SAĞ108U Sağlık Psikolojisi Ünite -4

Sağlık Psikolojisi dersi kapsamında ele alınan “Sağlıklı Yaşam: Sağlıklı Beslenme, Fiziksel Aktivite, Uyku ve Cinsellik” ünitesi, modern yaşamın getirdiği sağlık zorluklarına ışık tutar. Günümüzde, sağlıklı bir yaşam sürdürebilmenin yolu sadece hastalıklardan kaçınmak değil, aynı zamanda bireyin kendi sağlık durumunu aktif olarak yönetmesinden geçer. Bu kapsamda, sağlıklı beslenme, düzenli fiziksel aktivite, yeterli ve kaliteli uyku, ve sağlıklı bir cinsel yaşam, bireysel sağlık yönetiminin temel taşlarını oluşturur

Sağlıklı Beslenme

Sağlıklı beslenme, çeşitli yiyeceklerden uygun miktarlarda ve doğru oranlarda besin almayı içerir. İdeal beslenme düzeni, vücudun ihtiyaç duyduğu tüm makro ve mikro besinleri içermeli, enerji dengesini korumalı ve kronik hastalıkların önlenmesine yardımcı olmalıdır​​.

Fiziksel Aktivite

Fiziksel aktivite, hem fiziksel hem de zihinsel sağlığın korunması ve iyileştirilmesinde kritik bir rol oynar. Düzenli egzersiz, kronik hastalıkların riskini azaltır, duygusal durumu iyileştirir ve yaşam kalitesini artırır. Fiziksel aktivitenin artırılmasına yönelik müdahaleler, bireyin yaşam tarzına entegre edilerek kalıcı bir alışkanlık haline getirilmelidir​​.

Uyku

Yeterli ve kaliteli uyku, fiziksel ve zihinsel sağlığın sürdürülmesinde hayati öneme sahiptir. Uyku sırasında vücut, gün boyunca maruz kaldığı stres ve yorgunluktan toparlanır, bağışıklık sistemi güçlenir, ve zihinsel fonksiyonlar yeniden düzenlenir. Sağlıklı uyku alışkanlıklarını destekleyen uyku hijyeni uygulamaları, sağlıklı bir yaşam tarzının ayrılmaz bir parçası olmalıdır​​.

Cinsellik

Cinsellik, bireyin fiziksel ve zihinsel sağlığı üzerinde önemli etkilere sahip, karmaşık bir yaşam alanıdır. Sağlıklı bir cinsel yaşam, üreme sağlığı, cinsel haz ve ilişkilerin kalitesi gibi çok boyutlu unsurları içerir. Cinsel sağlık, bireyin kendini iyi hissetmesi, cinsel ilişkilerde sağlık ve mutluluğu yakalayabilmesi için gerekli bilgiye, beceriye ve tutuma sahip olmasını gerektirir​​.

Bu dört temel sağlık bileşeni, bireyin kendi sağlığını etkin bir şekilde yönetebilmesi için gerekli araçları sunar. Modern yaşamın getirdiği zorluklarla başa çıkabilmek ve yaşam kalitesini artırmak için sağlıklı beslenme, düzenli fiziksel aktivite, yeterli ve kaliteli uyku, ve sağlıklı bir cinsel yaşamı bir bütün olarak ele almak gerekir

1- Aşağıdakilerden hangisi uyku hijyenine hizmet eden davranışlardan biri değildir?

A. Karanlık ve sessiz bir odada uyumak
B. Uykudan önce kafein ve alkol alımını tercih etmemek
C. Hafta sonları ve tatiller de dahil olmak üzere her gün aynı saatte uyuyup uyanmaya çalışmak
D. Yatağı uyku ve cinsellik dışında aktiviteler için kullanmamak
E. Yatmadan önce egzersiz yapmak

Cevap : E. Yatmadan önce egzersiz yapmak

Uyku Hijyeni ve Yatmadan Önce Egzersiz

Uyku hijyenine hizmet eden davranışlar, iyi bir gece uykusu için gerekli koşulları oluşturmayı amaçlar. Bunlar arasında karanlık, sessiz ve rahat bir uyku ortamı sağlamak, uykudan önce kafein ve alkol gibi uyarıcı maddeleri tüketmemek, ve düzenli uyku saatleri belirlemek yer alır. Yatmadan hemen önce yapılan yoğun fiziksel egzersizler, vücudu uyarır ve uykuya dalmayı zorlaştırır, bu yüzden uyku hijyenine hizmet eden bir davranış sayılmaz

2 – Tıkayıcı ve merkezi uyku apnesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A. Her iki apne türüne sahip kişiler uykuda solunumla ilgili problem yaşar.
B. Her iki apne türüne sahip kişiler hem uykuda hem uyanıkken solunumla ilgili problem yaşar.
C. Tıkayıcı uyku apnesi merkezi uyku apnesinin sebebidir.
D. Merkezi uyku apnesi uyku problemi iken tıkayıcı uyku apnesi solunum problemidir.
E. Uyku apneleri yalnızca erkeklerde horlamaya yol açar.

Cevap : A. Her iki apne türüne sahip kişiler uykuda solunumla ilgili problem yaşar.

Uyku Apnesi

Tıkayıcı ve merkezi uyku apnesi, kişilerin uykuda solunum problemleri yaşamasına neden olan iki farklı bozukluktur. Tıkayıcı uyku apnesi, hava yolunun kısmen veya tamamen tıkanması sonucu ortaya çıkar, merkezi uyku apnesi ise beyin tarafından solunum kaslarına yeterli sinyalin gönderilmemesi nedeniyle meydana gelir. Her iki durumda da bireyler, uyku sırasında solunumla ilgili problemler yaşar

3 – Cinselliğin anlamının tarihsel süreçteki değişimi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A. Cinselliğin sonuçtan ziyade sürece odaklanılan bir davranış halini alması 20. yüzyıl dolaylarında meydana gelmiştir.
B. Yirminci yüzyılın sonları cinsellikte risk algısının bulaşıcı hastalıkların etkisiyle yaygınlaştığı bir dönemdir.
C. Günümüzde cinsellik üreme, haz ve riskin ötesinde değerlendirilmektedir.
D. Cinsellikte risk algısı günümüzde ortadan kalkmıştır.
E. Cinselliğin biyolojik bir fonksiyon olarak kabul edilmesi 19. yüzyıla uzanır.

Cevap : D. Cinsellikte risk algısı günümüzde ortadan kalkmıştır.

Cinselliğin Anlamının Tarihsel Süreci

Cinsellikle ilgili anlayış ve algılar zaman içinde önemli değişimler geçirmiştir. 20. yüzyıl dolaylarında, cinselliğin sadece üremeyle ilgili bir fonksiyon olmaktan çıkıp, sürece ve karşılıklı hazza odaklanan bir davranış biçimi haline gelmesi bu değişimlerden biridir. Ancak, cinsellikte risk algısı günümüzde kesinlikle ortadan kalkmamıştır; HIV/AIDS gibi bulaşıcı hastalıkların yaygınlaşmasıyla birlikte, risk algısı daha da artmıştır

4 – Prostat problemleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A. Prostat problemleri hem kadınlarda hem de erkeklerde görülebilir.
B. İleri yaş prostat problemleri için risk etmenidir.
C. Prostat problemleri hiçbir belirti göstermez.
D. Genç yaştaki kişilerin prostat kontrolü yaptırmaları gereksizdir.
E. Prostat ile ilgili problemler için erken dönemde doktora danışmak oldukça yaygındır

Cevap : B. İleri yaş prostat problemleri için risk etmenidir.

Prostat Problemleri

Prostat problemleri yalnızca erkeklerde görülen sağlık sorunlarıdır ve ileri yaş, prostat problemleri için önemli bir risk faktörüdür. Prostat büyümesi, prostatit ve prostat kanseri gibi durumlar, yaşla birlikte artan risk altında olabilir. Bu nedenle, erkeklerin ileri yaşlarda düzenli prostat kontrolleri yaptırmaları önerilir

5 – Fiziksel aktivitenin sağlığa faydaları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A. Belirli kanser türlerine karşı koruyucu etkisi olduğu düşünülür .
B. Kardiyovasküler hastalık riskini azaltır.
C. Olumsuz duygularla daha etkin baş etmeye yardımcı olur.
D. Bağırsak işlevlerinin düzenli işlemesine katkı sağlar.
E. Hastalıklara karşı koruyucudur ancak var olan hastalıklar üzerinde etkisizdir.

Cevap : E. Hastalıklara karşı koruyucudur ancak var olan hastalıklar üzerinde etkisizdir.

Fiziksel Aktivitenin Sağlığa Faydaları

Fiziksel aktivite, sadece hastalıklardan korunmada etkili değil, aynı zamanda mevcut sağlık sorunlarının yönetiminde de önemli faydalar sağlar. Kronik hastalıkların yönetimi, rehabilitasyon süreçleri ve genel sağlık durumunun iyileştirilmesinde fiziksel aktivitenin rolü büyüktür. Dolayısıyla, fiziksel aktivitenin var olan hastalıklar üzerinde etkisiz olduğu yönündeki ifade yanlıştır

6 – Sağlıklı beslenme ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A. Sağlıklı beslenme yiyeceklerin türüyle değil, miktarıyla ilgilidir.
B. Yağ oranı yüksek besinler sağlığa faydalıdır.
C. Kontrolsüz yapılan diyetler yeme bozukluklarına yol açabilir.
D. Sıkı diyet yapan kişilerde kilo alımı görülmez.
E. Tam tahıllı yerine işlenmiş tahıllı yiyecekleri tercih etmek daha sağlıklıdır.

Cevap : C. Kontrolsüz yapılan diyetler yeme bozukluklarına yol açabilir.

Sağlıklı Beslenme

Sağlıklı beslenme, sadece yiyeceklerin miktarıyla değil aynı zamanda türüyle de ilgilidir. Dengeli ve çeşitli bir diyet, sağlığın korunması ve iyileştirilmesinde temel bir rol oynar. Kontrolsüz yapılan diyetler, yeme bozuklukları gibi istenmeyen sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazanılması ve sürdürülmesi önemlidir

7 – Yeme davranışının gelişimsel, sosyal ve ilişkisel öğrenme süreçleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A. Çocuklukta tanışılan yiyeceklerdeki çeşitlilik yetişkinlikte sağlıksız beslenmeye yol açar.
B. Ailedeki kişilerin yeme davranışları rol model oluşturabilir iken medyanın bu bağlamdaki etkisi yok denecek kadar azdır.
C. Çocuklar her zaman sağlıksız yiyecekleri tercih etme eğilimindedir.
D. Yeme davranışı üzerinde sıkı ebeveyn kontrolü ileride yeme alışkanlıklarının sağlıklı yönetimine katkı sağlar.
E. Kalıcı sağlıklı beslenme davranışı için sevilen besinlerin sevilmeyenler için pekiştireç olarak kullanılmaması gerekir.

Cevap : E. Kalıcı sağlıklı beslenme davranışı için sevilen besinlerin sevilmeyenler için pekiştireç olarak kullanılmaması gerekir.

Yeme Davranışının Gelişimi

Yeme davranışı, çocukluktan itibaren gelişen karmaşık bir süreçtir. Çocukluk döneminde tanışılan yiyeceklerin çeşitliliği, yetişkinlikte sağlıklı beslenme alışkanlıklarının temelini atabilir. Aile bireylerinin yeme davranışları ve medyanın sunduğu beslenme ile ilgili mesajlar, çocukların yeme alışkanlıkları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir

8 – Aşağıdakilerden hangisi yeme bozukluklarında etkin olarak kullanılan tedavilerin özelliklerinden biri değildir?

A. Hem bilişsel hem duygusal temeli olması.
B. Kişilerin sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinmelerini sağlaması .
C. Ek psikiyatrik rahatsızlıkların süreçte etkisiz olması.
D. İlk hedefin bozulan biyolojik süreçleri kontrol altına almak olması.
E. Çocuklarda aile temelli terapilerin fayda sağlaması.

Cevap : C. Ek psikiyatrik rahatsızlıkların süreçte etkisiz olması.

Yeme Bozukluklarında Tedavi

Yeme bozukluklarının tedavisinde kullanılan yaklaşımlar, hem bilişsel hem de duygusal temellere sahiptir. Bu tedaviler, kişilere sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırmayı amaçlar ve genellikle ek psikiyatrik rahatsızlıklar da tedavi sürecinin bir parçası olarak ele alınır. Bu nedenle, ek psikiyatrik rahatsızlıkların süreçte etkisiz olduğu ifadesi yanlıştı

9 Aşağıdakilerden hangisi fiziksel aktivitenin ölçülmesinde kullanılan öz değerlendirmeye dayalı yöntemin dezavantajlarından biri değildir?

A. Sosyal beğenirliğin etkisi
B. Bellek problemleri
C. İfadenin anlaşılmasındaki farklılıklar
D. Pahalı olması
E. Yanlılık payının yüksek olması

Cevap : D. Pahalı olması

Fiziksel Aktivitenin Ölçülmesi

Fiziksel aktivitenin ölçülmesinde kullanılan öz değerlendirme yöntemleri, sosyal beğenirlik ve bellek problemleri gibi bir takım zorluklar içerir. Ancak, bu yöntemlerin maliyeti genellikle düşüktür ve pratik olmaları nedeniyle yaygın olarak kullanılır. Bu nedenle, fiziksel aktivite ölçüm yöntemlerinin pahalı olması, bu yöntemlerin dezavantajlarından biri değildir

10 Aşağıdakilerden hangisi fiziksel aktiviteyi kalıcı bir biçimde artırmada kullanılan kuramlar arası modelin davranış değişim aşamalarından biri değildir?

A. Vazgeçme
B. Sürdürme
C. Hazırlık
D. Düşünme
E. Eylem

Cevap : A. Vazgeçme

Fiziksel Aktiviteyi Artırmada Davranış Değişim Aşamaları

Fiziksel aktiviteyi kalıcı bir biçimde artırmada kullanılan kuramlar arası model, bireylerin davranış değişim sürecinde geçtikleri çeşitli aşamaları tanımlar. Bu modelde “vazgeçme” aşaması yer almaz; bunun yerine, hazırlık, düşünme, eylem ve sürdürme gibi aşamalar davranış değişimini desteklemek için önem taşır.