Çalışmanın Seyri ve Sağlık Ünite-6

Makale: Avcı Toplayıcı Topluluklardan Sanayi Toplumuna Çalışmanın Evrimi

Avcı-toplayıcı topluluklar, insanlık tarihinin büyük bir bölümünü temsil eden bir yaşam biçimidir. Bu topluluklar, doğayla iç içe yaşayan, yiyeceklerini avcılık ve toplayıcılıkla temin eden ve genellikle küçük, mobil gruplar halinde organize olan topluluklardı. Avcı-toplayıcı yaşam tarzında, besin kaynakları mevsimlere ve bölgelere göre değişiklik gösterdiği için sürekli bir hareketlilik söz konusuydu.

Bu yaşam biçimi, insanların temel ihtiyaçlarını karşılamak için günde sadece birkaç saat çalışmasını gerektiriyordu. Geri kalan zamanlarını dinlenme, sosyal etkileşim ve kültürel faaliyetlerle geçiriyorlardı. Avcı-toplayıcı toplumlarda işbölümü genellikle cinsiyet temelliydi; erkekler genellikle avcılık yaparken, kadınlar bitki toplama ve çocuk bakımı ile meşgul oluyordu. Ancak, bu roller topluluğun ihtiyaçlarına göre esneklik gösterebiliyordu.

Tarım toplumuna geçiş, insanlık tarihinde büyük bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Tarımın başlamasıyla birlikte insanlar, yerleşik hayata geçmeye ve büyük, kalıcı yerleşimler inşa etmeye başladılar. Bu değişim, nüfus artışını destekleyerek toplumların daha karmaşık ve hiyerarşik yapılar geliştirmesine olanak tanıdı. Tarım, daha fazla emek ve düzenli çalışma gerektirdiği için, çalışma saatleri ve iş yükü arttı.

Tarım toplumlarında yiyecek üretimi, insanların beslenme biçimini ve sağlıklarını da önemli ölçüde etkiledi. Tarım, besin çeşitliliğini artırsa da, aynı zamanda bulaşıcı hastalıkların yayılmasına da zemin hazırladı. Hayvanlarla yakın temas, zoonoz hastalıkların ortaya çıkmasına neden oldu ve bu hastalıklar toplum sağlığını olumsuz etkiledi. Ayrıca, tarımda çalışan insanların kas-iskelet sistemi hastalıklarına yakalanma riski arttı.

Sanayi devrimi, çalışma hayatında bir başka büyük dönüşümü temsil eder. Sanayileşme ile birlikte, üretim süreçleri mekanikleşti ve fabrikalarda toplu üretim başladı. Bu dönemde çalışma saatleri daha da uzadı ve iş koşulları daha zorlaştı. İşçilerin özgürlüğü kısıtlandı ve çalışma koşulları genellikle sağlıksızdı. Sanayi toplumunda, iş ve sağlık arasındaki ilişki daha belirgin hale geldi; kötü çalışma koşulları birçok meslek hastalığına yol açtı.

Sanayi devrimi ayrıca, toplumsal sınıf farklılıklarını derinleştirdi ve işçi sınıfının hakları için mücadele etmesine yol açtı. Sendikaların kurulması ve işçi hakları hareketleri, çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması için önemli adımlar attı. Bu süreç, modern iş sağlığı ve güvenliği kavramlarının temelini oluşturdu.

Sonuç olarak, çalışma hayatı avcı-toplayıcı topluluklardan sanayi toplumuna kadar büyük bir evrim geçirmiştir. Bu evrim, insanların yaşam biçimlerini, sağlıklarını ve sosyal yapıyı derinden etkilemiştir. Günümüzde, iş sağlığı ve güvenliği konuları hala önemini korumakta ve çalışanların haklarının korunması için sürekli gelişmeler sağlanmaktadır.

1- Aşağıdakilerden hangisi köleliğin ortaya çıkışında etkili faktörlerden biri olarak sayılamaz?

A) Kalıcı işgücüne ihtiyaç duyan toprak sahipliği
B) Toplumda kadın egemenliğinin hâkim olması
C) Alternatif ve sürekli işgücü yokluğu
D) Mal üretimi ve malın pazarlanacağı piyasalar oluşması
E) Bir toplumun başka bir topluma savaşta üstünlük sağlama arzusu

Cevap: B) Toplumda kadın egemenliğinin hâkim olması

Açıklama: Köleliğin ortaya çıkışında toplumda kadın egemenliğinin hâkim olması etkili bir faktör değildir.

2- Aşağıdakilerden hangisi köle emeği ile ilgili yanlış bir ifadedir?

A) Sınıflı toplum dünyada egemen model haline gelmiştir.
B) Devlette de emek gücünün kaynağı kölelerdir.
C) Kalifiye işlerin yapımında kölelerin kullanılmamasına özen gösterilmiştir.
D) Roma vatandaşları işlerini kölelere devrederken sahip oldukları iş ahlakından uzaklaşmışlardır.
E) Kölelerin muhafazası için ip ve ağaç yeterli olmuştur.

Cevap: C) Kalifiye işlerin yapımında kölelerin kullanılmamasına özen gösterilmiştir.

Açıklama: Köleler, birçok farklı işte, kalifiye işlerde dahil olmak üzere kullanılmıştır.

3- Tarih boyunca köle işçiliğinin en çok gözlendiği alan hangisidir?

A) Tarım
B) Hayvancılık
C) Madencilik
D) Heykeltraşlık
E) Avcılık

Cevap: A) Tarım

Açıklama: Köle işçiliği tarih boyunca en çok tarım alanında gözlenmiştir.

4- Aşağıdakilerden hangisi tarım ile uğraşan toplumlarda görülebilecek meslek hastalıklarından biri değildir?

A) Akut yaralanmalar
B) Astım
C) Hipersensitivite pnömonisi
D) Zoonozlar gibi hayvanlardan bulaşan hastalıklar
E) Kurşun koliği

Cevap: E) Kurşun koliği

Açıklama: Kurşun koliği tarım ile uğraşan toplumlarda görülebilecek meslek hastalıklarından biri değildir, daha çok sanayi toplumlarında görülür.

5- Aşağıdakilerden hangisi loncalar ile ilgili yanlış biri ifadedir?

A) Loncalar çalışmayı ve ticareti düzenleyen kurallar koymuşlardır.
B) Üretim için belli standartlar belirleyerek kötü işçiliğin ve aldatmanın önüne geçmişlerdir.
C) İşlerin bilme ve yapabilme üzerine dayalı olması sağlanmıştır.
D) Loncaların faaliyetleri ile usta çırak ilişkisi önemini kaybetmiştir.
E) Loncalar ile işbölümüne dayalı uzmanlaşma yerleşmiştir.

Cevap: D) Loncaların faaliyetleri ile usta çırak ilişkisi önemini kaybetmiştir.

Açıklama: Loncaların faaliyetleri usta çırak ilişkisini daha da pekiştirmiştir, önemini kaybetmemiştir.

6- Büyük kentlerin kuruluşu ve gelişimi ile ilgili verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Kentlerin çevrelerindeki arazi üzerinde hakimiyet kurması ile çiftçiler ürün fazlasının bir kısmını kente aktarmaya başlamış.
B) Antik kentler mahallelere bölünmüştür.
C) Kentlerde insan ve hayvan nüfusu çok artmış ve buna bağlı olarak hastalıklar da çoğalmıştır.
D) Kentlerde yapılan düzenlemelerde mesleksel hiyerarşilere öncelik verilmemiştir.
E) Dünyanın ilk kentlerinden biri olan Uruk’ta birçok tarım köyü bir araya gelip büyümüştür.

Cevap: D) Kentlerde yapılan düzenlemelerde mesleksel hiyerarşilere öncelik verilmemiştir.

Açıklama: Kentlerde yapılan düzenlemelerde mesleksel hiyerarşilere öncelik verilmiştir.

7- Büyük kentlerin kuruluşu ve gelişimi ile ilgili verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Avrupa’da büyük kentler kurulurken hem kent ile çevredeki tarım arazilerinin ilişkilerini düzenleyen, hem de hak kazanmış kişilerin bağımsız olarak el işi yapmalarını olanaklı kılan bir yasal zemin oluşturulmuştur.
B) Ticaret ve satış ise tüccarlara saklı tutulmuş ve her iki grup kent konseylerini oluşturmuştur.
C) Kent kanunları kentle ilişkili kurumları oluşturmuş, üretici, tüccar ve tüketici arasındaki ilişkileri düzenlemiş ve yerleşikler ile gelip geçenlerin pazar ilişkilerini belirlemiştir.
D) Kent içindeki lokal pazarlarda çiftçiler yetiştirdikleri tarım ürünlerini satarken kent çalışanları onların günlük malzeme gereksinimlerini karşılamışlardır.
E) Nüfusun büyük çoğunluğu köy ve mezralardan kentlere göç etmiştir.

Cevap: E) Nüfusun büyük çoğunluğu köy ve mezralardan kentlere göç etmiştir.

Açıklama: Nüfusun büyük çoğunluğu köy ve mezralardan kentlere göç etmemiştir, kentleşme daha sınırlı bir süreçtir.

8- Aşağıdakilerden hangisi feodalitenin zayıflamasında etkili olan faktörlerden biri değildir?

A) Merkezileşmiş monarşik yapıların zayıflaması
B) Parçalı toprak yapısı ve toprak sahipliği, rant ve insan gücü için rekabet yönetici sınıfı sürekli nakit harcamalara yöneltmiştir.
C) Köylülerin gösterdiği direnç ve kararlılık feodal toprak beylerinin koyduğu kurallara bir sınırlama getirmiştir.
D) Köylüler geleneksel haklarını korumak için kollektif bir direniş sergilemişlerdir.
E) Kent içinde bir pazarın oluşması toplumun orta sınıflarının ekonomik ve sosyal yönden gelişmesini sağlamıştır.

Cevap: A) Merkezileşmiş monarşik yapıların zayıflaması

Açıklama: Feodalitenin zayıflamasında merkezileşmiş monarşik yapıların zayıflaması etkili bir faktör değildir, aksine merkezileşmiş monarşik yapıların güçlenmesi feodalitenin zayıflamasına katkı sağlamıştır.

9- Aşağıda verilenlerden hangisi madencilerle ilgili yapılan çalışmalarla ilgili yanlış bir ifadedir?

A) Ramazzini madencilerin pozisyon ve hareketlerinin meslek hastalığı ve deformite oluşumunda ana etken olduğunu iddia etmiştir.
B) Thackrah madencilerin uzun süre oturur pozisyonda olmalarının dolaşımı bozduğunu ve sağlıksızlığa yol açtığını ileri sürmüştür.
C) Hastalık ve deformite yalnızca çalışma koşullarının bir ürünü olduğu ortaya koyulmuştur.
D) Agricola tozun zararlı etkisine bağlı olarak ortaya çıktığını düşündüğü bir meslek hastalığını akciğerlerin tahrip olması ve nefes alamama biçiminde tarif etmiştir.
E) Madencilerin sağlık sorunları onaltıncı yüzyılda Paracelsus tarafından ele alınmıştır.

Cevap: C) Hastalık ve deformite yalnızca çalışma koşullarının bir ürünü olduğu ortaya koyulmuştur.

Açıklama: Hastalık ve deformite yalnızca çalışma koşullarının bir ürünü değildir, genetik ve çevresel faktörler de etkili olabilir.

10- Avcı toplayıcı toplumlardan sanayi toplumlarına kadar geçen süreçte çalışma hayatı ile ilgili değişimlerle ilgili yanlış bir ifadedir?

A) Avcı toplayıcı toplumdan sanayi toplumuna giden süreçte insanoğlunun açık havada bir tam ürün elde ettiği çalışma biçiminden kapalı ortamda bir ürünün yalnızca bir parçasını ürettiği bir çalışma biçimine geçtiği görülmektedir.
B) Eskisine göre daha uzun sürelerle çalışmakta ve çalışma saatlerini kendisi belirleyememektedir.
C) Daha önce özgür yaşayan insan başkası için çalışmaya başladığında özgürlüğünü de önemli ölçüde yitirmektedir.
D) Avcı toplayıcı toplumdan sanayi toplumuna giden süreçte insanoğlu çalışma sürelerini kendileri belirledikleri gibi çalışma koşullarını da kendileri belirlemektedirler.
E) İş ve sağlık ilişkisi tam olarak kurulamadığından kötü çalışma koşullarının sağlığı bozan etkileri göz ardı edilmekte ve ağır istismarlara yol açabilmektedir.

Cevap: D) Avcı toplayıcı toplumdan sanayi toplumuna giden süreçte insanoğlu çalışma sürelerini kendileri belirledikleri gibi çalışma koşullarını da kendileri belirlemektedirler.

Açıklama: Avcı toplayıcı toplumdan sanayi toplumuna giden süreçte insanoğlu çalışma sürelerini ve koşullarını kendileri belirleyememektedirler, bu genellikle işverenler tarafından belirlenir.