Göktürkler Vize Deneme Sınavı -6

Cevap : a) Kırgızlar

Cevap : a) İşbara
NOT: Fakat neticede kurultay Türk töresine aykırı olduğu için Ta-lo-pien’in hükümdarlığını kabul etmedi. T’a-po’nun oğlu An-lo (İşbara) hükümdar oldu. Bununla birlikte diğer teginler ise devletin farklı kısımlarında görevlendirildiler. Ta-lo-pien’in kendisine devletini yarınının idaresini verildiği halde tatmin olmadı. Zira ulu hakanlıkta gözü vardı ve bunun için de yanlış bir yola saptı. Kendi kendisine A-po diye bir hakanlık unvanı aldı ve böylelikle İşbara ile karşı karşıya kaldı. Bu olay ise Göktürk Devleti’nin idari temelini sarstı. Ta-lo-pien ile İşbara’nın karşı karşıya gelmesi Göktürk Devletinin ihtişamının sona ermesine sebep olmuştu. Aradaki mücadelede İşbara tarafından mağlup edilen Ta-lo-pien batı kanadı yabgusu bulunan Tardu’ya iltica etti. Onun himayesine girdi (582). Bu 582 tarihi Göktürk tarihinde bir dönüm noktası olmuştur.

Cevap : e) 38
NOT: Orhun Abideleri Göktürk alfabesi ile kaleme alınmıştır. Orhun alfabesi de denilen Göktürk alfabesi 38 harflidir. 4’ü sesli 34’ü sessiz harftir.

Cevap : a) Maniakh
NOT: Türk elçilik heyeti yine Maniakh‘ın başkanlığında olup, 567’de yola çıkmıştır. 568’de İstanbul’a vararak hediye olarak da bol miktarda ipek getirmişlerdir. Bunları ve demiri gelişlerinden şaşıran Bizanslılara hediye etmişlerdi. Göktürk elçilerinin Orta Asya’dan İstanbul’a gelmeleri Bizans’da derhal bir alaka uyandırmış ve İmparator II.Justinos (565-578) derhal müzakerelere girişilmesini emretmişti.

Cevap : c) Yollug Tigin
NOT: Abidedeki kitabeleri Bilge Kagan ve Kül Tigin’in yeğeni Yollug Tigin yazmıştır. Bilge Kagan abidesi hem devrilmiş, hem de parçalanmıştır. Onun için tahribat ve silinti bunda çok fazladır. Bu abideyi de yeğeni Yollug Tigin yazmıştır. Her iki abide de Bilge Kagan’ın sözlerinin dışında Yollug Tigin’in kitabe kayıtlan ve ilaveleri yer almaktadır.

Cevap : e) Zemerkos, Valentinos
NOT: Göktürklerin ilk defa Bizans’la münasebet kurması ve özellikle Göktürk ülkesine gelen Zemerkos ile Valentinos isimli Bizans elçilerinin Türklere dair anlattıkları tarihimiz ve kültürümüz açısından büyük önem taşımıştır. Bu elçilerin notları VI. yüzyıl Bizans tarihçisi Menandros’un eseri vasıtasıyla günümüze intikal etmiştir.

Cevap : b) 571
NOT: Bu karşılıklı münasebetler ve Göktürk Devleti’nin baskısı Bizans’ta kendini gösterdi. Bizans’la Sasanilerin arası açıldı. Bizans aradaki münasebetleri kesmek için bahaneler aramaya başladı. Sasani İmparatoru Anuşirvan’a ağır ithamlarda bulundu: ‘‘Siz bizim müttefikimiz olan Arabistan’daki Himyerlere tecavüz ediyorsunuz. Para vererek bir takım serserilere elçilerimizin yolunu kestiriyor, Bizans elçisini öldürmek istiyorsunuz” dedi. Bizans İmparatoru’nun bu ağır ithamları iki devletin arasını gerginleştirdi. Cevap olarak Bizans’ın Kafkaslardaki Ermenileri İran’a karşı isyana teşvik ettiklerini söylediler. Anuşirvan bununla kalmadı, Bizans’tan yıllık vergi istedi. Bütün bu hadiseler Bizans ile İran’ın arasını iyice açtı ve 571’de Bizans ile İran arasında savaş başladı.

Cevap : c) Kilikya
NOT: Önceden Saka olarak adlandırılan Türkler Justin’e bir barış elçiliği gönderdikten sonra, İmparator da Türklere bir elçilik göndermeye karar verdi. Nitekim Doğu eyaletlerinin yönetiminden sorumlu komutan Kilikyalı Zemarkhos’a elçiliğe hazırlanmasını emretti. Zemarchus (Zemerkos) uzun yolculuk için her şeyi hazırladıktan sonra – bu yolculuk Justin’in (Burada kastedilen 565-578 yılları arası imparatorluk yapmış olan II. İustinos’dur ve söz konusu olan yıl miladi 568 senesidir.) hükümdarlığının dördüncü yılının sonuna doğru oldu – 15 yıllık Endiksiyon’un ikinci yılında (Miladi 568), Latinler’in Ağustos dedikleri ayın başlarında, bizzat Maniakh ve refakat edenlerle beraber Bizans’tan yola çıktı.

Cevap : a) Hüen Çang Seyahatnamesi
NOT: Bizim için mühim bir seyahatname Hüen Çang Seyahatnamesi’dir. Çin’den Türk Devletine seyahat eden bu seyyahın notları toplumun iç durumunu belirtmek bakımından önemlidir.

Cevap : c) Tarih-i Cihângûşa
NOT: Orhun Abidelerinden ilk defa Cüveyni, Tarih-i Cihângûşa adlı eserinde söz etmiştir. Çin yıllıklarında da adı geçmesine rağmen abideler 18. ve 19. yy’lara kadar ilim âleminde meçhul kalmıştır.

Cevap : c) Juan Juanlar
NOT: Göktürkler Juan-Juan’lara tabi demirci basit bir kavimdi ve daha sonra istiklal mücadelesi yaparak bağımsızlığını elde etmişti.

Cevap : c) 552
NOT: Savaşta Bumin’i bizzat Juan-Juan İmparatoru A-na-kuei karşıladı. Yapılan muhaberede Juan-Juan ordusu perişan oldu. Kuvvetinin feci hezimetini gören mağrur JuanJuan İmparatoru intihar etti. Böylece Orta ve Doğu Asya’da büyük bir kuvvet olan Juan-Juan hâkimiyeti çöktü (552).

Cevap : a) 572
NOT: Bizans-Sasani savaşlarının en çetin zamanı olan 572’de Büyük Göktürk Kaganı Mukan vefat etti.
Mançurya’dan Karadeniz’e kadar uzanan imparatorluğun hükümdarı olan Mukan devrinde Göktürk Devleti böyle cihanşümul bir devlet derecesine yükselten bu Türk Kaganının vefatı Türkleri çok üzdü. Türkler günlerce yas tuttu. Hepsi de kendi adetlerine göre üzgünlüklerinden yüzlerini kestiler ve buradan akan kanı gözyaşlarına kattılar.

Cevap : a) T’a-lo-pien
NOT: 581 yılı Göktürkler için bir dönüm noktasıdır. Artık bu tarihten sonra Kaganlık için kardeş kavgaları başladı. T’a-po ölümünden önce yerine kendi oğlu An-lo’yu değil yeğeni T’a-lo-pien’i halef olarak göstermişti. Bu ise Mu-kan’ın oğlu idi.

Cevap : d) Türk Bir Anneden Doğmamış Olması

Cevap : c) Bumin
NOT: Tarihte Türk adıyla ortaya çıkan ve bizim Göktürk dediğimiz devletin kurucusu Bumin veya Çin
kaynaklarındaki şekline göre T’ou-men dir. Bumin, devleti kurarken yalnız değildi. İstemi adında bir kardeşi vardı. Bir rivayete göre bunlar Tu-wu adlı bir zatın çocukları idiler. Bir başka rivayete göre ise Tu-wu babaları değil onların atasıydı.

Cevap : c) Tactica
NOT: Göktürklerden bahseden diğer bir müellifin adı Maurikios olup harp şekilleri, muharebe usulleri
hakkındaki eserinin adı “Tactica”dır.

Cevap : c) Valentinos

Cevap : a) II.Justinos
NOT: Göktürk elçilerinin Orta Asya’dan İstanbul’a gelmeleri Bizans’da derhal bir alaka uyandırmış ve
İmparator II.Justinos (565-578) derhal müzakerelere girişilmesini emretmişti. Bu arada Bizans tarihçisi Menandros’un ifadesine göre Maniakh İmparatora bir mektup takdim etmiştir. İstemi’nin yazdığı bu mektup Menandros’un ifadesine göre İskitçe yani Türkçe idi. Mektubun tercümesini de Maniakh yapmıştır.

Cevap : c) İşbara
NOT: 581’de Çin’de büyük bir değişiklik vukua geldi ve Chou hanedanının yerine Sui hanedanı iktidara geldi ve eskiden Chou’ların idare ettiği bölgelere hâkim oldu. Bu değişiklik Göktürk-Çin münasebetlerine de çok tesir etti. Bundan da Sui’ler çok faydalandılar. 581-618 arasında hüküm süren bu hanedan Türk tarihi bakımından Çin’in mühim sülalelerinden birisi idi. Zira Sui’ler Çin’de birlik kurmak istiyorlardı ve bunu da başarmışlardı. Çin’de bu değişiklikler olurken Ötüken’de Çinli ve Chou’lu prenses Göktürkleri Sui’lere karşı taşvik ediyordu. İşbara bu hususta daimi bir telkin altındaydı. Sui’lere karşı olan bu teşviklere Ötüken’de olan Tsi’ler de katıldılar.