Çalışmanın Seyri ve Sağlık Ünite-11

Fabrikaların Kuruluşu

Büyük fabrikalar 19. yüzyıl ortasından itibaren baskın üretim modeli haline gelmiştir. Bu fabrikalar, üretimin çeşitli aşamalarının tek bir binada toplanmasını sağlayarak verimliliği artırmıştır. Ayrıca, fabrikalarda bakım ve onarım işçileri ile muhasebe personelinin de bulunması, üretim süreçlerinin daha düzenli ve kontrollü olmasını sağlamıştır.

Taylorizm ve Yönetim Uygulamaları

Taylorizm, iş verimliliğini artırmayı hedefleyen bir yönetim uygulamasıdır. Bu uygulama, üretim süreçlerindeki aşamaları ölçerek optimize etmeyi, makinelerin akılcı biçimde yerleştirilmesini ve işçilerin performansının ustabaşı veya formen tarafından gözlenmesini içerir. Ancak, Taylorizm uygulamasında sağlık ve güvenlik konularına yeterince önem verilmemiştir.

Merkezileşmenin Faydaları

Üretimin merkezileşmesi, nakliye maliyetlerini düşürmüş, kalite kontrolünü tek bir birimin sorumluluğuna vermiş ve üretim gecikmelerini azaltmıştır. Ayrıca, işbölümüne dayalı organizasyon sayesinde üretim hızlanmış ve seri üretim mümkün hale gelmiştir. Üretim sürecinin çeşitli aşamalarının koordinasyonu kolaylaşmış ve üretim sırasında işçiler arası bağımlılık azalmıştır.

Fabrikalaşmanın Çalışma Koşullarına Etkisi

Fabrikaların kurulması ile birlikte işçilerin çalışma koşulları da büyük ölçüde değişmiştir. Fabrikalarda çalışan işçiler, üretim hızına yetişebilmek için zihinsel ve bedensel olarak aşırı gayret sarf etmek zorunda kalmışlardır. Uzun çalışma saatleri, kötü çalışma koşulları, yetersiz beslenme ve kötü barınma koşulları işçilerin sağlığını olumsuz etkilemiştir. İşçilerde eklem deformiteleri, enfeksiyon hastalıkları ve cilt tüberkülozu gibi sağlık sorunları yaygın hale gelmiştir.

Yasal Düzenlemeler ve İşçi Hakları

Sanayileşme sürecinde işçilerin haklarını korumak ve çalışma koşullarını iyileştirmek amacıyla çeşitli yasal düzenlemeler yapılmıştır. 1802 yılında çıkarılan Çıraklık Yasası, çocuk işçiliğini sınırlamış ve çalışma saatlerini düzenlemiştir. 1834 yasası ile çocukların ve gençlerin çalışma saatleri sınırlandırılmıştır. Bu yasal düzenlemeler, işçilerin çalışma koşullarını bir nebze olsun iyileştirmiştir.

Sonuç

Sanayileşme, toplumsal ve ekonomik yapıda köklü değişikliklere yol açmış, üretim süreçlerini ve çalışma koşullarını derinden etkilemiştir. Büyük fabrikaların kurulması, üretimin merkezileşmesi ve Taylorizm gibi yönetim uygulamaları, sanayileşme sürecinin temel taşlarını oluşturmuştur. Ancak, bu süreçte işçilerin sağlık ve güvenliği yeterince göz önünde bulundurulmamış, uzun çalışma saatleri ve kötü çalışma koşulları işçilerin sağlığını olumsuz etkilemiştir. Yasal düzenlemeler ve işçi hakları konusundaki iyileştirmeler, sanayileşmenin olumsuz etkilerini hafifletmeye çalışmıştır.

Sanayileşmenin Başlangıcı ve Yayılması

Sanayi Devrimi, İngiltere’de başlamış ve kısa sürede Avrupa’ya yayılmıştır. Sanayileşmenin bu denli hızlı yayılmasında, İngiltere’nin ham madde kaynakları ve geniş pazar olanakları sunan sömürge topraklarına sahip olması, hareketli bir iç pazarı ve taşımacılığa elverişli su yollarına sahip olması, enerji ihtiyacını karşılayacak kömür ve demir madenlerine erişim kolaylığı gibi faktörler etkili olmuştur. Ayrıca, ülkede girişimciliği ödüllendiren yenilikçi bir kültürün egemen olması da sanayileşmeyi teşvik etmiştir.

Fabrikaların Kuruluşu ve Üretim Modelleri

Sanayi Devrimi ile birlikte büyük fabrikalar kurulmaya başlamış ve üretim merkezileşmiştir. Bu durum, üretimin çeşitli aşamalarının tek bir binada toplanmasını ve üretim süreçlerinin daha verimli yönetilmesini sağlamıştır. Fabrikaların merkezileşmesi, nakliye maliyetlerini düşürmüş, kalite kontrolünü tek bir birimin sorumluluğuna vermiş ve üretim gecikmelerini azaltmıştır. Ayrıca, işbölümüne dayalı organizasyon sayesinde üretim hızlanmış ve seri üretim mümkün hale gelmiştir.

Taylorizm ve Yönetim Uygulamaları

Taylorizm, sanayileşme sürecinde iş verimliliğini artırmayı hedefleyen bir yönetim uygulamasıdır. Bu uygulama, üretim süreçlerindeki aşamaları ölçerek optimize etmeyi, makinelerin akılcı biçimde yerleştirilmesini ve işçilerin performansının ustabaşı veya formen tarafından gözlenmesini içerir. Ancak, Taylorizm uygulamasında sağlık ve güvenlik konularına yeterince önem verilmemiştir.

Çalışma Koşulları ve İşçi Sağlığı

Sanayileşme ile birlikte işçilerin çalışma koşulları da büyük ölçüde değişmiştir. Fabrikalarda çalışan işçiler, üretim hızına yetişebilmek için zihinsel ve bedensel olarak aşırı gayret sarf etmek zorunda kalmışlardır. Uzun çalışma saatleri, kötü çalışma koşulları, yetersiz beslenme ve kötü barınma koşulları işçilerin sağlığını olumsuz etkilemiştir. İşçilerde eklem deformiteleri, enfeksiyon hastalıkları ve cilt tüberkülozu gibi sağlık sorunları yaygın hale gelmiştir.

Yasal Düzenlemeler ve İşçi Hakları

Sanayileşme sürecinde işçilerin haklarını korumak ve çalışma koşullarını iyileştirmek amacıyla çeşitli yasal düzenlemeler yapılmıştır. 1802 yılında çıkarılan Çıraklık Yasası, çocuk işçiliğini sınırlamış ve çalışma saatlerini düzenlemiştir. 1834 yasası ile çocukların ve gençlerin çalışma saatleri sınırlandırılmıştır. Bu yasal düzenlemeler, işçilerin çalışma koşullarını bir nebze olsun iyileştirmiştir.

Sonuç

Sanayileşme, toplumsal ve ekonomik yapıda köklü değişikliklere yol açmış, üretim süreçlerini ve çalışma koşullarını derinden etkilemiştir. Büyük fabrikaların kurulması, üretimin merkezileşmesi ve Taylorizm gibi yönetim uygulamaları, sanayileşme sürecinin temel taşlarını oluşturmuştur. Ancak, bu süreçte işçilerin sağlık ve güvenliği yeterince göz önünde bulundurulmamış, uzun çalışma saatleri ve kötü çalışma koşulları işçilerin sağlığını olumsuz etkilemiştir. Yasal düzenlemeler ve işçi hakları konusundaki iyileştirmeler, sanayileşmenin olumsuz etkilerini hafifletmeye çalışmıştır.

1- Büyük fabrikaların baskın model haline gelmesi kaçıncı yüzyıldan sonra olmuştur?

A) 17. Yüzyıl başı
B) 17. Yüzyıl sonu
C) 18. Yüzyıl başı
D) 18. Yüzyıl sonu
E) 19. Yüzyıl ortası

Cevap: E) 19. Yüzyıl ortası

Açıklama: Büyük fabrikaların baskın üretim modeli haline gelmesi 19. yüzyıl ortalarında Sanayi Devrimi ile birlikte gerçekleşmiştir.

2- Taylorizm uygulaması ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?

A) Taylorizm uygulamasında prosesde yer alan makineler akılcı biçimde yerleştirilmiştir.
B) Taylorizm uygulaması sağlık ve güvenlik konularını titizlikle ele alınır.
C) Taylorizm uygulamasında prosesteki aşamalar için ölçümler yaparak süreler optimize edilmiştir.
D) Taylorizm uygulaması insan sağlığı üzerine doğrudan etkiler barındırır.
E) Taylorizm uygulamasında ustabaşı veya formenin prosesteki işçileri gözlenmesi sağlanmıştır.

Cevap: B) Taylorizm uygulaması sağlık ve güvenlik konularını titizlikle ele alınır.

Açıklama: Taylorizm uygulamasında sağlık ve güvenlik konularına öncelik verilmemiş, daha çok verimlilik ve üretim hızı üzerinde durulmuştur.

3- Aşağıdakilerden hangisi büyük fabrikaların sağladığı avantajlardan biri değildir?

A) Bakım ve onarım işçileri ile muhasebe personelini de barındırırlar.
B) Üretimin çeşitli aşamalarının tek bir binada merkezileştirilmiş olur.
C) Nakliye maliyetleri düşer.
D) Kalite kontrolünden tek bir birimi sorumlu hale getirilir.
E) Üretimin gecikme olasılığı artar.

Cevap: E) Üretimin gecikme olasılığı artar.

Açıklama: Büyük fabrikalarda üretim süreci daha verimli yönetildiği için üretim gecikme olasılığı azalır, artmaz.

4- Aşağıdakilerden hangisi “Merkezileşmenin” faydalarından biri değildir?

A) Üretimin her aşamasının yetenekli bir gözlemci tarafından denetlenmesi mümkündür
B) Üretim sürecinin çeşitli aşamalarının koordinasyonu kolaylaşır.
C) Üretim sırasında işçiler arası bağımlılık azalır.
D) Üretim sırasında gecikmeler önlenir.
E) Ürünün nakliye maliyetleri artar.

Cevap: E) Ürünün nakliye maliyetleri artar.

Açıklama: Merkezileşme, nakliye maliyetlerini azaltır çünkü üretim ve dağıtım süreçleri daha verimli hale gelir.

5- Aşağıdakilerden hangisi fabrikalaşmanın faydalarından biridir?

A) Stoklar artar
B) Nakliye maliyetleri artar
C) Üretim, talepteki değişimlerle daha uyumlu hale getirilir.
D) İşçiler daha kısa sürede ve az çalışır.
E) Yaygın olarak hırsızlık ve zimmete para geçirme görülür.

Cevap: C) Üretim, talepteki değişimlerle daha uyumlu hale getirilir.

Açıklama: Fabrikalaşma, üretimin talepteki değişimlerle daha uyumlu hale getirilmesini sağlar, bu da pazar ihtiyaçlarına hızlı cevap vermeyi kolaylaştırır.

6- Aşağıdakilerden hangisi sistematik yönetim anlayışının doğuşunda etkili olan faktörlerden biri değildir?

A) İç denetim kurma ihtiyacı
B) Karı maksimize etme isteği
C) Çalışanların iş süresini azaltma gayreti
D) Verimliliği artırma isteği
E) Organizasyonu düzenli hale getirme gayreti

Cevap: C) Çalışanların iş süresini azaltma gayreti

Açıklama: Sistematik yönetim anlayışının doğuşunda karı maksimize etme, verimliliği artırma ve organizasyonu düzenli hale getirme gayreti gibi faktörler etkili olmuştur.

7- Aşağıdakilerden hangisi Taylor’ın yenilikçi uygulamalarından değildir?

A) Maliyet hesabı
B) Envanter kontrolü
C) Araç standardizasyonu
D) Yavaş tempo çalışmanın yaygınlaştırılması
E) Atölye düzeni iyileştirmeleri

Cevap: D) Yavaş tempo çalışmanın yaygınlaştırılması

Açıklama: Taylor’ın yenilikçi uygulamaları arasında yavaş tempo çalışmanın yaygınlaştırılması yer almamaktadır. Onun yerine verimliliği artıran uygulamalar geliştirilmiştir.

8- İşçiler çeşitli operasyonlar yürütürken malzemeyi hareket halinde tutma fikri, ilk olarak hangi alanda kullanılmıştır?

A) Petrol rafinerisini işleyen endüstriler
B) Tahıl öğütme sanayi
C) Mayalama sanayi
D) Konserve sanayi
E) Et sanayi

Cevap: A) Petrol rafinerisini işleyen endüstriler

Açıklama: İşçiler çeşitli operasyonlar yürütürken malzemeyi hareket halinde tutma fikri, ilk olarak petrol rafinerisini işleyen endüstrilerde kullanılmıştır.

9- Nisan 1914’e gelindiğinde, montaj hattı bir arabanın tamamlanması için gereken işçilik süresi kaç dakikaya indirilmiştir?

A) 75
B) 93
C) 143
D) 170
E) 250

Cevap: B) 93

Açıklama: Nisan 1914’e gelindiğinde, montaj hattı sayesinde bir arabanın tamamlanması için gereken işçilik süresi 93 dakikaya indirilmiştir.

10- Hareketli montaj hattının devreye girmesiyle, üretim ikiye katlanmıştır. Aşağıdakilerden hangisi bu artışta etkili olan faktörlerden biri değildir?

A) Malzeme taşımadaki yüksek verimlilik
B) Çeşitlenen iş bölümü
C) İşçilerin tekrarlayan işler yapmasının önlenmesi
D) İşin yoğunlaştırılması
E) İşçilerin yavaşlamaları imkanının ortadan kaldırılması

Cevap: C) İşçilerin tekrarlayan işler yapmasının önlenmesi

Açıklama: Hareketli montaj hattı, işçilerin tekrarlayan işler yapmasını engellememiştir; aksine, tekrarlayan işler montaj hattının bir parçası olmuştur.