleşim yerleri ve yapılara ciddi zarar verebilir, bazaltik lavlar genellikle düşük viskoziteleri nedeniyle tehlikeli kabul edilir ve büyük mesafelere yayılabilirler.

3. Aşağıdakilerden hangisi lav akıntılarının veya domların patlamayla ya da yer çekimine bağlı olarak çökmesini içeren depolardan biridir?

A) Sünger taşı deposu
B) İgnimbirit deposu
C) Andezit deposu
D) Cüruf deposu
E) Blok ve kül deposu

Cevap : A) Sünger taşı deposu

4. Aşağıdaki yerlerden hangisinde volkanlar meydana gelmez?

A) Eski masif kütlelerde
B) Yayılma sırtlarında
C) Okyanus sırtlarında
D) Dalma-batma zonlarında
E) Sıcak noktalarda

Cevap : A) Eski masif kütlelerde

Volkanlar genellikle tektonik plakaların etkileşim bölgelerinde veya mantodaki sıcak noktalarda meydana gelir. Bu etkileşimler sırasıyla genişleyen sırtlar, okyanus sırtları, dalma-batma zonları ve sıcak noktalar gibi yerlerde görülebilir. Verilen seçenekleri inceleyelim:
A) Eski masif kütlelerde – Bunlar genellikle eski ve stabil kara parçaları olan kıtaların kalın ve eski kısımlarını ifade eder. Bu bölgelerde, plaka sınırlarından uzak oldukları için volkanik aktivite genellikle yoktur.
B) Yayılma sırtlarında – Bu, okyanus tabanının genişlediği ve magma çıkışının olduğu bölgelerdir. Burada sıkça volkanik faaliyetler görülür.
C) Okyanus sırtlarında – Yayılma sırtlarına benzer şekilde, okyanus sırtları da yeni kabuk oluşumunun olduğu ve volkanik aktivitenin sık olduğu bölgelerdir.
D) Dalma-batma zonlarında – Bu bölgeler, bir tektonik plağın diğer bir plağın altına daldığı yerlerdir ve tipik olarak volkanizma ile ilişkilidir.
E) Sıcak noktalarda – Yer mantosunda sıcak malzemenin yüzeye doğru yükseldiği ve genellikle plaka sınırlarından bağımsız olarak volkanlar oluşturduğu noktalardır.
Bu açıklamalardan yola çıkarak, volkanların meydana gelmediği yer A) Eski masif kütlelerde’dir. Bu bölgeler, jeolojik olarak stabil ve volkanik aktiviteden genellikle uzaktır.

5. Aşağıdakilerden hangisi Tsunami afetine karşı alınan önlemlerden birisi değildir?

A) Yerleşmelerin önünde iyi güçlendirilmiş beton blokların inşa edilmesi
B) Kıyı alanında iyi kök salan ağaçların dikilmesi
C) Binaların kıyıya paralel olarak planlanması
D) Cadde ve sokakların kıyıya dik planlanması
E) Tsunami meydana geldiğinde suyun kıyıda ulaşabileceği seviyenin üzerinde yerleşmelerin konumlandırılması

Cevap : C) Binaların kıyıya paralel olarak planlanması

Tsunami afetine karşı alınan önlemler, genellikle dalgaların etkisini azaltmak, insanların tahliye edilmesini kolaylaştırmak ve zararın en aza indirilmesini hedefler. Verilen seçenekleri inceleyelim:
A) Yerleşmelerin önünde iyi güçlendirilmiş beton blokların inşa edilmesi – Bu, tsunami dalgalarının etkisini kırmak ve enerjisini azaltmak için kullanılabilecek bir yöntemdir.
B) Kıyı alanında iyi kök salan ağaçların dikilmesi – Kıyı erozyonunu azaltmaya ve dalgaların etkisini sönümlemeye yardımcı olabilir.
D) Cadde ve sokakların kıyıya dik planlanması – Bu planlama, tahliye durumunda insanların kıyıdan hızlıca uzaklaşmalarını sağlar ve etkili bir önlem olarak kabul edilir.
E) Tsunami meydana geldiğinde suyun kıyıda ulaşabileceği seviyenin üzerinde yerleşmelerin konumlandırılması – Bu, tsunami riskini azaltmak için alınabilecek en etkili önlemlerden biridir, çünkü yüksek yerleşim yerleri doğal bir koruma sağlar.
C) Binaların kıyıya paralel olarak planlanması – Bu seçenek, tsunami dalgalarının binaya paralel gelmesi durumunda binanın daha fazla yüzey alanıyla etkileşime girmesine ve potansiyel olarak daha fazla zarar görmesine neden olabilir. Bu nedenle, tsunamilere karşı alınacak etkili bir önlem olarak kabul edilmez.
Dolayısıyla, tsunami afetine karşı alınan önlemlerden biri olmayan seçenek C) Binaların kıyıya paralel olarak planlanması’dır.

6. Aşağıdakilerden hangisi akarsu taşkınlarının oluşmasında etkili olan faktörlerden değildir?

A) Yanal atımlı fay
B) Havza morfometrisi
C) Litolojik özellikler
D) İklim
E) Hidrolojik özellikler

Cevap : A) Yanal atımlı fay

Akarsu taşkınlarının oluşumunu etkileyen faktörler, genellikle hidrolojik, iklimsel, topografik ve jeolojik koşullara bağlıdır. Bunlar arasında:
B) Havza morfometrisi – Akarsu havzasının şekli, boyutu ve eğimi gibi özellikler taşkınların oluşumunda etkilidir.
C) Litolojik özellikler – Toprağın ve kayaçların suyu emme kapasitesi ve geçirgenliği gibi özellikler suyun akışını ve toplanmasını etkiler.
D) İklim – Yağış miktarı ve yoğunluğu, kar erimesi gibi iklimsel faktörler taşkınları doğrudan tetikleyebilir.
E) Hidrolojik özellikler – Akarsu yatağının su tutma kapasitesi, akış hızı ve su seviyesi gibi özellikler taşkın riskini etkiler.
Ancak,
A) Yanal atımlı fay – Yanal atımlı faylar, yer kabuğundaki tektonik hareketlerle ilişkilidir. Genellikle depremlerle ilişkili olup, doğrudan bir akarsu taşkını tetikleyen faktör değildir. Taşkınlar daha çok yağış, kar erimesi, toprağın su emme kapasitesi gibi hidrolojik ve meteorolojik faktörlerle ilişkilidir.
Bu nedenle, akarsu taşkınlarının oluşmasında etkili olmayan faktör A) Yanal atımlı fay’dır.

7. “Zemin, kaya ya da bunların karışımından oluşan doğal bir malzemenin bir yüzey üzerinde aşağıya ve dışarıya doğru hissedilebilir bir şekilde hareket etmesine denir.”
Yukarıda açıklanan heyelan türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kayma
B) Devrilme
C) Sürünme
D) Akma
E) Düşme

Cevap : A) Kayma

8. Aşağıdaki kavramlardan hangisinin tanımı yanlıştır?

A) Episantır uzaklığı, yeryüzündeki bir noktadan episantıra olan uzaklıktır.
B) Episantır, yer kabuğu içinde bulunan odak noktasının yeryüzündeki iz düşümüdür.
C) Odak uzaklığı, yeryüzündeki bir noktadan odağa olan uzaklıktır.
D) Hiposantır, depremin yer kabuğu içinde başladığı ve enerjinin açığa çıktığı noktadır.
E) Sismograf, deprem dalgasına verilen isimdir.

Cevap : E) Sismograf, deprem dalgasına verilen isimdir.

9. Aşağıdakilerden hangisi taşkınları etkileyen havza morfometrisinin özelliklerinden biri olamaz?

A) Uzunluk oranı
B) Röliyef oranı
C) Drenaj yoğunluğu
D) Nem içeriği
E) Şekil faktörü

Cevap : D) Nem içeriği

D) Nem içeriği – Bu, toprak ve atmosferdeki nem miktarını ifade eder. Taşkınlar üzerinde dolaylı bir etkisi olabilir ancak havza morfometrisi kapsamında genellikle değerlendirilmez çünkü daha çok meteorolojik ve hidrolojik bir özelliktir.

10. Tsunamiler ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Tsunami dalgaları kıyı bölgelerinde olağanüstü artar.
B) Tsunami Japonca bir kelime olup büyük liman dalgası anlamındadır.
C) Tsunamilerin oluştukları noktadan çevreye doğru hızı saatte 800 km’yi bulabilir.
D) Tsunami dalga yüksekliği en fazla 5 m’dir.
E) Tsunamilerin yayılma hızı, su derinliği ile doğru orantılıdır

Cevap : D) Tsunami dalga yüksekliği en fazla 5 m’dir.

Verilen seçenekler arasından yanlış olan bilgiyi belirlemek için tsunamilerin özelliklerini değerlendirmek gerekir:
A) “Tsunami dalgaları kıyı bölgelerinde olağanüstü artar” – Bu bilgi doğrudur. Tsunami dalgaları kıyıya yaklaştıkça su derinliğinin azalması nedeniyle dalga boyu artar ve dalgalar yüksekliğini kazanır.
B) “Tsunami Japonca bir kelime olup büyük liman dalgası anlamındadır” – Bu bilgi doğrudur. “Tsu” Japonca’da liman, “nami” ise dalga anlamına gelir.
C) “Tsunamilerin oluştukları noktadan çevreye doğru hızı saatte 800 km’yi bulabilir” – Bu bilgi doğrudur. Tsunamiler, açık denizde saatte 500 ile 800 km hızla ilerleyebilir.
D) “Tsunami dalga yüksekliği en fazla 5 m’dir” – Bu bilgi yanlıştır. Tsunamilerin yükseklikleri, 5 metreyi aşabilir ve bazı durumlarda 30 metreye kadar veya daha fazla ulaşabilir.
E) “Tsunamilerin yayılma hızı, su derinliği ile doğru orantılıdır” – Bu bilgi doğrudur. Tsunami hızı, su derinliğinin karekökü ile orantılıdır ve bu yüzden derin sulara doğru hızları artar.
Yanlış olan bilgi D seçeneğidir: “Tsunami dalga yüksekliği en fazla 5 m’dir.”

11. Aşağıdakilerden hangisi bir akarsu hidrografının temel özelliklerinden biri değildir?

A) Tepe noktası
B) Alçalma eğrisi
C) Yükselme eğrisi
D) Taban akışı
E) Gecikme zamanı

Cevap : E) Gecikme zamanı

12. Türkiye’de aşağıdaki afet türlerinden hangisi sayı bakımından diğerlerinden daha sık meydana gelmektedir?

A) Heyelan
B) Yangın
C) Taşkın
D) Deprem
E) Çığ

Cevap : A) Heyelan

13. Varnes, 1978 sınıflamasında hareket bakımından birden fazla tipi içeren heyelanları (örneğin kayma olarak aşlayan daha sonra akma olarak devam eden heyelanlar) … olarak tanımlanmıştır.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) akma
B) kayma
C) çökme
D) devrilme
E) kompleks

Cevap : E) kompleks

14. Aşağıdakilerden hangisi afetin tanımlayıcı özelliklerinden biridir?

A) Sonuçlar, yerel toplumun yanıt verme ve uyum kapasitesini aşmaz.
B) Dış yardıma gereksinim duyulur.
C) Ekolojik dengede bozulma olmaz.
D) Olağan yaşamı etkilemez.
E) İnsan, mal ve çevresel kayıplar meydana getirmez.

Cevap : B) Dış yardıma gereksinim duyulur.

15. Aşağıdakilerden hangisi deprem dalgalarından enine dalgalara ait bir özelliktir?

A) Yeryüzü boyunca yayılan dalgalardır.
B) Derin kısımlara doğru sokulamazlar. R veya L harfleriyle gösterilirler.
C) Simografların boyuna dalgalardan sonra kaydettiği dalgalardır.
D) Yerin bütün kürelerini geçebilirler.
E) Simografların ilk kaydettiği dalgalardır.

Cevap : C) Simografların boyuna dalgalardan sonra kaydettiği dalgalardır.

16. – Oluştuğu merkezin üzerinden tüm yönlere doğru okyanus yüzeyinde büyük bir hızla yayılır.
– Yayılma hızları su derinliği ile doğru orantılıdır.
– Derin sularda etkisi az, sığ sularda etkisi fazladır.
Yukarıda verilen bilgiler aşağıdaki afet türlerinden hangisine aittir?

A) Taşkın
B) Yangınlar
C) Tsunami
D) Deprem
E) Kasırga

Cevap : C) Tsunami

17. Jeomorfik bir etken olarak insan, yüzey üzerinde yapmış olduğu birtakım işlemlerle yerküre materyallerinin transferine ve yer şekillerinin değişmesine sebep olur. Aşağıdakilerden hangisi insan etkisiyle gerçekleşen bu etkilerden biri değildir?

A) Taş ve kum ocağı işletmeciliği
B) Gemi taşımacılığı
C) Kent ve yolların yapımı
D) Tarımsal faaliyetler
E) Madencilik

Cevap : B) Gemi taşımacılığı

18. Ülkemizde görülen tsunamilerin oluşum nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Volkanik püskürmelerin tetiklediği denizaltı heyelanları
B) Volkanik püskürmelerin tetiklediği denizaltı depremleri
C) Volkan konilerinin parçalanması
D) Kıyı yakınındaki tektonik hareketler
E) Volkan konilerinin çökmesi

Cevap : D) Kıyı yakınındaki tektonik hareketler

20. Aşağıda taşkın tekrarlama aralıkları verilen taşkınlardan hangisinin meydana gelme olasılığı en düşüktür?

A) 5 yıllık
B) 2 yıllık
C) 100 yıllık
D) 500 yıllık
E) 1000 yıllık

Cevap : E) 1000 yıllık

Taşkın tekrarlama aralıkları, belirli bir taşkının meydana gelme olasılığını ifade eder. Burada verilen sayılar, bir taşkının belirli bir zaman dilimi içinde meydana gelme olasılığını ters orantılı olarak gösterir. Örneğin, bir “100 yıllık taşkın”, teorik olarak her 100 yılda bir meydana gelme olasılığına sahip olan bir taşkını ifade eder.
Bu durumda:
-2 yıllık taşkın, her 2 yılda bir meydana gelme olasılığına sahip.
-5 yıllık taşkın, her 5 yılda bir meydana gelme olasılığına sahip.
-100 yıllık taşkın, her 100 yılda bir meydana gelme olasılığına sahip.
-500 yıllık taşkın, her 500 yılda bir meydana gelme olasılığına sahip.
-1000 yıllık taşkın, her 1000 yılda bir meydana gelme olasılığına sahip.
Bu bilgilere göre, meydana gelme olasılığı en düşük olan taşkın en uzun tekrarlama aralığına sahip olan taşkındır. Bu durumda “1000 yıllık taşkın”, meydana gelme olasılığı en düşük olan taşkındır.

19. I. Belli bir zaman ve yerde ortaya çıkarak insan hayatını, mal varlıklarını ve faaliyetlerini olumsuz bir biçimde etkileyebilecek potansiyele sahip olan olaylardır.
II. İnsan ve faaliyetlerinin tehlike ve olasılıklarına maruz kalma olarak tanımlanabilir.
III. İnsanların, altyapının veya hizmetlerin belirli bir tehlike tipi nedeni ile zarara uğrama olasılığının düzeyidir.
Yukarıda tanımları verilen kavramlar sırasıyla aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tehlike – Risk – Zarar görebilirlik
B) Zarar görebilirlik – Risk – Tehlike
C) Zarar görebilirlik – Tehlike – Risk
D) Risk – Tehlike – Zarar görebilirlik
E) Tehlike – Zarar görebilirlik – Risk

Cevap : A) Tehlike – Risk – Zarar görebilirlik

20. Aşağıdakilerden hangisi bir olayın afet olarak tanımlanması için gerekli olan özelliklerden biri değildir?

A) Dış yardıma muhtaç etmesi
B) Olağan yaşamı ortadan kaldırması
C) Büyük oranda insan, mal ve çevresel kayıplara neden olması
D) Büyüklüğünün çok az olması
E) Ekolojik dengeyi bozması

Cevap : A) Dış yardıma muhtaç etmesi