|
İşletme yönetimi, ekonomik birimlerin verimli, etkili ve sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesini sağlayan geniş kapsamlı bir disiplindir. Bu makalede, 2023-2024 dönemi vize soruları üzerinden işletme yönetimiyle ilgili temel kavramlar ve teorileri inceleyeceğiz.
1. Bedensel Emek
Kas gücüne dayanan el, kol, bacak hareketleri gibi fiziksel aktiviteler bedensel emek olarak adlandırılır. Bedensel emek, fabrikalarda, inşaat sahalarında ve çeşitli üretim alanlarında sıkça rastlanan bir emek türüdür. Zihinsel emekten farklı olarak, bedensel emek fiziksel güç ve dayanıklılık gerektirir.
2. Sosyal Paydaşlar Teorisi
İşletmelerin, pay sahipleri de dahil olmak üzere tüm paydaşlarıyla birlikte var olduğunu belirten teori sosyal paydaşlar teorisidir. Bu teori, işletmelerin yalnızca kar elde etmeye odaklanmak yerine, çalışanlar, müşteriler, tedarikçiler ve toplum gibi çeşitli paydaşlarının çıkarlarını da göz önünde bulundurması gerektiğini savunur.
3. Ekonomik Verimlilik
Bir işletmenin maliyetlerine oranla ürettiği ürünlerin satış fiyatı arasındaki ilişkiyi ifade eden kavram ekonomik verimliliktir. Örneğin, B işletmesi 6.000 TL harcayarak 3.000 adet mal üretmiş ve birim satış fiyatı 3 TL olan bu ürünleri satmıştır. Bu durumda ekonomik verimliliği 1,5 olarak hesaplanır.
4. Sanayi Devrimi ve Yönetim Sorunları
Sanayi Devrimi ile birlikte uzun çalışma saatleri ve makine kullanımı gibi değişimler yaşanırken, yönetim ve örgütlenme sorunları ortadan kalkmamış, aksine daha da belirgin hale gelmiştir. Fabrikalarda çalışan sayısının artması, yönetim ve örgütlenme sorunlarını gündeme getirmiştir.
5. Hawthorne Araştırmaları
Neoklasik yaklaşımın başlangıcını oluşturan Hawthorne araştırmaları, çalışanların verimliliği üzerinde sosyal ve psikolojik faktörlerin etkilerini incelemiştir. Bu araştırmalar, iş yerindeki insan ilişkilerinin ve moralin üretkenlik üzerindeki etkisini ortaya koymuştur.
6. Etkinlik
Bir işletmenin amaçlarına ulaşma derecesi olarak tanımlanan etkinlik, işletmenin belirlediği hedeflere ne ölçüde ulaştığını ifade eder. Etkinlik, yalnızca yapılan işin miktarı değil, aynı zamanda kalitesi ve hedeflerle uyumu açısından da değerlendirilir.
7. Ekonomik Faaliyetler
İnsan ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla girişilen ve parayla ölçülebilen faaliyetler ekonomik faaliyetler olarak adlandırılır. Bu faaliyetler, üretim, ticaret, hizmetler gibi alanları kapsar ve toplumun genel refahına katkıda bulunur.
8. Bedel
Tüketicilerin üretici tarafından üretilen mal ve hizmetlere sahip olabilmek için ödedikleri bedel, bu mal ve hizmetlerin piyasa değerini ifade eder. Bedel, arz ve talep dengesi, maliyetler ve rekabet gibi faktörler tarafından belirlenir.
9. Durumsallık Yaklaşımı
Her işletme ve yönetim sorunu için tek bir doğru çözüm olmadığı ilkesini reddeden durumsallık yaklaşımı, durumlara göre farklı çözümler geliştirilmesi gerektiğini savunur. Bu yaklaşım, işletme yönetiminde esneklik ve adaptasyonun önemini vurgular.
10. Üst Sistem
Bir ülke ekonomisi düşünülürken, bu ekonomiye göre daha geniş bir yapıyı ifade eden üst sistem kavramı, örneğin Türkiye ekonomisi için Avrupa Birliği ekonomisidir. Üst sistemler, alt sistemlerin üzerinde yer alan ve onları etkileyen daha büyük yapılar olarak değerlendirilir.
11. Demografik Çevre Unsurları
Demografik çevre, bir toplumun nüfus yapısını ve özelliklerini ifade ederken, teknolojik altyapı bu çevre unsurlarından biri değildir. Demografik çevre unsurları arasında yaş dağılımı, eğitim düzeyi, nüfus yoğunluğu ve gelir dağılımı yer alır.
12. SA 8000 Standardı
Çalışanların ücretlerinin asgari ücret seviyesinde olması ve temel ihtiyaçlarını karşılayacak kadar yeterli olmasını şart koşan SA 8000 Standardı, iş yerindeki sosyal sorumluluk ilkelerini belirler. Bu standart, işçi hakları ve çalışma koşulları açısından önemli bir referans noktasıdır.
13. İktisat Bilimi
Kalkınma, enflasyon, para, kredi, faiz, gelir dağılımı ve istihdam gibi konular iktisat bilim dalının araştırma alanına girer. İktisat, kaynakların etkin kullanımı ve ekonomik büyüme gibi konuları inceleyen sosyal bir bilim dalıdır.
14. İşletme
Ekonomik mal ve hizmet üretmek için faaliyet gösteren ve üretim faktörlerini uyumlu bir şekilde bir araya getiren ekonomik birimler işletme olarak adlandırılır. İşletmeler, kâr elde etmek amacıyla faaliyet gösterir ve piyasa ekonomisinin temel yapı taşlarıdır.
15. Kâr Hesaplama
Bir işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği kâr, toplam gelirler ile toplam maliyetler arasındaki farktır. Örneğin, C işletmesi 2020 yılında 40.000 TL maliyetle 4.000 adet mal üretip her birimini 20 TL’ye satmış ve bu dönemde 40.000 TL kâr elde etmiştir.
16. Gelir Hesaplama
Bir işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği toplam gelir, maliyetler ve kârın toplamıdır. Örneğin, B işletmesinin 2017 yılında maliyetleri 600.000 TL ve kârı 400.000 TL ise, bu işletmenin toplam geliri 1.000.000 TL olarak hesaplanır.
17. Modern Yönetim Yaklaşımları
Durumsallık yaklaşımı, işletmeciliğin tarihçesinde modern yönetim yaklaşımları arasında sınıflandırılır. Bu yaklaşım, yönetim süreçlerinin esneklik ve adaptasyon gerektirdiğini savunur.
18. Sistem Yaklaşımı
Modern yönetim yaklaşımlarından biri olan sistem yaklaşımı, işletmelerin birbirine bağlı ve etkileşimde bulunan parçalardan oluşan sistemler olarak görülmesi gerektiğini savunur. Bu yaklaşım, işletmelerin iç ve dış çevresi ile ilişkilerini analiz eder.
19. Etik Sorumluluk
İşletmelerin, yasalarla belirtilmeyen fakat toplumun beklediği davranışları yerine getirme yükümlülüğü etik sorumluluk olarak adlandırılır. Etik sorumluluk, işletmelerin toplumla uyum içinde faaliyet göstermesini sağlar.
20. Ekonomik Verimlilik
Bir işletmenin maliyetlerine oranla ürettiği ürünlerin satış fiyatı arasındaki ilişki ekonomik verimlilik olarak adlandırılır. Örneğin, Z işletmesi 500.000 TL harcayarak 20.000 adet mal üretmiş ve birim satış fiyatı 50 TL olan bu ürünleri satarak 2 birim ekonomik verimlilik elde etmiştir.
Sonuç
İşletme yönetimi, geniş kapsamlı ve çok boyutlu bir disiplindir. Bu makalede incelenen konular, işletmelerin verimli ve etkili bir şekilde yönetilmesi için gereken temel kavramları ve teorileri kapsamaktadır. Bedensel emekten sosyal paydaşlar teorisine, ekonomik faaliyetlerden etik sorumluluğa kadar işletme yönetimi, modern ekonomilerin vazgeçilmez bir parçasıdır.
|
