Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi 2 Ünite 9

Bölüm Özeti

1950’den günümüze kadar olan yıllar uzun bir dönemi ve iktisat politikalarında dönüşüm ve kırılmaları içermektedir. Cumhuriyet’in ilk yıllarında denenen liberal politikaların ardından 1950-60 arası ikinci liberal dönem olarak yaşanmıştır. Bu dönemde devlet, yatırımları ve harcamaları arttırarak özel girişimciliği cazip kılmak için alt yapı ve talebi oluşturmaya çalışmıştır. Bu dönemdeki ekonomi politikası imalat sanayini özel kesimin kontrolüne vermeyi amacıyla şekillenmiştir.

1960’lı yıllar, Batı dünyasında planlamanın yayıldığı, iktisatçıların yeni planlama teknikleri (girdi-çıktı tekniği, doğrusal programlama gibi) geliştirdikleri dönemdir. Ülkelerin ekonomik başarısı ya da başarısızlığı büyüme hızı, sanayileşme oranı ve gelir dağılımındaki adalet/adaletsizlik ile ölçülmektedir. Serbest piyasa ekonomisinden uzaklaşılmıştır. Türkiye ekonomisi için de bu dönem, planlı ekonominin hâkim olduğu yıllar olmuş, beş yıllık planlar hayata geçirilmiştir.

1970’li senelerde, küresel manada büyük dönüşümleri hazırlayan siyasî, toplumsal, teknolojik ve ekonomik değişimlerin ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda Türkiye için, iktisadî ortamın, 1970’li yıllarda serbest sermaye ithali ve finans kapitalin etkilerine açılmaya başlanılan dönem olduğu söylenebilir. Serbest piyasa ekonomisine geçişin Türkiye ekonomisinde sağlıklı yapılamadığı bu dönem, aynı zamanda Petrol Krizi’nin yaşandığı, yüksek enflasyona erişilen ve kayıt dışı ekonominin zirvede olduğu yıllardır. Bu krizlerin ertesinde, 1980’de alınan kararlar yeni bir iktisat politikası anlayışını getirmiştir. Bu anlamda, Türkiye ekonomisi için serbestleşmenin kilit yılı olmuştur.

1970’lerin sonunda giderek derinleşen ve ödemeler dengesi krizi şeklinde patlak veren ekonomik ve sosyal kriz sonrası, ekonomik yapı, içe dönük kalkınma stratejisinin yerine “dışa dönük” ve “piyasa güçlerinin rolünü arttıran” bir modele geçilerek dönüştürülmeye çalışılmıştır. Türkiye ekonomisinde 1980-2000 döneminde uygulanan iktisat politikaları bu istikrar kararları ile belirlenen ana çerçeve içinde sürdürülmüştür. Ancak 1990’lı yıllar siyasal istikrarsızlıklar, koalisyon hükümetleri altında krizler ve ekonomik dalgalanmalarla geçilmiş ve 2001 yılı bankacılık kriziyle ekonomi derin bir sarsıntı geçirmiştir. 2002 yılında başa gelen Ak Parti hükümetinin siyasal alana getirdiği istikrar ve alınan reform kararlarının düzenli olarak hayata geçirilebilmesi

2000’li yıllarda hızlı bir büyüme ve kalkınmanın yaşanmasını sağlamıştır. 2008 küresel krizinin gelişmiş ülke ekonomilerinde meydana getirdiği sarsıntı kısa bir süre içerisinde gelişmekte olan ülke ekonomilerini ve Türkiye’yi de etkileyerek son yıllarda ekonomik bunalım ve yavaşlamayı beraberinde getirmiştir. Günümüzde, sermaye girişlerinin azalması ve büyümede yaşanan yavaşlamalar, kur hareketleri ve para politikasındaki gelişmeler, istihdam ve enflasyon gibi alanlarda kronikleşen sorunların doğmasına neden olmuştur.

Cevap: b) Doğu Bloku’nun güçlenmesini sağlamak

Cevap: b) 1968-1972

Cevap: d) Tek partili sistem

Cevap: a) Döviz Kuruna Dayalı Enflasyonla Mücadele Programı

Cevap: c) Smithsonian Anlaşması

Cevap: b) Acil Eylem Planı