Göktürkler Final Deneme Sınavı -5

Cevap : c) Orhun Abideleri

Cevap : c) 630
NOT: 630 senesinde T’ung Yabgu katledildi. Böylece Göktürklerin ikinci şaşaalı devri olan 619–630 seneleri de sona ermiş oldu. 582 yılında Çin hileleriyle ikiye bölünen Göktürk Devleti’nin doğu kısmı 627 yılına kadar Çin için en büyük tehlike olarak addedilmiştir. Göktürkler bu tarihlere kadar güçlerinin zirvesindeydiler. Fakat kıtlık, yozlaşma ve Çin oyunları neticesinde 630 yılında I. Göktürk Devleti yıkıldı. Batı Göktürk Devleti de kısa bir süre sonra Çin’e tâbi oldu.

Cevap : a) 50
NOT: Göktürk ülkesi 6 idari bölgeye ayrıldı. Bu olaylarda 630’dan itibaren olmuştu. Göktürklerin bu devri 50 yıl sürmüştür. 680-681 yılları arasında Göktürklerin Çin’e karşı bir tepki gösterdiklerini müşahede ederiz. Bu uyanış Şad, Tegin ve beylerde olduğu kadar halk arasında da vardı. Bu uyanışın neticesinde Göktürk Devleti ikinci defa kurulacaktır. Türklerin 50 yıllık fetret devirleri henüz hatıralardan silinmeyen haşmetli devirler yanında bir hüzün ve ıstırap kaynağıdır.

Cevap : e) 552
NOT: Juan-Juan Devleti’nin perişan edilmesi Göktürklere muazzam arazi temin etti. Altaylar ile Baykal Gölü arasındaki geniş mıntıka Göktürklerin eline geçti. Bumin 552 yılındaki bu büyük muvaffakiyetinden sonra karargâhının bulunduğu yere döndü ve büyük şenlikler yapıldı. Daha sonra orada büyük bir kurultay toplandı. Bundan sonra yapılacak işleri görüşmek için toplanan kurultaya hükümdar ailesi, kumandanlar ve diğerleri katıldı. Önünde Kurt Başlı Bayrağın (Sancağın) dalgalandığı Bumin’in otağındaki bu kurultayda Bumin, İl Hakan (Kagan) unvanı verilerek hükümdar ilan edildi. Bumin’in Kagan olduğu bu merasimle asıl Göktürk Devleti kurulmuş oldu (552).

Cevap : a) Juan-Juanlara isyan eden tölesleri yenip halkını kendi tebası yapması
NOT: Juan-Juanlara karşı olan hareketin başında Töles adındaki Türk boyları vardı. Çin kaynaklarının içinde 20-30 boy saydığı bu Tölösler, şimdilik Göktürklere bağlı olmayıp Altay-Orhun ve Aral arasında çok geniş sahaya yayılmışlardı. Gayet kalabalık olan Tölesler 108.000 atlı çıkarabiliyorlardı. İşte bu kalabalık kavim Juan-Juanlara karşı harekete geçmişti. Ancak bunu Juan-Juan hükümdarı A-na-kouei’den önce haber alan ve siyasi bir manevra ile bundan istifade etmek isteyen Bumin önce davranıp Tölesleri bir baskınla darmadağın etti, 50.000 aileyi kendi tebaasına geçirdi. Bu hareket Bumin’in itibarını arttırdı ve dolayısıyla Juan-Juanlar bundan çok memnun kaldılar. Kendisini hayli kuvvetli hisseden Bumin gönderdiği bir elçilik heyeti ile Juan-Juan hükümdarının kızını istedi. Juan-Juan hükümdarı bunu kabul ederse Göktürk başbuğunu kendi seviyesinde bir hükümdar olarak tanımış olacaktı. Ama Juan-Juan hükümdarı bu siyasi manevraya kapılmadı. Cevap olarak şöyle dedi: “Sen benim emrimde çalışan bir demircisin, nasıl böyle bir talepte bulunabilirsin”

Cevap : a) Kuzey Çin
NOT: Bumin emrindeki Türkler tarihi olarak ilk defa 534’te Kuzey Çin’de görülmüşlerdir. Bu senede Kuzey Çin’de hâkim olan ve Türk aslından Wei’ler yani Tabgaçlar ikiye bölünmüşlerdi. Türklerin de bu tarihten itibaren kuvvetleri tedricen artmıştır. Çünkü bu yıllarda görülen Türklerin Çin İmparatorluğu ile temasa geçerek arada ticari münasebet kurulması için çalıştıkları, bilhassa İpek ve ipekli kumaş almak istedikleri anlaşılmıştır.

Cevap : c) Kuca

Cevap : e) 731

Cevap : d) T’ang Hanedanlığı
NOT: 618’den 906’ya kadar devam eden T’ang hanedanlığının hükümdarlarının ilki Lü-yüan Kao-tsu unvanını aldı.

Cevap : a) Bilge’nin Kayınpederi Olması

Cevap : b) Miğfer
NOT: Türkler, önceleri Altay dağlarının kuzey yamaçlarındayken, sonraları güney yamaçlarına geçtiler. Altay dağının şekli miğfere benzediği için ve geleneklerine göre miğferin karşılığı T’u-chüe olduğu için kendilerine bu ismi aldılar.

Cevap : e) Çinlilerin Akıl Hocası ve Yazar
NOT: Çinliler Göktürklerin yeniden canlanmaya başladığını ve ilk teşebbüslerinin başarılı olmaması üzerine bu sefer başka bir hile düşündüler. Bu defaki planlarının akıl hocası diğer korkunç bir entrikacı olan P’ei-kü idi. Göktürkleri iyi tanıyan ve aynı zamanda yazar olan bu zatın Orta Asya’ya dair bir eseri vardır.

Cevap : c) Chie-shih-shuai

Cevap : c) T’a-po (Taspar)
NOT: Bizans-Sasani savaşlarının en çetin zamanı olan 572’de Büyük Göktürk Kaganı Mukan vefat etti.
Mançurya’dan Karadeniz’e kadar uzanan imparatorluğun hükümdarı olan Mukan devrinde Göktürk Devleti böyle cihanşümul bir devlet derecesine yükselten bu Türk Kaganının vefatı Türkleri çok üzdü. Türkler günlerce yas tuttu. Hepsi de kendi adetlerine göre üzgünlüklerinden yüzlerini kestiler ve buradan akan kanı gözyaşlarına kattılar. Hakan’a muhteşem bir de cenaze töreni düzenlendi. Mukan Kagan ölünce yerine vasiyeti gereği kardeşi T’a-po (Taspar) Kagan geçti.

Cevap : b) Hi-şu-fu ve Fi-nian Tarafından

Cevap : a) Bilgisiz ve Dirayetsiz Kişilerin Kağan Olması

Cevap : a) Çi-ki
NOT: Şi-pi’nin küçük kardeşi Çi-ki (Ch’i-chi) Şad’ı gözlerine kestirdiler. Bu tegini Şi-pi’ye karşı kullanmak istediler. Faziletli bir Göktürk tegini olan Çi-ki Şad kendisine verilmek istenen Çin prensesini reddetti ve “Ben Türk töresinden ve Hakandan ayrılmam” diye karşılık verdi.

Cevap : b) 16

Cevap : c) Uygurlar, Karluklar, Basmıllar

Cevap : d) Göktanrı