Oyun ve Oyun Terapisi

Giriş

Oyun terapisi, çocukların duygusal, sosyal ve bilişsel gelişimlerine katkıda bulunan önemli bir psikoterapi yöntemidir. Bu terapi şekli, çocukların doğal iletişim biçimi olan oyunu kullanarak, onların iç dünyalarını anlamaya ve desteklemeye yöneliktir. Makalemiz, çeşitli oyun terapi türlerini, uygulama tekniklerini ve terapinin çocuklar üzerindeki etkilerini ele alacak. Amacımız, açıköğretim öğrencilerine, bu alanda geniş bir bakış açısı sunarak, derslerinde karşılaşabilecekleri konulara dair sağlam bir temel oluşturmaktır. Bu şekilde, oyun terapisinin çocuk gelişimi üzerindeki rolünü ve bu alanın sunduğu zenginliği kapsamlı bir şekilde inceleyeceğiz

Oyun Terapisi Türleri

Oyun terapisinde farklı yaklaşımlar ve teknikler mevcuttur, her biri çocukların ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş yöntemler sunar.

Çocuk Merkezli Oyun Terapisi:

Bu yaklaşım, Carl Rogers’ın insan merkezli terapi anlayışından türemiştir. Terapist, çocuğun oyun sürecine direktif olmayan, kabul edici ve empatik bir tutumla yaklaşır. Çocuğun kendini ifade etmesi, duygularını keşfetmesi ve kendi çözümlerini bulması teşvik edilir. Terapistin görevi, çocuğa güvenli ve destekleyici bir ortam sağlamaktır.

Bilişsel Davranışçı Oyun Terapisi:

Bu terapi, çocuğun düşünceleri, duyguları ve davranışları arasındaki ilişkileri anlamasına yardımcı olur. Terapist, çocuğun bilişsel çarpıtmalarını ve olumsuz düşünce kalıplarını tanımlamasına ve bunları daha yapıcı olanlarla değiştirmesine yardımcı olur. Oyunlar, çocuğun kendini ifade etmesine ve problem çözme becerilerini geliştirmesine olanak tanır.

Psikodinamik Oyun Terapisi:

Bu yaklaşım, Sigmund Freud ve Melanie Klein’ın çalışmalarından etkilenmiştir. Terapist, çocuğun oyununu, bilinçdışı düşünce ve duygularını ifade etmenin bir yolu olarak görür. Bu terapi, çocuğun içsel çatışmalarını ve geçmiş deneyimlerini anlamasına yardımcı olur.

Filial Terapi:

Bu terapi türünde, ebeveynler terapi sürecine aktif olarak dahil edilir. Ebeveynlere, çocuklarıyla ilişkilerini güçlendirmek ve iletişim becerilerini geliştirmek için oyun terapisi teknikleri öğretilir.

Theraplay:

Bu yöntem, ebeveyn-çocuk ilişkisine odaklanır ve bağlanma, yapı, katılım ve zorluk olmak üzere dört temel boyut üzerine kuruludur. Theraplay, ebeveyn ve çocuk arasındaki etkileşimi güçlendirerek çocuğun güven ve özgüven gelişimini destekler.

Bu terapi türleri, çocukların duygusal ve psikolojik ihtiyaçlarına yanıt verirken farklı yaklaşımlar sunar. Her biri, çocuğun kendini daha iyi anlamasına ve sağlıklı duygusal gelişimine katkıda bulunur.

Oyun Terapisi Süreçleri ve Teknikleri

Oyun terapisinde başarılı bir süreç, hem terapistin becerilerine hem de terapi ortamının düzenlenişine bağlıdır. Bu bölüm, terapistin rolünü, oyun odasının düzenlenmesini ve terapide kullanılan temel teknikleri ele alacak.

Terapistin Rolü:

Terapist, çocuğun kendini güvende ve rahat hissettiği bir ortam yaratır. Terapinin türüne bağlı olarak, terapist aktif bir katılımcı, rehber veya gözlemci olabilir. Özellikle çocuk merkezli yaklaşımlarda, terapist çocuğun öncülük etmesine izin verir ve onun ifadesini destekler. Bilişsel davranışçı yaklaşımlarda ise, terapist daha yönlendirici bir rol üstlenebilir.

Oyun Odasının Düzenlenmesi:

Oyun odası, çocukların keşfetmeleri, oynamaları ve kendilerini ifade etmeleri için güvenli ve davetkar bir ortam sunmalıdır. Oyuncağın çeşitliliği ve düzeni, terapinin türüne göre değişiklik gösterebilir. Genellikle, oyun odası yaratıcı oyunlar, rol yapma, sanat malzemeleri ve hikaye anlatımı gibi farklı etkinliklere uygun malzemelerle donatılır.

Terapide Kullanılan Temel Teknikler:

Rol Yapma ve Hikaye Anlatımı:

Bu teknikler, çocukların duygularını ve düşüncelerini dolaylı yollarla ifade etmelerine olanak tanır. Terapist, çocuğun oynadığı oyunlar ve anlattığı hikayeler aracılığıyla çocuğun iç dünyasını anlamaya çalışır.

Kum Tepsisi Terapisi:

Bu yöntem, çocuğun kum tepsi içerisinde minyatür figürlerle kendi dünyasını yaratmasını sağlar. Bu süreç, çocuğun içsel dünyasını ve yaşadığı sorunları görselleştirmesine yardımcı olur.

Sanatsal Faaliyetler:

Resim yapma, kil ile çalışma gibi sanatsal faaliyetler, çocukların duygularını ifade etmeleri ve kendilerini keşfetmeleri için güçlü araçlardır.
Bu süreçler ve teknikler, çocukların kendilerini daha iyi anlamalarına, duygusal zorluklarla başa çıkmalarına ve sağlıklı gelişimlerine destek olur.

Terapiye Özgü Durumlar ve Uygulamalar

Oyun terapisi, çeşitli durumlara ve ihtiyaçlara göre uyarlanabilir. Bu bölümde, bireysel ve grup terapi uygulamaları, özel durumlara özel terapiler ve bu terapilerin etkileşimi ele alınacak.

Bireysel Terapi Uygulamaları:

Her çocuk benzersizdir ve terapi, çocuğun bireysel ihtiyaçlarına göre şekillendirilir. Örneğin, kaygı bozukluğu yaşayan bir çocuk için oyun terapisi, kaygıyı azaltmaya ve çocuğun kendini daha rahat ifade etmesine yardımcı olabilir. Terapist, çocuğun oynadığı oyunları ve yarattığı hikayeleri analiz ederek, çocuğun duygusal durumunu ve ihtiyaçlarını daha iyi anlamaya çalışır.

Grup Terapi Uygulamaları:

Grup terapileri, çocukların sosyal becerilerini geliştirmeye, empati kurma yeteneklerini artırmaya ve başkalarıyla etkileşim içinde olma deneyimlerini zenginleştirmeye yardımcı olur. Grup terapisi sırasında, çocuklar birbirleriyle işbirliği yaparak oyunlar oynar ve grup içindeki dinamikler üzerinden kendilerini ve başkalarını daha iyi anlamayı öğrenirler.

Özel Durumlara Uygun Terapiler:

Farklı çocukların farklı ihtiyaçları vardır ve oyun terapisi, bu ihtiyaçlara göre uyarlanabilir. Örneğin, travma geçirmiş bir çocuk için terapi, güvenli bir ortamda duygularını ifade etmeyi ve travmatik deneyimleri işlemeyi içerebilir. Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar için terapi ise, sosyal becerilerin ve iletişimin geliştirilmesine odaklanabilir.

Terapi Etkileşimleri:

Oyun terapisinde, çocuğun ailesi ve öğretmenleri gibi diğer önemli yetişkinlerle işbirliği yapmak da önemlidir. Bu işbirliği, çocuğun gelişimini desteklemek için ev ve okul ortamında tutarlı bir yaklaşımın sağlanmasına yardımcı olur.

Bu özelleştirilmiş terapiler, çocukların kişisel gelişimlerine ve özgün ihtiyaçlarına uygun desteği sağlamak için tasarlanmıştır.

Oyun Terapisinde Karşılaşılan Zorluklar ve Çözüm Yolları

Oyun terapisi sürecinde çeşitli zorluklar yaşanabilir. Bu bölümde, bu zorlukları ve bunlara nasıl yaklaşılacağını ele alacağız.

Direniş ve Katılım Eksikliği:

Bazı çocuklar terapiye başlangıçta direnç gösterebilir veya aktif olarak katılmayabilir. Bu durumda, terapistin sabırlı olması ve çocuğun güvenini kazanmaya çalışması önemlidir. Çocuğun ilgisini çekecek oyunlar ve aktiviteler sunmak, katılımı teşvik edebilir.

Duygusal Tepkilerin Yönetimi:

Terapi sürecinde bazı çocuklar güçlü duygusal tepkiler gösterebilir. Terapistin, bu duygusal tepkilere anlayışla yaklaşması ve çocuğun duygularını ifade etmesine yardımcı olması gerekmektedir. Güvenli bir ortam yaratmak, çocuğun duygularını daha rahat ifade etmesini sağlar.

Ebeveynlerin Katılımı:

Ebeveynlerin terapi sürecine katılımı bazen zorlayıcı olabilir. Ebeveynlerin terapiye olan anlayışını ve desteğini artırmak için, terapistin ebeveynlerle düzenli iletişim kurması ve terapinin amaçlarını açıkça anlatması önemlidir.

Uygun Oyuncağın ve Aktivitenin Seçimi:

Her çocuğun ilgi alanları ve ihtiyaçları farklıdır, bu nedenle terapistin çocuğa uygun oyuncağı ve aktiviteyi seçmesi kritik öneme sahiptir. Çocuğun ilgi alanlarına ve terapötik ihtiyaçlarına uygun oyunlar ve aktiviteler seçmek, terapinin etkililiğini artırır.

Terapinin Uzun Süreli Etkilerinin Değerlendirilmesi:

Oyun terapisi uzun bir süreç olabilir ve hemen sonuçlar görmek her zaman mümkün olmayabilir. Terapistin, sürecin ilerleyişini düzenli olarak değerlendirmesi ve gerekirse yaklaşımını ayarlaması gerekmektedir.

Bu zorluklar, terapinin doğal bir parçasıdır ve uygun stratejilerle ele alındığında, terapinin başarılı bir şekilde ilerlemesine katkıda bulunabilir.

Sonuç

Bu makalede, oyun terapisinin çeşitli yönlerini kapsamlı bir şekilde ele aldık. Çocuk merkezli, bilişsel davranışçı, psikodinamik gibi farklı oyun terapi türlerini, bu terapilerin uygulanış biçimlerini ve terapi süreçlerinin dinamiklerini inceledik. Ayrıca, terapi süreçlerinde karşılaşılabilecek zorluklar ve bu zorluklara yönelik çözüm stratejilerine de değindik.

Oyun terapisi, çocukların duygusal ve bilişsel gelişimlerine büyük katkı sağlayan, onların kendilerini ifade etmelerine ve çeşitli psikolojik zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olan bir yöntemdir. Her çocuğun benzersiz ihtiyaçlarına uyum sağlayabilen bu terapi türü, çocukların sağlıklı gelişimlerini desteklemekte ve onlara kendilerini daha iyi anlamaları için güvenli bir ortam sunmaktadır.

Oyun terapisi, gelecekte de çocukların duygusal ve psikolojik refahını desteklemek için önemli bir rol oynamaya devam edecektir. Bu alanın sürekli gelişen doğası, terapistlere ve çocuk gelişimiyle ilgilenen profesyonellere, çocukların ihtiyaçlarına daha iyi yanıt verebilmek için sürekli yeni stratejiler ve yaklaşımlar öğrenme fırsatı sunmaktadır.

1. Oyunda çocuk kuklalardan birisini terapiste verir ve “Sen de anne ol.” der. Bunun üzerine terapist “Ben anneyim.” der. Ancak kuklayı alıp çocuk demeden “Anneyim, temizlik yapıyorum vs.” derse, bu çocuğun hayal gücüne müdahaledir, uygun değildir. “Tamam ben anneyim, bu nasıl bir anne?” gibi tanımlayıcı sorular sorabilir.
Yukarıdaki örnekte terapistin uyguladığı oyun terapisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bilişsel Davranışçı Oyun Terapisi
B) Yönlendirilmiş Oyun Terapisi
C) Psikodinamik Oyun Terapisi
D) Filial Terapi
E) Çocuk Merkezli Oyun Terapisi

Cevap : E) Çocuk Merkezli Oyun Terapisi

2. Aşağıdaki theraplay ile ilgili terim-tanım eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Theraplay terapisti: Seans içerisinde anne-babalar için rehberlik ederek onlara ilişkilerini düzenlemeye yönelik bir yapılandırma sunar.
B) Besleme boyutu: Burada amaç çocuğun beceri geliştirmesinin hedeflenmesi ve bu sayede kendisine olan özgüveni ve yeterlilik hissinin oluşturulmasına yardımcı olmaktır.
C) Yapı boyutu: Çocuğun içinde bulunduğu atmosferin güvenli olmasıdır. Kapsayıcı bir ortam olmalıdır.
D) Güvenli üs: Güvenli bağlanan bebeklerin çevreyi keşfederken anneye atfettikleri görevdir. Çocuklar güvenli üse sığınarak keşfe çıkarlar.
E) Bağlılık boyutu: Ebeveynlerin çocukları ile kurduğu iletişim şeklinin ve olumlu duyguların paylaşılmasını ve bunun sonucunda çocukta farklı duyguların ortaya çıkarılmasıdır.

Cevap : B) Besleme boyutu: Burada amaç çocuğun beceri geliştirmesinin hedeflenmesi ve bu sayede kendisine olan özgüveni ve yeterlilik hissinin oluşturulmasına yardımcı olmaktır.

3.
I. Terapi kumu
II. Terapi odası
III. Kum yoksa öğütülmüş tahıllar
IV. Tepsi yoksa yerde serbest kum
V. Minyatürler
VI. Ahşap bebek evi
Kum tepsisi terapisi yapmak için yukarıdakilerden hangileri gerekli değildir?

A) IV ve V
B) II, III ve V
C) IV ve VI
D) II ve VI
E) I, III ve IV

Cevap : C) IV ve VI

4. Ayşe 5 yaşında anaokuluna giden bir kız çocuğudur. Son 2 aydır öğretmenleri Ayşe’nin parmak emmeye başladığını fark etmişler ve ailesi ile konuştuklarında geçtiğimiz dönem bir kardeşi doğduğunu öğrenmişler.
Bu durumda Ayşe’nin verdiği tepkiye verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?

A) Savunma mekanizması – İnkar
B) Karşıt aktarım – İnkar
C) Savunma mekanizması – Regresyon
D) Aktarım – Yapma bozma
E) Aktarım – Regresyon

Cevap : C) Savunma mekanizması – Regresyon

5. Bağlanma Kuramına göre sağlıklı nüfusun yüzde kaçında güvenli bağlanma gelişmiştir?

A) Yüzde 50
B) Yüzde 75
C) Yüzde 65
D) Yüzde 100
E) Yüzde 80

Cevap : C) Yüzde 65

6. Bilişsel davranışçı oyun terapisi yaparken “dilek havuzu” uygulaması hangi aşamada kullanılır?

A) Tedavi planı oluşturma aşaması
B) Tanısal görüşme aşaması
C) Fantezi kurma aşaması
D) Değerlendirme aşaması
E) Sonlandırma aşaması

Cevap : A) Tedavi planı oluşturma aşaması

7. Oyun terapisi ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Terapistin oyuna katılım şekli uyguladığı oyun terapisi türüne göre değişir.
B) Oyun odasında elektronik oyuncaklardan kaçınılmalıdır.
C) Çocuk merkezli oyun terapilerinde çocuk yön verir.
D) Oyun terapisi süreci ile ilgili ebeveynlere belirli zamanlarda bilgi verilmelidir.
E) Yönlendirmesiz oyun terapilerinde çocuğa sınırlar konulmaz.

Cevap : E) Yönlendirmesiz oyun terapilerinde çocuğa sınırlar konulmaz.

8. Aşağıdakilerden hangisi bilişsel davranışçı terapilerin temel varsayımlarından değildir?

A) Çocuğun erken dönem bağlanma figürleri ile ilişkisini temel alır.
B) Yapılandırılmış seansları vardır.
C) Çocuklar duygularını rahatça ifade ettiklerinde davranışsal sorunların azalacağına inanır.
D) Terapi sorun çözmeye odaklıdır.
E) “Şimdi ve burada” odaklı terapidir.

Cevap : A) Çocuğun erken dönem bağlanma figürleri ile ilişkisini temel alır.

9. “Oyunun kendisi bir psikoterapidir.” diyen oyun terapisti aşağıdakilerden hangisidir?

A) Freud
B) Axline
C) Landreth
D) Winnicott
E) Piaget

Cevap : D) Winnicott

10. Kızlı erkekli gruplaşmalı oyunlar ve rekabete dayalı oyunlar hangi gelişim döneminde daha sık görülür?

A) Ergenlik döneminde
B) Her gelişim döneminde
C) Okul öncesi dönemde
D) Cinsellik döneminde
E) Okul çağı döneminde

Cevap : E) Okul çağı döneminde

11. Oyun terapi türlerine özel aşamalar vardır.
Aşağıdakilerden hangisi kum tepsisi terapisi aşamalarından sayılmaz?

A) Geri bildirim
B) Canlandırma
C) Seansın kaydedilmesi
D) Sahnelerin anlatılması
E) Odayı tanıtma

Cevap : B) Canlandırma

12. Aşağıdaki kuramcılardan hangisinin Çocuk Merkezli Oyun Terapisine katkısından bahsedilemez?

A) Schaefer
B) Rogers
C) Landreth
D) Mahler
E) Axline

Cevap : D) Mahler

13. Aşağıdaki kuramların hangisinin temelinde oyunun evrimsel biyolojik sürecin bir ürünü olduğu ve oyun gelişiminin insan soyunun evrimsel gelişimini izlediği yer alır?

A) Psikososyal Oyun Teorisi
B) Özünü Yineleme Kuramı
C) Psikodinamik Oyun Teorisi
D) İçgüdü-Eylem Kuramı
E) Becerilerin Eğitimi Teorisi

Cevap : B) Özünü Yineleme Kuramı

14. “Yeterince iyi anne ve geçiş nesnesi” kavramını kullanan terapist kimdir?

A) Bowlby
B) Winnicott
C) Freud
D) Paiget
E) Mahler

Cevap : B) Winnicott

15. Bilişsel davranışçı oyun terapistinin özellikleri aşağıdakilerden hangisinde doğru sıralanmıştır?

A) Pasif ve gözlemcidirler ve farkındalık ve duygu eğitimi yaparlar.
B) Psikoterapist oldukları için çocuğu koşulsuz kabul ederler ve yönlendirme yapmazlar.
C) İş birliğine açıktırlar ve çocukların serbest oyunu ile seanslar şekillenir.
D) İş birliğine açık, çocuğu olduğu gibi kabullenir, “şimdi ve burada” prensibiyle çalışır.
E) Empatik tutuma sahiptir, iş birliğini sever ancak daha çok gözlemcidir.

Cevap : D) İş birliğine açık, çocuğu olduğu gibi kabullenir, “şimdi ve burada” prensibiyle çalışır.

16. Oyun odası ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?

A) Çocuk, oyun odasında yemek yiyebilir.
B) Oyun odasında oyuncaklar dolap içerisinde olmalı ve ortalıkta olmamalıdır.
C) Oyun odasında popüler oyuncakların bulunması ve en güncel setlerin alınması önemlidir.
D) Çocuk için kötü örnek olmaması için silah bulundurulmaz.
E) Oyun odasında oyuncaklar çocukların görebileceği ve uzanabileceği mesafede olmalıdır.

Cevap : E) Oyun odasında oyuncaklar çocukların görebileceği ve uzanabileceği mesafede olmalıdır.

17. I. Seçici konuşmazlık
II. Ağır otizm
III. Ebeveyn kaybı
IV. Öğrenme güçlüğü
V. Travma sonrası stres bozukluğu
VI. Uyum bozukluğu
Yukarıda verilen durumların hangileri için özellikle oyun terapileri kullanılabilir?

A) I, II, III, IV ve V
B) III, IV, V ve VI
C) I, III, IV, V ve VI
D) I, III, V ve VI
E) II, IV, V ve VI

Cevap : D) I, III, V ve VI

18. “Bu bebekler anneleri varken bile huzursuzdurlar ve anne ile kavuşunca yine de protestoya devam edebilirler.”
Yukarıda verilen tanımlama hangi bağlama türü için belirgindir?

A) Anksiyöz-ambivalan
B) Güvenli bağlanma
C) Kaçıngan
D) Dezorganize
E) Anksiyöz kaçıngan

Cevap : A) Anksiyöz-ambivalan

19. Aşağıdakilerden hangisi kum tepsisi terapisinin yararlarından biri değildir?

A) Sınırlar yoktur ve özgürlükler sunar.
B) Bireysel veya grup olarak uygulanabilir.
C) Kinestetik etkiye sahiptir.
D) Yaratıcılığı destekler.
E) İlişki için gerekli mesafeyi sağlar.

Cevap : A) Sınırlar yoktur ve özgürlükler sunar.

20. Aşağıdaki örneklerden hangisi Çocuk Merkezli Oyun Terapisi için belirlenen sınırlardan değildir?

A) Süre bitiminde odadan çıkılır.
B) Terapistin canının acıtılması hoş karşılanır.
C) Oyun odasında bağırılmamalı uyarısı yapılır.
D) Oyuncaklarla kasıtlı kırmadan oynamalıdır.
E) Oyun odasına zarar vermeme uyarısı yapılır.

Cevap : C) Oyun odasında bağırılmamalı uyarısı yapılır.