SAĞ108U Sağlık Psikolojisi Ünite -3

Ağrı ve Onun Çok Boyutlu Yapısı

Ağrı, insan deneyiminin en temel ve karmaşık yönlerinden biridir. Biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin etkileşimiyle şekillenen ağrı, sadece fiziksel bir hissetme durumu olmanın ötesinde, bireyin ruh halini, davranışlarını ve genel yaşam kalitesini de derinden etkiler. Ağrının fizyolojisi, çeşitli ağrı türleri (akut ve kronik ağrı) ve ağrı kuramları (kapı-kontrol teorisi ve nöromatriks teorisi), ağrı algısını ve yönetimini anlamak için kritik öneme sahiptir .

Ağrı Yönetimi: Farmakolojik ve Farmakolojik Olmayan Yaklaşımlar

Ağrı yönetimi, farmakolojik ve farmakolojik olmayan yöntemler olmak üzere iki temel yaklaşımla gerçekleştirilir. İlaç tedavileri genellikle ağrının fizyolojik ve duyusal yönlerine odaklanırken, ilaç dışı teknikler ağrının duygusal, bilişsel, davranışsal ve motivasyonel yönlerine yönelik çözümler sunar. Bilişsel-davranışçı terapiler, dikkati başka yöne çekme, stres ve anksiyeteyi azaltma, ağrıyla ilişkili düşünce ve duyguları değiştirmek gibi yöntemler ağrı yönetiminde etkili olarak kullanılır​.

Plasebo ve Nosebo Etkisi: Beklentilerin Gücü

Plasebo etkisi, herhangi bir farmakolojik etkisi olmayan bir maddenin veya müdahalenin, bireyin iyileşme beklentileri nedeniyle olumlu sağlık sonuçları üretmesidir. Benzer şekilde, nosebo etkisi, olumsuz beklentilerin olumsuz sağlık sonuçlarına yol açtığı durumu ifade eder. Plasebo ve nosebo etkileri, ağrı deneyimi ve yönetiminde beklentilerin ve psikolojik durumun önemli rol oynadığını göstermektedir. Bu etkiler, ağrı algısı ve yönetimi üzerinde derinlemesine bir etkiye sahip olabilir ve ağrıyla ilgili genel hasta beklentileriyle yakından ilişkilidir .

Sonuç

Ağrı ve onun yönetimi, sağlık bilimlerinin en zorlu konularından biridir. Ağrının çok boyutlu yapısı, bireysel farklılıklar ve çeşitli tedavi yaklaşımları, bu alanda uzmanların ve hastaların karşılaştığı zorlukları yansıtır. Farmakolojik ve farmakolojik olmayan tedavilerin yanı sıra plasebo ve nosebo etkileri, ağrı yönetiminde bireyin zihinsel ve duygusal durumunun gücünü vurgular. Bu kompleks konu, sağlık profesyonellerinin, hastaların ve toplumun daha iyi bir anlayış ve yaklaşımlar geliştirmesi için sürekli araştırma ve eğitim gerektirir.

Ağrı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A. Ağrı bir tür alarm ya da korunma mekanizmasıdır.
B. Ağrı yalnızca duyusal/duyu organları ile ilgili bir yaşantıdır.
C. Vücutta, normal şartlarda, patolojik bir durumun habercisi olan bu ağrı duyumu doku yaralanması ortadan kalktığında düzelir.
D. Ağrı eşiği bireyin ağrı duyduğu en düşük uyaran şiddetidir.
E. Ağrı çok boyutlu bir kavramdır.

Cevap : B. Ağrı yalnızca duyusal/duyu organları ile ilgili bir yaşantıdır.

Ağrının Niteliği:

Ağrı, sadece duyusal bir deneyim olmanın ötesinde, duygusal bileşenleri de içerir. Ağrı, bireyin zihninde oluşan ve fiziksel yaralanma, hastalık ya da doku hasarıyla ilişkili olarak algılanan subjektif bir deneyimdir

2 ——— kişinin ağrı şiddetine dayanma gücünü ifade eder. Duyguların ağrı kontrolü üzerinde gücü vardır; ağrıyı olumsuz ya da olumlu yönde değiştirebilir. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yeri aşağıdakilerden hangisi doğru şekilde tamamlar?

A. Ağrı toleransı
B. Ağrı eşiği
C. Analjezik
D. Nosiseptör
E. Nosisepsiyon

Cevap : A. Ağrı toleransı

Ağrı Toleransı:

Ağrı toleransı, bireyin ağrıyı kabul edebilme kapasitesini ifade eder. Bu, kişiden kişiye değişkenlik gösterir ve ağrıyı deneyimleme şeklimiz üzerinde duygusal durumumuzun, geçmiş deneyimlerimizin ve sosyal faktörlerin önemli bir etkisi vardır.

3 “Ağrı doku hasarı ile ağrının algılanması arasında geçen elektrokimyasal bir sürece bağlı olarak ortaya çıkar. Tüm nosiseptör uyarılar ağrı oluşturur ancak tüm ağrıların nedeni bu süreç değildir.” Yukarıda açıklanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A. Ağrı toleransı
B. Ağrı eşiği
C. Analjezik
D. Nosiseptör
E. Nosisepsiyon

Cevap : E. Nosisepsiyon

Nosisepsiyon:

Nosisepsiyon, zararlı uyaranların vücut tarafından algılanması ve işlenmesi sürecidir. Bu süreç, doku hasarı sonucu ortaya çıkan kimyasalların serbest bırakılmasıyla başlar ve bu uyaranlar nosiseptörler tarafından algılandığında ağrı olarak deneyimlenir

4 Bazı organ ve derin organlardan gelip ağrıya neden olan yerden başka yere taşınan ağrılara ne ad verilir?

A. Analjezik
B. Yüzeyel ağrı
C. Derin ağrı
D. Yansıyan ağrı
E. Yüz ağrısı

Cevap : D. Yansıyan ağrı

Yansıyan Ağrı:

Yansıyan ağrı, ağrının kaynağından farklı bir bölgede hissedilmesi durumudur. Bu, genellikle vücudun iç organlarından kaynaklanan ağrının, vücudun dış kısımlarında algılanması şeklinde gerçekleşir

5 Başlangıçta nosiseptif nitelikte olup sonrasında bu özelliğini kaybeden ve altı aydan uzun süren ağrı aşağıdakilerden hangisidir?

A. Akut ağrı
B. Yansıyan ağrı
C. Kronik ağrı
D. Nosisepsiyon
E. Derin ağrı

Cevap : C. Kronik ağrı

Kronik Ağrı:

Kronik ağrı, altı aydan uzun süren ve başlangıçta nosiseptif nitelikte olup sonrasında bu özelliğini kaybeden ağrıdır. Kronik ağrı, bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir ve genellikle temelinde yatan bir sağlık sorununun işareti olabilir

6 Ağrı da dahil tüm hislerin kaybolması nlamına gelen terim aşağıdakilerden hangisidir?

A. Anestezi
B. Analjezi
C. Nosiseptif
D. Kronik ağrı
E. Parestezi

Cevap : A. Anestezi

Anestezi:

Anestezi, ağrı da dahil olmak üzere tüm hislerin geçici olarak kaybedilmesidir. Bu, cerrahi müdahaleler sırasında hastaların rahatını sağlamak için kullanılır.

7 Duygu, biliş/düşünce ve davranışlarla ağrının yönetilmesinin mümkün olduğunu kanıtlayan kuram aşağıdakilerden hangisidir?

A. Spesifite kuramı
B. Patern kuramı
C. İnteraktif model
D. Kapı-kontrol kuramı
E. Enerji kuramı

Cevap : D. Kapı-kontrol kuramı

Kapı-Kontrol Kuramı:

Kapı-kontrol kuramı, ağrının algılanmasının duygusal ve bilişsel faktörler tarafından nasıl etkilenebileceğini açıklar. Bu kuram, ağrı sinyallerinin omurilik düzeyinde bir “kapı” mekanizması tarafından modüle edilebileceğini öne sürer.

8 Hastalardaki çaresizlik, umutsuzluk ve güçsüzlük temaları içeren “Asla iyi olamayacağım.”,
“Ben bu ağrı yüzünden hep kaybettim.” gibi otomatik düşünce ve işlevsel olmayan inançları değiştirmeyi hedefleyen model yada kuram aşağıdakilerden hangisidir?

A. Spesifite kuramı
B. Bilişsel davranışçı model
C. İnteraktif model
D. Davranışçılık
E. Patern kuramı

Cevap : B. Bilişsel davranışçı model

Bilişsel Davranışçı Model:

Bilişsel davranışçı model, ağrı deneyimi üzerinde duygular, düşünceler ve davranışların önemli bir rol oynadığını ve bu faktörlerin yönetilmesi yoluyla ağrının kontrol altına alınabileceğini savunur

9 ——– bir ilaca yüklenilen ama onun farmakolojik özellikleriyle açıklanamayan tedavi edici etki veya yan etki ya da tedavi edilen durum için özel bir etkinlik göstermeyeceğine inanılan ve simgesel etkisi için yararlanılan tıbbi tedavi biçimi olarak tanımlamaktadır. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yeri aşağıdakilerden hangisi doğru şekilde tamamlar?

A. Nosebo
B. Kapı-kontrol kuramı
C. Ağrı eşiği
D. Anestezi
E. Plasebo

Cevap : E. Plasebo

Plasebo Etkisi:

Plasebo etkisi, bir tedavinin beklenen faydasının, o tedavinin farmakolojik özelliklerinden bağımsız olarak, hastanın inanç ve beklentileri tarafından oluşturulduğu bir fenomendir. Bu etki, ağrı yönetimi dahil birçok sağlık durumunda önemli bir rol oynar

10 Ağrı yönetimi ve plasebo ile ilgili aşağıdaki
ifadelerden hangisi yanlıştır?

A. Plasebonun etkinlik oranı hastalıklara göre değişir, ağrı ile ilgili %10-37 arasında değişir.

B. Nörogörüntüleme çalışmaları plasebonun ilacı taklit ettiği, beynin yapısı, işlevi, kimyası ve bağışıklık sistemi ile endokrin sistemi üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuştur.
C. Plaseboya olumlu yanıt veren hastaların ağrısı gerçek değildir.
D. Öğrenme, hafıza, duyusal ve motor yolaklar ile bağışıklık ve endokrin sistemi arasında rol oynayan merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) plasebonun fizyolojik merkezidir.
E. Plasebo ağrının şiddetini ve yoğunluğunu azaltırken aynı zamanda beynin ağrılı uyaranlara yanıtını da değiştirir.

Cevap : C. Plaseboya olumlu yanıt veren hastaların ağrısı gerçek değildir.

Plasebo ve Ağrı Yönetimi:

Plasebo etkisi, ağrı yönetiminde önemli bir yere sahiptir. Araştırmalar, plasebonun ağrı şiddetini ve algısını azaltabildiğini ve bu sürecin, bireyin ağrıya yanıt verme biçimini değiştirebileceğini göstermiştir. Plaseboya olumlu yanıt veren hastaların ağrısı, onların deneyimlerinin geçerli ve gerçek olduğunu gösterir; bu durum, ağrının sadece fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal faktörlerle de şekillendiğini vurgular