Sosyal Psikolojiye Giriş-2 Ünite-8

1- ‘Bir kişi hastalık durumunun kendisine zarar vereceğine yönelik bir inanca sahip ve aynı zamanda tavsiye edilen tedavinin yararlılığına inanıyor ise o kişi tedaviye uyum sağlayacaktır.’ görüşünü savunan sağlık davranış modeli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bütünleşik model
B) Transteoretik model
C) Sağlık inanç modeli
D) Planlı davranış kuramı
E) Sosyal kimlik kuramı

Cevap : C) Sağlık inanç modeli

Sağlık İnanç Modeli (Health Belief Model), bireylerin sağlık davranışlarını belirlemede önemli olan kişisel inançlara odaklanır. Bu modele göre, bir kişinin hastalık durumunun ciddiyetine ve bu hastalıktan korunma ya da tedavi olma yollarının etkinliğine olan inançları, o kişinin sağlık davranışlarına uyum sağlamasında belirleyicidir.

2- Sağlık davranışı ile ilişkili olan aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Sağlık davranışları koruyucu/önleyici olabileceği gibi ve riskli sağlık davranışları da bulunmaktadır.
B) Sağlık davranışı nötr olmayan, olumlu bir davranış biçimini ifade etmektedir.
C) Sağlık davranışı sağlığın doğrudan tek yordayıcısıdır.
D) Sağlık davranış değişikliğine yönelik müdahale ve çalışmalar sağlık bakım maliyetlerini azaltabilir.
E) Travmatik görsellere bakmamak, koruyucu/önleyici sağlık davranışıdır.

Cevap : B) Sağlık davranışı nötr olmayan, olumlu bir davranış biçimini ifade etmektedir.

3- Kişilerin benlik inşasında kim olduklarına dair algılarının aidiyet kurdukları sosyal grup üzerinden açıklanması hangi kuram ile ilişkilidir?

A) Sosyal baskınlık kuramı
B) Sistemi meşrulaştırma kuramı
C) Rol kuramı
D) Sosyal kimlik kuramı
E) Alan kuramı

Cevap : D) Sosyal kimlik kuramı

Sosyal Kimlik Kuramı (Social Identity Theory), insanların kimliklerinin ve benlik algılarının büyük ölçüde ait oldukları sosyal gruplar üzerinden inşa edildiğini ve tanımlandığını öne sürer. Bu kuram, bireylerin sosyal gruplarının özelliklerini benimsediğini ve bu gruplarla olan aidiyetlerinin benlik algılarını şekillendirdiğini açıklar.

4- Sosyal kimlik kuramı üzerinden, bir grup ile özdeşleşim ve gruba aidiyetin iyi oluş açısından koruyucu bir yere sahip olduğunu ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sosyal şifa/kür
B) Koruyucu/ önleyici sağlık davranışı
C) Tutarlı davranış
D) Riskli sağlık davranışı
E) Sağlığın sosyal belirleyicisi

Cevap : A) Sosyal şifa/kür

“Sosyal şifa/kür” kavramı, bireylerin sosyal gruplarla olan özdeşleşimlerinin ve bu gruplara olan aidiyet duygularının, onların psikolojik ve fiziksel sağlığı üzerinde koruyucu etkilerinin olduğunu ifade eder. Bu kavram, sosyal kimlik kuramı çerçevesinde, sosyal bağların ve aidiyet duygusunun bireylerin iyi oluşunu nasıl desteklediğini açıklar.

5- Sağlık ve hastalık durumlarının muhtemel tüm yönlerini (biyolojik, deneyimsel, bağlamsal) bütüncül bir bakış açısıyla ele alan yaklaşım hangisidir?

A) Tıbbi model
B) Çevresel model
C) Biyomedikal yaklaşım
D) Sosyolojik yaklaşım
E) Biyopsikososyal yaklaşım

Cevap : E) Biyopsikososyal yaklaşım

Biyopsikososyal yaklaşım, sağlık ve hastalık durumlarını sadece biyolojik faktörler üzerinden değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal (bağlamsal) faktörler üzerinden de değerlendiren bütüncül bir yaklaşımdır. Bu model, bireyin sağlık durumunu etkileyen tüm olası yönleri dikkate alır ve şu üç temel bileşeni içerir:
-Biyolojik Faktörler: Genetik yapısı, biyokimyasal süreçler, fizyolojik işleyişler gibi bireyin bedenine ait tüm unsurlar.
-Psikolojik Faktörler: Bireyin ruhsal durumu, duyguları, düşünceleri, davranışları, inançları ve psikolojik süreçleri.
-Sosyal Faktörler: Bireyin içinde bulunduğu sosyal çevre, kültürel bağlam, ekonomik durumu, aile yapısı, toplumsal ilişkiler ve sosyal destek sistemleri.
Biyopsikososyal yaklaşım, sağlık ve hastalık durumlarının karmaşık ve çok boyutlu olduğunu vurgular. Bu model, bireylerin sağlıklarını etkileyen faktörlerin birbiriyle etkileşimde olduğunu kabul eder ve bu nedenle tedavi ve bakım süreçlerinin de multidisipliner bir şekilde ele alınması gerektiğini savunur. Bu yaklaşım, tıbbi tedavilerle birlikte psikoterapi, sosyal destek, yaşam tarzı değişiklikleri gibi müdahaleleri de içerebilir.

6- Aşağıdakilerden hangisi sağlık eğitiminde yer verilebilecek konular arasında yer alamaz?

A) Su ve gıda güvenliği
B) Üreme sağlık ve cinsel sağlık
C) Hijyen
D) Bulaşıcı hastalıklar
E) Felsefik düşünce

Cevap : E) Felsefik düşünce

Felsefi düşünce, sağlık eğitimi kapsamında yer alması beklenmeyen bir konudur. Sağlık eğitiminde genellikle su ve gıda güvenliği, üreme sağlığı ve cinsel sağlık, hijyen ve bulaşıcı hastalıklar gibi doğrudan sağlıkla ilgili ve sağlık davranışlarını etkileyen konulara odaklanılır. Felsefi düşünce, genel eğitim ve düşünsel gelişim için önemli bir konu olsa da, sağlık eğitiminin doğrudan odaklanmadığı bir alandır.

7- Özellikle sigara, alkol ve madde bağımlılıklarında kullanılmakta olan ve bireyin karar verme süreçlerine odaklanan sağlık davranış modeli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Planlı davranış teorisi
B) Bütünleşik model
C) Sağlık İnanç modeli
D) Transteoretik model
E) Sosyal bilişsel teori

Cevap : D) Transteoretik model

Transteoretik model (Stages of Change Model), sigara, alkol ve madde bağımlılığı gibi davranış değişikliklerinde yaygın olarak kullanılan bir modeldir. Bu model, bireylerin değişim sürecinde farklı aşamalardan geçtiğini ve bu aşamaların her birinde farklı stratejilerin etkili olabileceğini öne sürer. Transteoretik modelin aşamaları şunlardır:
-Farkında olmama (Precontemplation): Birey değişiklik yapmayı düşünmemektedir.
-Farkında olma (Contemplation): Birey değişiklik yapmayı düşünmektedir, ancak henüz karar vermemiştir.
-Hazırlık (Preparation): Birey değişiklik yapmaya hazırlanmaktadır ve yakında eyleme geçmeyi planlamaktadır.
-Eylem (Action): Birey aktif olarak davranış değişikliğine yönelik adımlar atmaktadır.
-Sürdürme (Maintenance): Birey değişikliği sürdürmek için çalışmaktadır.
-Sonlandırma (Termination): Birey eski alışkanlığı tamamen bırakmış ve yeni davranışı kalıcı hale getirmiştir.
Bu model, bireyin karar verme süreçlerine ve değişim aşamalarına odaklanarak, kişiye özel müdahalelerin geliştirilmesine olanak tanır.

8- Uluslararası alanyazında ‘hastalık’ kavramını açıklayan üç farklı ifade yer aldığı bilinmektedir (hastalık=disease, hasta olma= illness, rahatsızlık=sickness). ‘Hastalığın fizyolojik ve biyokimyasal özellikleri ile profesyoneller tarafından nispeten nesnel bir şekilde gözlemlenebilir, incelenebilir ve ölçülebilir olması hali ‘…….’; kaygı, korku ve acı ile ilişkilenen ve daha çok öznel bir iç tanılama hali ‘…….’; beklentilere, geleneklere, politikalara, sosyal normlara ve rollere göre toplumla ilişkilenmesi boyutu ise ‘……’ olarak açıklanmaktadır.’ cümlesinde boşluklara sırası ile hangileri gelmelidir?

A) Hasta olma, hastalık, rahatsızlık
B) Hastalık, hasta olma, rahatsızlık
C) Rahatsızlık, hasta olma, hastalık
D) Hastalık, rahatsızlık, hasta olma
E) Rahatsızlık, hastalık, hasta olma

Cevap : B) Hastalık, hasta olma, rahatsızlık

9- Aşağıdakilerden hangisi gelişmemiş ülkelerdeki başlıca ölüm nedenleri arasında ilk sırada yer almaktadır?

A) Yenidoğan ölümleri
B) İskemik kalp rahatsızlıkları
C) Alzheimer ve demans ile ilişkilenen diğer hastalıklar
D) Trafik kazaları
E) Diyabet

Cevap : A) Yenidoğan ölümleri

Gelişmemiş ülkelerde, yenidoğan ölümleri başlıca ölüm nedenleri arasında ilk sırada yer almaktadır. Bu ülkelerde sağlık hizmetlerine erişim, doğum öncesi ve sonrası bakım eksiklikleri, hijyen ve beslenme yetersizlikleri gibi faktörler, yenidoğan ölümlerinin yüksek olmasına katkıda bulunur.

10- Aşağıdakilerden hangisi hasta olduğunu düşünen bir kişi tarafından iyileşmek amacıyla faaliyete konan eylemleri ifade etmektedir?

A) Rahatsızlık
B) Tedavi arayışı
C) Hastalık rolü davranışı
D) Hastalık davranışı
E) Hasta olmak hali

Cevap : C) Hastalık rolü davranışı