Modernliğin Sosyolojisi

Giriş: Modernliğin Tanımı Modernlik, tarihsel olarak 19. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın başlarına kadar uzanan dönemi ifade eder. Bu dönem, endüstriyel devrim, kentleşme, sekülerleşme, rasyonalizasyon, bürokratikleşme ve bilimsel gelişmelerle karakterizedir. Modernliğin sosyolojisi, bu dönüşümlerin toplumsal yapılar ve bireyler üzerindeki etkilerini inceleyen bir disiplindir.

Birmingham Kültürel Çalışmalar Okulu Birmingham Kültürel Çalışmalar Okulu, kültürü sınıfsal ayrımlar ve özerklikler çerçevesinde ele alır. Gramsci’nin hegemonya teorisi ve post-yapısalcılık etkileri altında, popüler kültürdeki motiflerin ve temsillerin anlamını araştırır. Okulun temel amacı, işçi sınıfının ve göçmen kültürlerinin anlam haritalarını açığa çıkarmaktır. Ancak, sınıfsal ayrımları dikkate almayan bir kültürel gelenek inşa etmeye çalıştığı söylenemez.

Modern Öncesi Toplumsal Düzen Modern öncesi toplumsal düzen, genellikle savaşanlar, dua edenler ve çalışanlar şeklinde sınıflandırılır. Bu sınıflandırma, toplumsal işbölümünün ve hiyerarşinin belirgin olduğu bir yapıyı ifade eder.

Malthus’un Ekonomi Anlayışı Malthus, nüfus artışının ekonomik ilişkilerin temel problemlerinden biri olduğunu savunur. Nüfusun geometrik olarak arttığını, ancak maddi kaynakların aritmetik olarak arttığını belirtir. Kıtlık, hastalık ve ölüm, nüfus fazlalığı ile baş etmenin yolları olarak görülür.

Çağdaş Toplumun Temel Özellikleri Çağdaş toplum, sanayi merkezlidir ve bilimsel akıl yürütme temelinde dünyayı açıklar. Bürokratik ulus-devlet yapısına dayanır ve seküler kültürel değerleri benimser. Ancak, feodal hiyerarşinin yeniden üretimine dayanmaz.

Weber ve Protestan Çalışma Etiği Max Weber, kapitalizmin Protestan çalışma etiğinin bir sonucu olduğunu ileri sürer. Weber’e göre, Protestan ahlakı, bireylerin işlerine sıkı sıkıya bağlı olmalarını ve bu yolla ekonomik başarıya ulaşmalarını teşvik eder.

Erken Cumhuriyet Döneminde Yaşanan Gelişmeler Erken Cumhuriyet döneminde, hilafetin kaldırılması, modern düşünce ve değerlerin eğitim yoluyla geniş kitlelere yayılması ve Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun kabul edilmesi gibi önemli gelişmeler yaşanmıştır. Ancak, Demokrat Parti’nin iktidara gelmesi bu döneme ait bir gelişme değildir.

Bilgi Sosyolojisinin Amaçları Bilgi sosyolojisi, bilgi ve kuramların ardındaki iktidar ilişkilerini açığa çıkarmayı amaçlar. Ayrıca, bilginin grup içi ve gruplar arası mücadeledeki değişen içeriğini tanımlar ve bireylerin gündelik hayatta kullandıkları anlam dağarcıklarını keşfeder. Doğru bilgiye ulaşma araç ve yöntemlerini düzenlemek bu amaçlar arasında yer almaz.

Klasik Siyasal Hareketler Klasik siyasal hareketler, siyasal iktidarı elde etmeyi amaçlar ve toplumsal güvenlik, ulusal bağımsızlık, adil bölüşüm gibi problemlere odaklanır. Ancak, kimlik inşası, cinsel haklar ve etnik hoşgörü gibi problemlere odaklanmazlar; bu konular daha yeni siyasal hareketlerin gündemindedir.

Sanayi Sonrası Kapitalizm Sanayi sonrası kapitalizmde sermaye, reel sektörden finansal yatırımlara kaymıştır. Üretim süreçleri daha sofistike ve lüks ürünlere yönelmiştir. Elektrifikasyon devrimi ile emeğe olan bağımlılık azalmıştır ve sanayi kapitalizminin emek, toprak, sermaye arasındaki dengesi bozulmuştur. Sermaye birikimi ulus içindeki reel sektörel yatırıma dayanmaz.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu Tevhid-i Tedrisat Kanunu, eğitimdeki farklı müfredat ve idari yapılanmaları birleştirmeyi amaçlar. Bu kanun ile eğitim sistemi tek bir yapı altında toplanarak modern bir eğitim sistemi oluşturulmuştur.

Çifte Gerçeklik Kuramı Çifte Gerçeklik kuramı, İbn Rüşd’ün felsefi düşüncelerinden ilham almıştır. Bu kuram, farklı gerçekliklerin bir arada var olabileceğini savunur.

Socius Kelimesi “Socius” kelimesi dostluk, dayanışma, birlik ve arkadaşlık anlamlarını içerir. Husumet bu anlamlar arasında yer almaz.

Komünist Manifesto Komünist Manifesto, Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından yazılmıştır. Bu eser, komünizmin temel ilkelerini ortaya koyar ve işçi sınıfının mücadelesini anlatır.

1960 Sonrası Ekonomik Gelişmeler 1960 sonrasında işçi ücretleri genellikle yaşam standardını yükseltmek amacıyla düzenlenmiştir. Enerji ve otomotiv sektörlerinde ulus ötesi örgütlenme yaygınlaşmış, Körfez krizi ile enerji politikaları değişmiş ve yüksek enflasyon nedeniyle sıkı para politikaları izlenmiştir.

AGIL Modeli AGIL modeli, adaptasyon (uyum), hedefe ulaşma, bütünleşme ve kalıp koruma işlevlerine sahiptir. Çatışma, bu modelin işlevleri arasında yer almaz.

Parsons’un Kültür Yaklaşımı Talcott Parsons’un kültür yaklaşımı, Malinowski’nin antropolojik işlevselciliğinden etkilenmiştir. Kültür, ortak değer ve kurumsal yapıların iş birliğini yansıtır ve genel bir sistem içindeki alt sistem olarak ele alınır. Ancak, bireysel anlamın ve deneyimlerin tezahürü olarak değerlendirilmez.

Hümanizm Hümanizm, bilim ve kültürde insani değerlerin ve ilgilerin esas alınmasıdır. İnsan merkezli bir dünya görüşünü ifade eder.

Marksist Literatür Marksist literatür, meta fetişizmi, yabancılaşma, ideoloji ve şeyleşme kavramlarını içerir. Geist, Hegelci felsefeye ait bir kavramdır ve Marksist literatürde yer almaz.

Roman ve Modern Yaşam Roman, modern yaşama özgü bir edebi formdur. Modern toplumların karmaşıklığını ve bireylerin iç dünyasını yansıtır.

Sonuç: Modernliğin Etkileri Modernlik, toplumsal yapıları, kültürel değerleri ve bireylerin yaşam tarzlarını köklü bir şekilde değiştirmiştir. Modernliğin sosyolojisi, bu değişimlerin kapsamlı bir analizini yaparak, toplumların gelişimini ve dönüşümünü anlamamıza yardımcı olur.

1- Birmingham Kültürel Çalışmalar Okulu’nun kültür anlayışı hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Sınıfsal ayrımları dikkate almayan bir kültürel gelenek inşa etmeye çalışmışlardır.
B) Bütünlüklü bir kültür tasarısı yerine kültür içindeki özerkliklere odaklanmışlardır.
C) Gramsci’nin analizlerinden ve post yapısalcılıktan etkilenmişlerdir.
D) Popüler kültürdeki motiflerin ve temsillerin anlamını soruşturmuşlardır.
E) İşçi sınıfının yanında göçmen ve etnik kültürlerin anlam haritalarını açığa çıkarmaya çalışmışlardır.

Cevap: A) Sınıfsal ayrımları dikkate almayan bir kültürel gelenek inşa etmeye çalışmışlardır.

Açıklama: Birmingham Kültürel Çalışmalar Okulu, sınıfsal ayrımları dikkate alarak kültürel analiz yapmıştır.

2- Aşağıdaki tasniflerden hangisi modern öncesi toplumsal düzeni tanımlamak için kullanılabilir?

A) Uyuyanlar, çalışanlar, hazır yiyiciler
B) Çalışanlar, dua edenler, uyuyanlar
C) Savaşanlar, dua edenler, çalışanlar
D) Dua edenler, gezenler, çalışanlar
E) Gezenler, uyuyanlar, çalışanlar

Cevap: C) Savaşanlar, dua edenler, çalışanlar

Açıklama: Modern öncesi toplumlarda, toplumsal düzen genellikle savaşanlar, dua edenler ve çalışanlar olarak tasnif edilirdi.

3- Malthus’un ekonomi anlayışı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Kıtlık, ekonomik refahın bulunmadığı bir ortamın sonucudur.
B) Uygun şartlar altında maddi kaynaklar aritmetik olarak artar.
C) Nüfus artışı ekonomik ilişkilerin temel problemlerinden biridir.
D) Hastalık ve ölüm, nüfus fazlalığı ile baş etmenin temel yolları arasındadır.
E) Uygun şartlar altında nüfus aritmetik olarak artar.

Cevap: E) Uygun şartlar altında nüfus aritmetik olarak artar.

Açıklama: Malthus’a göre, nüfus geometrik olarak artar, maddi kaynaklar ise aritmetik olarak artar.

4- Aşağıdakilerden hangisi çağdaş toplumun temel özellikleri arasında yer almaz?

A) Çağdaş toplum üretim ilişkileri açısından sanayi merkezlidir.
B) Dünyayı bilimsel bir akıl yürütme temelinde açıklar.
C) Çağdaş toplum siyasal açıdan bürokratik bir ulus devlete dayanır.
D) Savaş sonrası şartlarda feodal hiyerarşinin yeniden üretimine dayanır.
E) İnsanlar arası ilişkiler seküler kültürel değerlere dayanır.

Cevap: D) Savaş sonrası şartlarda feodal hiyerarşinin yeniden üretimine dayanır.

Açıklama: Çağdaş toplum feodal hiyerarşinin yeniden üretimine dayanmaz, aksine modern devlet yapıları oluşturur.

5- Kapitalizmin Protestan çalışma etiğinin bir sonucu olduğunu ileri süren düşünür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Max Weber
B) Ferdinand Tönnies
C) Emile Durkheim
D) Karl Marx
E) Auguste Comte

Cevap: A) Max Weber

Açıklama: Max Weber, Protestan çalışma etiğinin kapitalizmin gelişiminde önemli bir rol oynadığını savunmuştur.

6- Aşağıdakilerden hangisi Erken Cumhuriyet döneminde yaşanan gelişmeler arasında gösterilemez?

A) Hilafetin kaldırılması
B) Demokrat Parti’nin iktidara gelmesi
C) Modern düşünce ve değerlerin eğitim yolu ile geniş kitlelere yayılması
D) Osmanlı Devleti’nden kalan kurumsal ikiliklerin kaldırılması
E) Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun kabul edilmesi

Cevap: B) Demokrat Parti’nin iktidara gelmesi

Açıklama: Demokrat Parti’nin iktidara gelmesi Erken Cumhuriyet dönemine değil, 1950’lere aittir.

7- Aşağıdakilerden hangisi bilgi sosyolojisinin amaçları arasında gösterilemez?

A) Yabancılaşma kavramı bağlamında gerçekliğin tahrifini göstermek
B) Bilgi ve kuramların ardındaki iktidar ilişkilerini göstermek
C) Bilginin grup içi ve gruplar arası mücadelede değişen içeriğini tanımlamak
D) Bireylerin gündelik hayatta kullandıkları anlam dağarcıklarını (sağduyu) keşfetmek
E) Doğru bilgiye ulaşmaktaki araç ve yordamları düzenlemek

Cevap: E) Doğru bilgiye ulaşmaktaki araç ve yordamları düzenlemek

Açıklama: Bilgi sosyolojisi, bilgi ve kuramların sosyal bağlamını ve iktidar ilişkilerini incelemeye odaklanır, doğru bilgiye ulaşma yöntemlerini düzenlemek bu amaçlar arasında değildir.

8- “İdeoloji” kavramının sözcük anlamına en yakın ifade aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yanlış bilinç
B) Sınıf çatışması
C) Fikir-bilim
D) İdeal birliği
E) Bilgi sevgisi

Cevap: C) Fikir-bilim

Açıklama: ?

9- Aşağıdakilerden hangisi klasik siyasal hareketlere ait bir özellik değildir?

A) Siyasal iktidarı elde etmek başlıca amaçları arasındadır.
B) Toplumsal güvenlik, ulusal bağımsızlık, adil bölüşüm gibi problemlere odaklanır.
C) Topluluk bağları güçlü olup lider figürü baskındır.
D) Kimlik inşası, cinsel haklar ve etnik hoşgörü gibi problemlere odaklanır.
E) Siyasal parti ve sendikalar temelinde örgütlenir.

Cevap: D) Kimlik inşası, cinsel haklar ve etnik hoşgörü gibi problemlere odaklanır.

Açıklama: Klasik siyasal hareketler genellikle iktidar mücadelesi ve ekonomik eşitsizliklere odaklanır, kimlik politikaları daha yeni hareketlerin konusudur.

10- Sanayi sonrası kapitalizm kavramı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Sermaye birikimi, ulus içindeki reel sektörel yatırıma dayanır.
B) Sermaye reel sektörden kendi finansal evrenine çekilmiştir.
C) Üretim süreçleri daha sofistike ve lüks ürüne yönelmiştir.
D) Elektirifikasyon devrimi ile emeğe olan bağımlılık azalmıştır.
E) Sanayi kapitalizminin emek, toprak, sermaye arasında kurduğu denge bozulmuştur.

Cevap: A) Sermaye birikimi, ulus içindeki reel sektörel yatırıma dayanır.

Açıklama: Sanayi sonrası kapitalizmde sermaye, reel sektörden finansal yatırımlara kaymıştır.

11- Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tekke ve medreselerin kaldırılması
B) Arap harflerinin kaldırılması
C) Halifeliğin kaldırılması
D) Eğitimdeki farklı müfredat ve idari yapılanmaların birleştirilmesi
E) Medeni hukukun muasır medeniyet seviyesine göre düzenlenmesi

Cevap: D) Eğitimdeki farklı müfredat ve idari yapılanmaların birleştirilmesi

Açıklama: Tevhid-i Tedrisat Kanunu, eğitim sistemindeki farklılıkları kaldırarak tek bir eğitim sistemi oluşturmayı amaçlamıştır.

12- “Çifte Gerçeklik” kuramına ilham veren düşünür aşağıdakilerden hangisidir?

A) İbn Sina
B) İbn Rüşd
C) Aristoteles
D) Platon
E) St. Thomas

Cevap: B) İbn Rüşd

Açıklama: “Çifte Gerçeklik” kuramı, İbn Rüşd’ün felsefi düşüncelerinden ilham almıştır.

13- Aşağıdaki kavramlardan hangisi “socius” kelimesinin anlamları arasında kesinlikle gösterilemez?

A) Dayanışma
B) Dostluk
C) Husumet
D) Birlik
E) Arkadaşlık

Cevap: C) Husumet

Açıklama: “Socius” kelimesi dostluk, dayanışma, birlik ve arkadaşlık anlamlarını içerir, husumeti içermez.

14- Komünist Manifesto eseri aşağıdaki düşünürlerden hangisine aittir?

A) Kevin Garnet
B) Karl Marx
C) Eric Voegelin
D) Friedrich Nietzsche
E) Max Horkheimer

Cevap: B) Karl Marx

Açıklama: Komünist Manifesto, Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından yazılmıştır.

15- Aşağıdakilerden hangisi 1960 sonrasında yaşanan ekonomik gelişmeler arasında gösterilemez?

A) İşçi ücretlerinin düşük bir yaşam standardına göre düzenlenmesi
B) Enerji ve otomotiv sektörlerinde ulus ötesi bir örgütlenmenin yaygınlaşması
C) Körfez krizi ile enerji politikalarının değişmesi
D) Yüksek enflasyon nedeniyle sıkı bir para politikasının izlenmesi
E) Seri üretim aracılığında meta arzının yaygınlaşması

Cevap: A) İşçi ücretlerinin düşük bir yaşam standardına göre düzenlenmesi

Açıklama: 1960 sonrasında işçi ücretleri genellikle yaşam standardını yükseltmek amacıyla düzenlenmiştir.

16- I. Uyum
II. Bütünleşme
III. Çatışma
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri AGIL modelinin işlevlerinden değildir?

A) Yalnız I
B) Yalnız III
C) I ve II
D) Yalnız II
E) II ve III

Cevap: B) Yalnız III

Açıklama: AGIL modelinin işlevleri adaptasyon (uyum), hedefe ulaşma, bütünleşme ve kalıp korumadır, çatışma değildir.

17- Talcott Parsons’un kültür yaklaşımı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Malinowski’nin antropolojik işlevselciliğinden etkilenmiştir.
B) Ortak değer ve kurumsal yapıların iş birliğini yansıtır.
C) Bireysel anlamın ve deneyimlerin tezahürü olarak değerlendirilir.
D) Kültür, genel bir sistem içindeki alt sistem olarak ele alınır.
E) Araç-amaç ilişkisindeki genel bir uzlaşıyı yansıtır.

Cevap: C) Bireysel anlamın ve deneyimlerin tezahürü olarak değerlendirilir.

Açıklama: Talcott Parsons’un kültür yaklaşımı, bireysel anlamın ve deneyimlerin tezahürü olarak değil, ortak değer ve kurumsal yapıların iş birliği olarak değerlendirilir.

18- “Hümanizm” kavramının sözlük anlamına en yakın tanım aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsanın doğa üzerinde egemenlik kurmasıdır.
B) Nostaljik bir kültür anlayışıdır.
C) Feodal düzen yanlısı bir kültür anlayışıdır.
D) Bilim ve kültürde insani değer ve ilgilerin esas alınmasıdır.
E) Kutsal kitabın dogmatik olarak yorumlanmasıdır.

Cevap: D) Bilim ve kültürde insani değer ve ilgilerin esas alınmasıdır.

Açıklama: Hümanizm, bilim ve kültürde insani değerlerin ve ilgilerin esas alınmasıdır.

19- Aşağıdakilerden hangisi Marksist literatüre ait bir kavram değildir?

A) Meta fetişizmi
B) Yabancılaşma
C) İdeoloji
D) Şeyleşme
E) Geist

Cevap: E) Geist

Açıklama: Geist, Hegelci felsefeye ait bir kavramdır, Marksist literatürde bulunmaz.

20- Aşağıdakilerden hangisi modern yaşama özgü edebî bir formdur?

A) Şiir
B) Trajedi
C) Mitoloji
D) Drama
E) Roman

Cevap: E) Roman

Açıklama: Roman, modern yaşama özgü bir edebî formdur.