Çalışmanın Seyri ve Sağlık Ünite-4

Epigenetik ve Kuşaklararası Aktarım

Epigenetik, genetik dizilimde değişiklik yapmadan gen ekspresyonunu değiştiren kalıtsal değişiklikleri inceler. Epigenetik değişiklikler, çevresel faktörler, yaşam tarzı ve deneyimler gibi dış etkenlerin bir sonucu olarak ortaya çıkabilir ve bu değişiklikler, DNA’nın kimyasal yapı taşlarını değiştirmeden gen aktivitesini etkileyebilir. Bu süreçler, metilasyon, histon modifikasyonu ve RNA düzenlemeleri gibi mekanizmaları içerir.

Kuşaklararası aktarım, epigenetik değişikliklerin nesilden nesile nasıl aktarılabileceğini inceler. Bu, ebeveynlerin yaşamları boyunca maruz kaldıkları çevresel faktörlerin, çocuklarının ve torunlarının sağlık ve davranışlarını etkileyebileceği anlamına gelir. Örneğin, stres, beslenme ve toksinlere maruz kalma gibi faktörler, epigenetik değişikliklere yol açabilir ve bu değişiklikler, sonraki kuşaklara aktarılabilir.

Epigenetik kalıtım, genetik kalıtımdan farklıdır çünkü DNA dizilimini değiştirmez. Bunun yerine, DNA’nın nasıl okunduğunu ve genlerin nasıl ifade edildiğini etkiler. Bu, bir organizmanın fenotipini (fiziksel ve biyolojik özelliklerini) değiştirebilir, ancak genotipini (genetik dizilimini) değiştirmez.

Epigenetik değişiklikler, genellikle çevresel stresler veya yaşam tarzı değişiklikleriyle tetiklenir. Bu değişiklikler, hücrelerin belirli genleri açıp kapatarak bu streslere nasıl tepki verdiğini belirler. Örneğin, bir birey yaşamı boyunca yüksek düzeyde stres altında kaldıysa, bu stresin epigenetik izleri DNA üzerinde kalabilir ve bu izler, bireyin çocuklarına ve torunlarına aktarılabilir.

Epigenetik araştırmalar, hastalıkların kökenlerini anlamamıza yardımcı olabilir ve potansiyel tedavi yöntemleri sunabilir. Epigenetik değişikliklerin geri döndürülebilir olması, bu alanda yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine olanak tanır. Örneğin, kanser tedavisinde epigenetik ilaçlar, kanser hücrelerinin gen ekspresyonunu değiştirerek tümör büyümesini durdurabilir.

Kültürel etkileşim ve sosyal çevre de epigenetik değişikliklerde önemli bir rol oynar. Aile, arkadaşlar ve toplum, bireylerin maruz kaldığı çevresel stresler üzerinde doğrudan etkiye sahiptir. Bu nedenle, epigenetik değişikliklerin incelenmesi, sadece biyolojik faktörleri değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel faktörleri de kapsamalıdır.

Sonuç olarak, epigenetik ve kuşaklararası aktarım, genetik biliminin ötesinde bir anlayış sunar. Çevresel faktörlerin ve yaşam tarzının gen ekspresyonu üzerindeki etkilerini anlamak, sağlık ve hastalık süreçlerini daha iyi kavramamıza yardımcı olabilir ve bu alandaki araştırmalar, gelecekte daha etkili tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine katkı sağlayabilir.

1- “Kültür” kavramının ilk kullanımı aşağıdaki bilim insanlarından hangisi tarafından olmuştur?

A) Tylor
B) Linton
C) Herskovits
D) Munroe
E) Simpson

Cevap: A) Tylor

Açıklama: “Kültür” kavramını ilk kez kullanan bilim insanı Edward Tylor’dur.

2- Kültürü “insanoğlunun sosyal kalıtımının toplamı” şeklinde tanımlayan bilim insanı kimdir?

A) Tylor
B) Linton
C) Herskovits
D) Munroe
E) Simpson

Cevap: B) Linton

Açıklama: Kültürü bu şekilde tanımlayan bilim insanı Ralph Linton’dur.

3- Aşağıdakilerden hangisi kuşaklar arası epidemiyolojik çalışmaların çeşitli kısıtlılıklarından biri değildir?

A) Kuşaklar arasındaki kısa zaman
B) Hafıza yanılsaması
C) Geriye dönüp bilgi kaydetme
D) Numune depolama
E) Coğrafi farklılık

Cevap: A) Kuşaklar arasındaki kısa zaman

Açıklama: Kuşaklar arasındaki zaman genellikle uzun olduğundan, bu bir kısıtlılık olarak kabul edilmez.

4- Aşağıdakilerden hangisi kültürel etkileşimin bileşenlerindendir?

A) Aile
B) Akraba
C) Arkadaş çevresi
D) Toplumsal normlar
E) Hepsi

Cevap: E) Hepsi

Açıklama: Kültürel etkileşim aile, akraba, arkadaş çevresi ve toplumsal normlar gibi birçok bileşeni içerir.

5- Epigenetik kalıtım hakkında aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) Epigenetik kalıtım DNA dizisini değiştirmeyen ancak yine de fenotipleri değiştirebilen mitoz veya mayoz yoluyla bir sonraki kuşağa geçebilen mekanizmaları içerir.
B) Mitoz bölünme, dokuların büyümesine ve yenilenmesine yol açan normal hücre bölünmesidir.
C) Mayoz bölünme ile vücut hücrelerinin çift olan kromozom dizileri teke indirilir.
D) Epigenetik modifikasyonlar, konuma bağlı olarak, mevcut bir genin ekspresyonunu daima baskılar.
E) Çevresel maruziyetlerin ve genetik varyasyonun kalıtsal DNA kalıpları üzerindeki birleşik rolünün, genomik bağlama bağlı olabileceğini düşünülmektedir.

Cevap: D) Epigenetik modifikasyonlar, konuma bağlı olarak, mevcut bir genin ekspresyonunu daima baskılar.

Açıklama: Epigenetik modifikasyonlar gen ekspresyonunu her zaman baskılamaz, bazı durumlarda artırabilir.

6- Aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) İnsan kültürel özellikleri karmaşık aktarım ve gelişim kalıpları sergileyebilmektedir.
B) Kültürel gelişim ile genetik gelişim arasında, açık farkların yanı sıra birçok paralellik de vardır.
C) Kültürel ve genetik gelişim birbiriyle etkileşime girmez.
D) Kültürel gelişim teorisi, demografi, insan ekolojisi ve diğer birçok disiplindeki çalışmaların doğal bir bileşenidir.
E) İnsan ırklarına atfedilen önemli özelliklerin çoğunun ırkların genotipleriyle ilgisi yoktur; bunlar, etnik ve kültürel özelliklerdir.

Cevap: C) Kültürel ve genetik gelişim birbiriyle etkileşime girmez.

Açıklama: Kültürel ve genetik gelişim birbirleriyle etkileşime girer ve birbirlerini etkileyebilir.

7- “Davranışçılar ve onları destekleyenler, insanın boş bir levha (tabula rasa) gibi doğduğuna inanmaktadırlar. Diğer bir deyişle, onlara göre davranışlarımızın tümü ………… sonucudur.” Verilen cümlede boş bırakılan alan aşağıdakilerden hangisi ile doldurulmalıdır?

A) Öğrenmenin
B) Genetiğin
C) Kültürün
D) Biyolojinin
E) Ailenin

Cevap: A) Öğrenmenin

Açıklama: Davranışçılar, insan davranışlarının tümünün öğrenme sonucunda oluştuğunu savunur.

8- “İnsan kelimenin tam anlamıyla etik olan tek organizmadır ve insanınkiler dışında anlamlı bir etik bulunmamaktadır.” tanımı kim tarafından yapılmıştır?

A) Simpson
B) Tylor
C) Linton
D) Herskovits
E) Munroe

Cevap: A) Simpson

Açıklama: Bu tanım George Gaylord Simpson tarafından yapılmıştır.

9- I. Alternatif davranış biçimlerinin bulunması
II. Kişinin bu alternatifleri etik bakımından muhakeme etme yeteneğinde olması
III. Kişinin etik olarak iyi olduğunu düşündüğü şeyi seçmekte özgür olması.
Bir davranışın etik olarak tanımlanabilmesi için yukarıdaki verilen koşulların hangisi ya da hangileri bulunmalıdır?

A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve III
D) II ve III
E) I,II ve III

Cevap: E) I,II ve III

Açıklama: Bir davranışın etik olarak tanımlanabilmesi için tüm bu koşulların bulunması gerekir.

10- Kültürel evrim hakkında aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Kültürel evrim, temelde disiplinler arası bir alandır.
B) Akademik disiplinler arasındaki boşlukları doldurur ve farklı yaklaşımlar arasındaki bağlantıları kolaylaştırır.
C) Kültürel özelliklerin Mendel kalıtımının ayrım, bağımsız çeşitlilik ve üstünlük yasalarına uyması gerekir.
D) Çocukların her iki ebeveyninin de sahip olduğu bir kültürel özelliği reddetmesi muhtemelse, bu özelliğin popülasyondaki sıklığı kuşaklar arasında salınım yapabilir.
E) Bir çocuk kültürel özellikleri yalnızca ebeveynlerinden (dikey aktarım) değil, aynı zamanda ebeveyn olmayan yetişkinlerden (eğik) ve akranlarından (yatay) da edinebilir.

Cevap: C) Kültürel özelliklerin Mendel kalıtımının ayrım, bağımsız çeşitlilik ve üstünlük yasalarına uyması gerekir.

Açıklama: Kültürel özelliklerin Mendel kalıtım yasalarına uyması gerekmez.