Çevre Sağlığı Ünite-3

Giriş

Su, yaşamın sürdürülebilirliği için zorunlu bir kaynaktır; ancak, küresel ölçekte artan nüfus yoğunluğu ve endüstriyel faaliyetler su kaynaklarımız üzerinde büyük baskı oluşturmaktadır. Su kirliliği, mikrobiyolojik patojenler, kimyasal maddeler ve ağır metaller içerebilir ki bu durum doğrudan insan sağlığını tehdit eder. Bu yazı, su kirliliğinin kaynaklarını, insan sağlığı üzerine etkilerini ve bu sorunlara karşı küresel ve yerel düzeyde uygulanabilecek çözüm yöntemlerini ele alacaktır.

Su Kaynakları ve Kirlilik

Dünya genelindeki su kaynakları, yer altı suları, nehirler, göller ve okyanuslar gibi birçok farklı biçimde bulunur. Bu su kaynaklarının her biri, çeşitli antropojenik ve doğal etkiler nedeniyle kirlenme riski altındadır. Endüstriyel atıklar, tarım ilaçları, evsel atıklar ve kaza sonucu dökülen kimyasallar en yaygın kirlilik kaynaklarındandır. Bu kirleticiler, su kaynaklarına karışarak ekosistemlerin bozulmasına ve toplum sağlığı üzerinde ciddi riskler oluşturmasına yol açar.

Su Kirliliğinin Sağlık Üzerine Etkileri

İçme suyundaki kimyasal kirleticiler ve mikrobiyolojik patojenler ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Örneğin, kurşun ve cıva gibi ağır metaller, su kaynaklarına karıştığında sinir sistemi hasarlarına ve diğer ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Su yoluyla bulaşan hastalıklar arasında kolera, tifo ve dizanteri bulunur; bu hastalıklar özellikle arıtma ve sanitasyon altyapısının yetersiz olduğu bölgelerde yaygındır.

Su Temini ve İçme Suyu Güvenliği

Güvenli içme suyu sağlamak, toplum sağlığı için hayati önem taşır. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, güvenli içme suyu, zararlı kimyasallardan ve patojenlerden arındırılmış olmalıdır. Ancak, dünya genelinde milyonlarca insan temiz içme suyuna erişimden yoksundur. Güvenli su temini, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, finansman eksikliği, altyapı yetersizlikleri ve yönetimsel sorunlar nedeniyle büyük bir zorluk oluşturur. Su temini sistemlerinin güçlendirilmesi, arıtma tesislerinin kurulması ve su kaynaklarının korunması bu sorunların üstesinden gelmek için gereklidir.

Su Arıtma Yöntemleri

Su arıtma, kirlenmiş suyun insan tüketimi için güvenli hale getirilmesi sürecidir. Çeşitli su arıtma yöntemleri bulunmaktadır:

Fiziksel yöntemler:

Sedimantasyon ve filtrasyon, suyun içindeki katı partiküllerin ve büyük kirleticilerin çıkarılmasını sağlar.

Kimyasal yöntemler:

Klorlama ve ozonlama gibi dezenfeksiyon yöntemleri, su kaynaklarındaki mikroorganizmaları öldürerek patojenlerin yok edilmesini sağlar.

Biyolojik yöntemler:

Biyofilmler ve mikrobiyal reaktörler, organik maddelerin biyolojik olarak parçalanmasını kullanır.

Ters osmoz ve nano-filtrasyon:

Bu ileri teknoloji yöntemler, su moleküllerini diğer kontaminantlardan ayırmak için yüksek basınç altında membranlar kullanır ve böylece suyu daha güvenli hale getirir.

Küresel Eğilimler ve Geleceğe Yönelik Stratejiler

Nüfus artışı ve iklim değişikliği, su kaynakları üzerinde artan bir baskı oluşturmaktadır. Bu durum, sürdürülebilir su yönetimi stratejilerinin geliştirilmesini zorunlu kılar. Sürdürülebilir su yönetimi, suyun korunması, etkin kullanımı ve adil dağıtımını içerir. Uluslararası iş birlikleri, su krizine karşı küresel çapta eşgüdüm ve destek sağlamak için önemlidir. Ayrıca, su kaynaklarının korunması ve yönetilmesi konusunda toplumun bilinçlendirilmesi ve eğitilmesi, bu çabaların başarısında kritik bir rol oynar.

Sonuç

Küresel su kirliliği ve sağlık üzerine olan etkileri, uluslararası toplumun acil dikkatini gerektiren karmaşık sorunlardır. Etkili su arıtma yöntemleri ve sürdürülebilir su yönetimi politikaları, bu sorunların üstesinden gelmek için gerekli araçlardır. Gelecekte, yenilikçi teknolojiler ve daha iyi yönetim stratejileri, temiz ve güvenli suya erişimi artırmada önemli ilerlemeler sağlayabilir.

1- Küresel olarak erişilebilir yenilenebilir tatlı suyun yaklaşık % (yüzde) kaçı endüstri ve belediyeler tarafından kullanılmaktadır?

A) 10
B) 20
C) 30
D) 40
E) 50

Cevap : C) 30

2- Su ile ilgili sağlık sorunlarının büyük çoğunluğu hangi kontaminasyon sonucu oluşmaktadır?

A) Fiziksel
B) Kimyasal
C) Sıcaklık
D) Bulanıklık
E) Biyolojik

Cevap : E) Biyolojik

Su ile ilgili sağlık sorunlarının büyük çoğunluğu E) Biyolojik kontaminasyon sonucu oluşmaktadır. Biyolojik kontaminasyon, su kaynaklarının patojen bakteriler, virüsler, parazitler ve diğer mikroorganizmalar tarafından kirletilmesini ifade eder. Bu tür kontaminasyonlar, çoğu su kaynaklı hastalığın ana nedenidir ve özellikle gelişmekte olan ülkelerde önemli halk sağlığı sorunlarına yol açar.

3- Aşağıdakilerden hangisi “suyun yutulmasından kaynaklanan” hastalıklardan biri değildir?

A) Kolera
B) Tifo
C) Basiller dizanteri
D) Tifüs
E) Amipli dizanteri

Cevap : D) Tifüs

Aşağıdakilerden “suyun yutulmasından kaynaklanan” hastalıklardan biri olmayan D) Tifüs’dür. Tifüs, genellikle bitler, pireler veya keneler gibi vektörler aracılığıyla bulaşan ve Rickettsia bakterileri tarafından neden olan bir hastalıktır. Kolera, tifo, basiller dizanteri ve amipli dizanteri gibi diğer hastalıklar ise genellikle kontamine suyun tüketilmesiyle bulaşır.

4- Aşağıdakilerden hangisi “su kıtlığı hastalıkları olarak” adlandırılan hastalıklardan biridir?

A) Bit
B) Tifo
C) Basiller dizanteri
D) Amipli dizanteri
E) Kolera

Cevap : A) Bit

Suyun yokluğundan kaynaklanan hastalıklar, kötü kişisel hijyen ve kirli suyla cilt ve göz temasından kaynaklanır. Bazen yeterli kişisel yıkama için yeterli su olmadığında ortaya çıktıkları için su kıtlığı hastalıkları olarak da bilinirler. Uyuz, trahom, tifüs ve diğer pire, bit ve kene kaynaklı hastalıkları içerir.

5- Aşağıdakilerden hangisi “yaşam döngülerinin bir kısmını suda geçiren parazitlerden kaynaklanan” hastalıklardan biridir?

A) Bit
B) Schistosomiasis
C) Basiller dizanteri
D) Amipli dizanteri
E) Kolera

Cevap : B) Schistosomiasis

“Yaşam döngülerinin bir kısmını suda geçiren parazitlerden kaynaklanan” hastalıklardan biri B) Schistosomiasis’tir. Schistosomiasis, suya bağlı parazitlerin neden olduğu bir hastalıktır. Bu parazitler, enfekte olmuş tatlı su kaynaklarında bulunan ve insanların derisine nüfuz ederek bulaşan sümüklü böcekler tarafından taşınır. Hastalık, özellikle yüzme, balık tutma veya su toplama gibi aktiviteler sırasında insanlarla doğrudan temas edebilir.

6- “Hayatta kalmak için ihtiyaç duyulan minimum su miktarı, ılıman iklimlerde kişi başına günde yaklaşık kaç litredir?

A) 1
B) 1,5
C) 2
D) 2,5
E) 3

Cevap : C) 2

Hayatta kalmak için ihtiyaç duyulan minimum su miktarı, ılıman iklimlerde kişi başına günde 2 litre içme suyu gerekirken, sıcak iklimlerde elle çalışma yapmak zorunda olan insanlar için bu miktar 4,5 litre olarak bilinmektedir. Bu miktarlar sağlığın devam edebilmesi için hayati bir öneme sahiptir.

7- Aşağıdakilerden hangisi kullanım noktasında klorlamanın faydaları arasında yer almaz?

A) Organik ve belirli inorganik bileşiklerle kirlenmiş suda daha düşük etkinlik
B) Klorun, bakterilerin ve çoğu virüsün azaltılmasında etkili olduğu kanıtlanmıştır.
C) Kalan klor, yeniden kirlenmeye karşı korumada etkilidir.
D) Kullanımı kolaydır.
E) Klor düşük maliyetle kolaylıkla temin edilebilir.

Cevap : A) Organik ve belirli inorganik bileşiklerle kirlenmiş suda daha düşük etkinlik

Kullanım noktasında klorlamanın faydaları arasında yer almayan seçenek A) Organik ve belirli inorganik bileşiklerle kirlenmiş suda daha düşük etkinliktir. Bu seçenek, aslında klorlamanın sınırlılıklarından birini ifade eder çünkü klor, bu tür kirleticilerle kirlenmiş sulara uygulandığında daha az etkilidir. Diğer seçenekler ise klorlamanın genel olarak bakteri ve virüslerin kontrolü, yeniden kirlenmeyi önleme, kullanım kolaylığı ve düşük maliyet gibi faydalarını vurgular.

8- Bakterilerle yeniden kontaminasyonu önlemek için artık klor miktarı (mg/l) hangi aralıkta olmalıdır?

A) 0,1-0,3
B) 0,2-0,3
C) 0,1-0,2
D) 0,2-0,5
E) 0,2-0,4

Cevap : D) 0,2-0,5

Ortolidin reaktifi klor içeren suya eklendiğinde yeşilimsi sarı bir renk görünecektir. Rengin yoğunluğu, sudaki mevcut serbest artık klor miktarını belirlemek için bir tabloya göre ölçülür. Bakterilerle yeniden kontaminasyonu önlemek için artık klor miktarının 0,2–0,5 mg / l aralığında olması gerekir. OTA testi, özel bir test kiti gerektirir. Gerekirse, bu bölge çevre sağlığı ofisinizden temin edilmelidir.

9- Serbest klor kalıntısı miktarını belirlemek için hangi kimyasal kullanılmaktadır?

A) Potasyum
B) Radon
C) Silisyum
D) Berilyum
E) Ortolidin-arsenit

Cevap : E) Ortolidin-arsenit

Serbest klor kalıntısı miktarını belirlemek için kullanılan kimyasal E) Ortolidin-arsenit’tir. Ortolidin-arsenit, su örneklerinde serbest klorun (yani su içerisinde aktif olarak mikroorganizmaları öldürmeye devam eden klorun) miktarını ölçmek için kullanılan bir reaktiftir. Bu yöntem, suyun dezenfeksiyon düzeyini anlamak için önemli bir araçtır.