Sosyal Psikolojiye Giriş-2 Final Deneme Sınavı -7

1- Aşağıdaki durumlardan hangisi insan merkezli tür ayrımcılığına örnektir?

A) Belirli bir bölgede yaşayan yerli bir türün diğer türlerden daha fazla koruma altına alınması ve özel ilgi gösterilmesi.
B) Eğitim kurumlarında, öğrencilerin başarılarını değerlendirirken akademik performansın yanında inanç kimliklerinin de dikkate alınması.
C) Bir hayvanat bahçesinde, nadir bulunan bir türün diğerlerine göre daha fazla öne çıkarılması ve ona daha fazla kaynak ayrılması.
D) Bazı kültürlerde köpek, yunus veya kurbağaların insanların karınlarının doğurulması adına öldürülmesi.
E) Sıçan, tavşan ve bıldırcınların bilimsel gelişmeler için deney hayvanı olarak kullanımını desteklerken şempanze, kedi, köpek ve atların bu alanda kullanımının yasaklanmasının talep edilmesi.

Cevap : D) Bazı kültürlerde köpek, yunus veya kurbağaların insanların karınlarının doğurulması adına öldürülmesi.

2- Aşağıdaki cümlelerden hangisi yanlıştır?

A) Psikolojide hayvanların konu olduğu çalışmalar genellikle insan-merkezci bakış açısıyla yürütülmüştür.
B) Anaakım (geleneksel) sosyal psikolojinin benimsemiş olduğu paradigmanın, insan-hayvan ilişkilerinin uzun yıllar inceleme konusu olarak görülmesini engellediği söylenebilir.
C) Sosyal psikolojide türcülüğü konu alan çalışmaların sayısı insan grupları arasında gözlenen ayrımcılık biçimlerini (örn., ırkçılık, cinsiyetçilik, yaşçılık) konu olan çalışmalarla karşılaştırıldığında daha azdır.
D) Son yıllarda pek çok toplumda görülen hayvan hakları alanındaki gelişmelerin, sosyal psikolojide türcülüğe ve beslenme grupları arası ilişkilere olan ilgiyi arttırdığı savunulabilir.
E) Günümüzde psikoloji alanındaki bilimsel araştırmalarda canlı hayvanlar psikolojik, fizyolojik ya da duygusal olarak zarar verilecek şekilde kullanılmamaktadır.

Cevap : E) Günümüzde psikoloji alanındaki bilimsel araştırmalarda canlı hayvanlar psikolojik, fizyolojik ya da duygusal olarak zarar verilecek şekilde kullanılmamaktadır.

Bu ifade yanlıştır. Günümüzde hâlâ bazı psikolojik, biyomedikal ve diğer bilimsel araştırmalarda canlı hayvanlar kullanılmaktadır ve bu araştırmaların bazıları hayvanlara psikolojik, fizyolojik veya duygusal zarar verebilir. Bununla birlikte, hayvanların kullanıldığı araştırmalarda etik kurallar ve hayvan refahını koruma önlemleri uygulanmaktadır, ancak bu her zaman hayvanların zarar görmeyeceği anlamına gelmez.

3- Aşağıdakilerden hangisi hayvani insanlıktan çıkarma örneğidir?

A) Avrupa’da bir zamanlar bazı kadınların cadı olduğu inanılarak yakılması veya linç edilerek öldürülmesi.
B) Bir iş yerinde çalışanlara sanki bir robot gibi muamele edilerek fazla çalıştırılmaya zorlanması.
C) İsrail ordusu çalışanlarının Gazze halkını insansı hayvanlara benzetmesi.
D) Bir doktorun hastalarını yalnızca hastalıklı organlarından ibaret görmesi.
E) Felsefeci René Descartes’ın hayvanları hissetme ve düşünme kapasitesi olmayan makineler olarak tanımlaması.

Cevap : C) İsrail ordusu çalışanlarının Gazze halkını insansı hayvanlara benzetmesi.

Bu ifade, hayvani insanlıktan çıkarma örneğidir. İnsan gruplarını hayvanlara benzetmek, onların insanlık dışı muameleye maruz kalmasını meşrulaştırabilir ve bu grupların değersizleştirilmesine yol açabilir. Bu tür söylemler, hedef alınan grubun insani değer ve haklarının göz ardı edilmesine neden olabilir.

4- Hollandalı bir grup sosyal psikolog ülkelerinde Müslüman mültecilere yönelik önyargı ve ayrımcılıkların azaltılması/ortadan kaldırılması için bir müdahale programı geliştirmek istemektedir. Araştırmacılar müdahale programında Hollandalıların türcülük düzeylerini ve insan-hayvan ayrımını azaltmaya odaklanmanın Müslüman mültecilere yönelik olumlu tutum ve davranışların geliştirilmesinde etkili bir yöntem olabileceğini düşünmektedir. Buna göre sosyal psikologlar aşağıdaki seçeneklerden hangisine dair literatürü dikkate alarak ilgili müdahale programını hazırlamayı planlamaktadır?

A) Türler arası önyargı modeli
B) Evcil hayvan türcülüğü
C) Mekanik insanlıktan çıkarma
D) İnsanlıktan uzaklaştırma
E) Et paradoksu

Cevap : A) Türler arası önyargı modeli

Türler arası önyargı modeli, hayvanlara karşı önyargı ve ayrımcılık ile insanlara karşı önyargı ve ayrımcılık arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Bu model, hayvanlara karşı daha olumlu tutumların, insanların diğer insan gruplarına karşı da daha olumlu tutumlar geliştirmesine yardımcı olabileceğini öne sürer. Bu nedenle, araştırmacılar türcülük düzeylerini azaltmaya odaklanarak, Müslüman mültecilere yönelik önyargı ve ayrımcılığı azaltmaya yönelik bir müdahale programı hazırlamayı planlamaktadır.

5- Allport’a göre bazı grupları değersizleştiren ve bu gruplar hakkında olumsuz tutumlar geliştiren bireylerin bu yaklaşımlarını diğer grupları da içine alacak şekilde genişletmesi beklenen bir eğilimdir. Örneğin hayvanlara sosyal yaşam içinde reva görülen aşağı statüyü normal, doğal ve gerekli olarak meşrulaştıran bir kimse büyük olasılıkla erkek egemenliği, göçmen karşıtlığını ya da heteroseksüelliğin üstünlüğünü de normal, doğal ve gerekli olarak meşrulaştırmaktadır.
Allport tarafından, ‘bir gruba yönelik olumsuz tutumların görünüşte ilgisiz olan diğer gruplara taşıma eğilimi’ olarak kavramsallaştırılan terim aşağıdakilerden hangisidir?

A) İlişkili baskılar hipotezi
B) Ahlaki meşrulaştırma
C) Genelleştirilmiş önyargı
D) Sosyal baskınlık yönelimi
E) Türler arası önyargı modeli

Cevap : C) Genelleştirilmiş önyargı

Allport’un genelleştirilmiş önyargı kavramı, bir gruba yönelik olumsuz tutumların diğer, görünüşte ilgisiz gruplara da taşınması eğilimini açıklar. Bu, bireylerin belirli bir grubu değersizleştirdiklerinde, benzer olumsuz tutumları ve önyargıları diğer gruplara da genişletebilecekleri anlamına gelir.

6- Aşağıdakilerden hangisi hem hayvanlara ve hem de vegan gruplara yönelik olumsuz tutumları açıklayan unsurlardır?

A) Sosyal baskınlık yönelimi / Mekanik insanlıktan çıkarma / Et pradoksu / Vegan paradoksu
B) Sağ kanat yetkeciliği / Zihinsizleştirme / Et pradoksu / Vegan pradoksu
C) Sosyal baskınlık yönelimi / İnsanlıktan uzaklaştırma /Zihinsizleştirme /İlişkili baskılar hipotezi
D) Sosyal baskınlık yönelimi / Sağ kanat yetkeciliği / Et paradoksu / Vegan paradoksu
E) Vegan paradoksu / İlişkili baskılar hipotezi / Sağ kanat yetkeciliği / Et paradoksu

Cevap : D) Sosyal baskınlık yönelimi / Sağ kanat yetkeciliği / Et paradoksu / Vegan paradoksu

7- İnsanların hayvanları hem severken hem de onları yemeleri kimi zaman bilişsel bir çelişki meydana getirir. Et paradoksu olarak isimlendirilen bu çelişkili durumu çözmek için insanların aşağıdaki stratejilerden hangisini geliştirmesi beklenmez?

A) Et yemeyi bırakmak
B) Dış grupları insanlıktan çıkarmak
C) Hayvanları bilinçsizleştirmek ve düşük düzeyde ahlaki statü atfetmek
D) İnsan-hayvan benzerliğini en aza indirmek
E) Vegan gruplara yönelik olumsuz tutumlar geliştirmek

Cevap : B) Dış grupları insanlıktan çıkarmak

Et paradoksu, hayvanları sevip korumak isteyen insanların aynı zamanda onları yemelerini açıklayan çelişkili bir durumdur. Bu çelişkiyi çözmek için insanlar genellikle şu stratejileri geliştirirler:
-Et yemeyi bırakmak (A)
-Hayvanları bilinçsizleştirmek ve düşük düzeyde ahlaki statü atfetmek (C)
-İnsan-hayvan benzerliğini en aza indirmek (D)
-Vegan gruplara yönelik olumsuz tutumlar geliştirmek (E)
Ancak, dış grupları insanlıktan çıkarmak (B) et paradoksuyla doğrudan ilgili bir strateji değildir. Bu strateji daha çok, insanlar arasındaki sosyal önyargılar ve ayrımcılık bağlamında kullanılır.

8- Bir gazeteci vegan olduktan sonra yaptığı haberlerde hayvanlardan söz ederken türcü ve taraflı bir dil kullanımına son vermiş ve insanların hayvanlara yönelik zarar verici eylemlerini sterilize dil kullanmadan ve sansürlemeden ifade etmeye başlamıştır. Örneğin önceden hayvanların ölmeleri ile sonuçlanan hadiselerde kullandığı ‘telef oldu’, ‘itlaf edildi’, ‘imha edildi’, , ‘hayvan leşi’ gibi terimler yerine ‘öldü’, ‘can verdi’, ‘hayatını kaybetti’, ‘öldürüldü’, ‘katledildi’, ‘hayvan cesedi’ gibi ifadeler kullanmaya başlamıştır.
Gazeteci benimsediği bu yeni söylemle takipçilerinde aşağıdaki ahlaki uzaklaşma mekanizmalarından hangisinin meydana gelmesini engellemeye çalışmaktadır?

A) Sorumluluğu yayma
B) Ahlaki meşrulaştırma
C) Olumsuz davranışı olumlu etiketleme
D) Mağdurun önemsizleştirilmesi
E) Sonuçların önemsizleştirilmesi

Cevap : C) Olumsuz davranışı olumlu etiketleme

9- Aşağıda ünlü bir iklim aktivisti ile yapılan röportajdan küçük bir kesit yer almaktadır
Muhabir: ‘Pek çok bilimsel otorite hayvancılık sektörünün ormansızlaşma, biyoçeşitlilik kaybı, sera gazı emisyonu, hava/toprak/su kirliliği veya iklim değişikliği gibi sorunlara neden olduğuna işaret etmektedir. Öyle ki günümüzde bu sektör iklim değişikliğin oluşumunda önde gelen üçüncü ana sebep olarak gösterilmekte. Bu durumda bir çevre aktivisti olarak hayvansal ürünleri tüketmenize dair neler söylemek istersiniz?’
Aktivist: ‘Hayvansal ürünleri bireysel olarak hayatımdan çıkarmamın çevreye büyük bir etki yaratacağını  düşünmüyorum. Benim et yememem ya da bir bardak süt içmemem neyi değiştirebilir ki? Bence asıl sorumlular büyük açgözlü şirketler ve tek amacı kar olan hayvancılık endüstrisi. Politika yapıcıların bu yapıların çevre dostu olmalarını sağlayacak bazı düzenlemeler getirmesi gerekiyor. ‘
İklim aktivistinin hayvansal ürün tüketimine dair vermiş olduğu bu yanıt aşağıdaki ahlaki uzaklaşma mekanizmalarından hangisine örnektir?

A) Sorumluluğu üstlenmeme
B) Sonuçların çarptırılması
C) Olumsuz davranışı olumlu etiketleme
D) Ahlaki meşrulaştırma
E) Zihinsizleştirme

Cevap : A) Sorumluluğu üstlenmeme

Aktivist, hayvansal ürünleri tüketmemesinin çevreye büyük bir etki yaratmayacağını ve asıl sorumluların büyük şirketler ve politika yapıcılar olduğunu belirterek, bireysel sorumluluğunu üstlenmemektedir. Bu yaklaşım, sorumluluğu üstlenmeme mekanizmasına örnek teşkil eder.

10- Aşağıda hepçil bir kişinin vegan gruplara yönelik yaptığı yorumlar yer almaktadır.
Hangi yorum vegan paradoksu olarak kavramsallaştırılan yapıya uygun niteliktedir?

A) ‘Veganların et tükettiğim için beni çoğu zaman yargıladığını ve küçümsediğini düşünüyorum, dolayısıyla yanlarında kendimi huzursuz hİssediyorum.’
B) ‘Veganların oldukça renkli kişilikleri ve yaşam tarzları var, onlarla zaman geçirmekten çok hoşlanıyorum.’
C) ‘Veganların tüketim alışkanlıkları bence çok ahlaki ve sürdürülebilir yapıda ama kimi zaman bana kibirli ve tutucularmış gibi geliyorlar.’
D) ‘Veganlar ülke ekonomimize büyük bir tehdit oluşturuyor, hayvancılıkla uğraşan çiftçilerimizin mesleklerini ortadan kaldırıp onları işsizliğe mahkûm edecekler’
E) ‘Hep vegan bir partnerim olsun istemişimdir, eminim onun vasıtasıyla daha sağlıklı beslenip yeni yemek tarifleri öğrenebilirim.’

Cevap : C) ‘Veganların tüketim alışkanlıkları bence çok ahlaki ve sürdürülebilir yapıda ama kimi zaman bana kibirli ve tutucularmış gibi geliyorlar.’

Bu yorum, vegan paradoksuna uygun niteliktedir çünkü veganların tüketim alışkanlıklarının ahlaki ve sürdürülebilir olduğunu kabul ederken, aynı zamanda onları kibirli ve tutucu olarak nitelendirmektedir. Bu, veganlara karşı olumlu ve olumsuz duyguların aynı anda barındırılmasına dair bir çelişkiyi yansıtır.