Sağım Hijyeni ve Mastitis Profilaksisi

Cevap : Sağım memelerde biriken sütün belirli aralıklarla dışarı alınması işlemidir.

Cevap : Süt inekleri genellikle günde 2 kez (sabah ve akşam) sağılırlar.

Cevap : Sağım elle ya da makina ile yapılabilir.

Cevap : İneklerin sağım esnasında sessiz ve temiz bir ortamda bulunması önemlidir. Sağımcı eltemizliğine aşırı özen göstermeli ve her sağım öncesi tek kullanımlık eldivenler giymelidir. Her sağımdan önce meme loblarının ve ön süt muayenesi yapılarak klinik mastitislerin tanısı konur. Ön süt muayenesi strip cup ile yapılır. Sağım başlıkları meme başlarına yerleştirilmeden önce meme başları teat dipping solüsyonlarına (%1’lik iyot solüsyonu vb.) daldırılır ve daha sonra meme başları mutlaka kurulanır. Bunun için her meme başında ayrı temiz havlu peçete kullanılır ve hemen ardından sağım başlıkları takılarak sağıma başlanmalıdır. Sağımcı sağım pençelerini eline aldıktan sonra, önce vakum düğmesini açmalı ve sağım başlıklarını meme başlarına takmalıdır. Sağım bittikten sonra önce sağım pençesi üzerinde bulunan düğme kapatılır, sağım başlıkları gevşer meme başını bırakır ve sonra sağım başlıkları çıkarılır. Sağım bittikten sonra bir süre meme başı kanalı açık kalmaktadır. Bu nedenle sağım bittikten sonra meme başlarının 1/3’lük bölümü meme başını dışarıdan kapatma özelliğine sahip dezenfektan solüsyonlara (teat dipping solüsyonları) daldırılmalıdır. Sağımdan 2-3 saat sonrasına kadar ineklerin ayakta durması sağlanmalıdır.

Cevap : Sağım makinaları, konumlarına göre seyyar ve sabit olmak üzere 2 tiptir.

Cevap : Sağım makinalari sütün alım şekline göre kovalı, sütü direk soğutma tankına boşaltan, boru hatlı, ölçüm yapan ve bağımsız olarak hava ve sütü taşıyan sağım makinalari olmak üzere 5 tiptir.

Cevap : Meme sağlığı için en uygun vakum derecesi 38 cmHg’dir.

Cevap : Sağım makinasının en uygun pulzasyon hızı 40-60 adet/dk’dır.

Cevap : Sağım başlıklarının dezenfeksiyonunda; sağım başlıkları önce sıcak dezenfektan bir solüsyon içinde çalkalanır, sonra ılık su ile ikinci kez çalkalanır, asılarak içindeki su akıtılır ve başka bir ineğe takılmak üzere bu şekilde bekletilir.

Cevap : Bakteri üremesi oluşmaması için süt sağımdan hemen sonra 5 ºC’nin altına düşürülmelidir.

Cevap : Meme bezinin bakteriyel, kimyasal, termal veya mekanik hasarlar gibi çeşitli irkiltici etkilere karşı tepkisidir, meme yangısıdır.

Cevap : Enfeksiyona bağlı olarak oluşan yangının derecesine göre mastitisler subklinik ve klinik mastitis olarak sınıflandırılırlar.

Cevap : Perakut, akut, subakut ve kronik.

Cevap : Subklinik mastitisler enfeksiyon etkenlerinin meme dokusunda bulunmasına karşın memede ve sütte gözle görülür bir bozukluğun olmadığı mastitistir.

Cevap : Mastitise neden olan mikroorganizmalar: Kontagiyöz, çevresel, fırsatçı ve diğer etkenler olarak 4 grupta incelenir.

Cevap : Çevresel mikroorganizmalardan da koliformlar en önemlisidir, E. coli en sık izole edilen bakteridir.

Cevap : Klinik mastitislerin tanısında fiziksel muayeneden faydanılır, buna göre inspeksiyon, palpasyon ve sütün muayenesinde nitelik olarak genel görünüm, sütün kokusu araştırılır.

Cevap : Subklinik mastitislerin tanısında CMT, SHS, sütün elektriksel iletkenliği ölçümü, bakteriyolojik muayene, biyokimyasal testler ve sütte antikor aranması uygulanır.

Cevap : Mastitis sağaltımı amacıyla antibiyotik kullanım yolları, meme içi sağaltım ve parenteral sağaltımı kapsar.

Cevap : A. pyogenes, S. dysgalactia, Mikroaerofilik bazı koklar, Bakteriodes melaninogenicus, Fusobacterium nekrophorum’dır.

Cevap : Düveler, ekonomik olarak sürünün geleceğini oluştururlar, düve mastitisleri sürünün süt veriminde düşüşe neden oldukları için çok önemlidir.

Cevap : Staphylococcus chromogenes, S. hyicus, S. aureus izole edilmektedir.

Cevap : Meme temizliği yapılmalıdır. Meme başı %70’lik alkol ile silinmelidir. Meme başı sıkılarak sekret örneği alınmalıdır. Örnek alımı sonrası, meme başı teat-dipping solüsyonuna daldırılmalıdır.

Cevap : Süt üretimi olmadığından SHS ölçümünden faydalanılamamaktadır.

Cevap : Eksternal meme başı kaplayıcıları, irritan olmayan lateks, akrilik veya polimer bazlı film tabakalarıdır, meme başını film tabakası ile kaplayarak bakterilerin memeye girişini önler. Yine laktasyon sonunda meme başı kanalı içine takılan meme başı kaplayıcıları da vardır, bunlar da meme başı sinusunu kapatarak memeyi bakterilerden korur.

Cevap : Düvelerde kuru dönem tedavisi için en uygun zaman gebeliğin son 1/3’lük dönemidir. Bu dönemde meme alveol gelişimi tamamlanır ve bu dönem meme enfeksiyonları için en duyarlı dönemdir.

Cevap : Doğumdan 3-6 gün sonra, düvelerden süt örneği alınarak SHS ölçülmelidir. Doğumdan sonra, birkaç hafta boyunca düzenli aralıklarla SHS kontrolü yapılmalıdır. SHS ≥200.000 hücre/ml olan düvelerden bakteri izolasyonu için süt örneği alınarak laboratuvara gönderilmesi gerekir.

Cevap : Doğumdan önce ve sonraki dönemde meme içi tedavi şeklinde yapılır.

Cevap : Düvelerde en önemli girişim, henüz memelerde mastitis oluşmadan meme bezinin korunmasıdır.

Cevap : Doğum öncesi sağım: Beklenen doğum tarihinden iki hafta önce, günde 2-3 kez sağım yapılması, meme sağlığı üzerine olumlu etki etmekte ve klinik mastitis riskini ve SHS’nı azaltmaktadır.

Cevap : İdeal, sağlıklı meme başı ineklerde 5,8 cm uzunlukta silindirik yapıda uç kısmı hafif tümsek ve meme başı deliği açık, süt sekresyonunun kolaylıkla sağımla çıkışına izin verecek şekilde olmalıdır. Bu tarz anatomik olarak düzgün olan meme başları, mastitise karşı daha fazla dirençlidir. Meme başındaki herhangi bir anormallik veya bozukluk mastitise yatkınlığı artırır.

Cevap : Meme ödemi, fizyolojik, patolojik ve doğumla ilişkisi olmayan meme ödemi olarak 3’e ayrılır.

Cevap : Meme hiperemisi meme derisi ve başına hiperemi gebeliğin ileri dönemlerinde görülür, fizyolojiktir ve kendiliğinden ortadan kalkar.

Cevap : Sütte kan görülmesi nedeni meme kanamalarıdır, kanamalar ya diapedezis ile ya da damar travmasına bağlı olarak şekillenebilir. Doğuma yakın meme kan dolaşımı arttığı için diapedezis yoluyla kanamalar görülebilir, fizyolojiktir. Meme bez sisternası, meme başı ve memenin kontüzyonları, yaralanmaları veya hematomlarına bağlı olarak sütte kan görülebilir. Memeden süt, akut kanamalarda kırmızı, kronik kanamalarda kahverengi olarak gelir

Cevap : Kanamayı durdurmak için Ca, vitamin K, transamin, vazokonstrüktör etkili ilaçlardan adrenalin, damar geçirgenliğini azaltan vitamin C, IV ve meme içi verilebilir.

Cevap : Genellikle Staphylococcus aureus kaynaklı olan 2-4 cm püstüllerle karakterize, irinli deri yangısıdır. Lezyonlar meme lobları ve daha geniş alanlara yayılabilir. Lezyonların yayıldığı alanlar, özellikle katlanma alanları ve meme içi sulkuslardır. Başlangıçta eritem ile çevrili olan veziküller, püstülleşerek kolayca patlayabilir hale gelir ve zamanla akneleşerek daha derin ve daha geniş alanlara yayılabilir.

Cevap : Memede hematom, en çok travmaya bağlı oluşur. Arconobacterium pyogenes’de, memede hematoma neden olur.

Cevap : Meme başının enfeksiyöz olmayan hastalıkları, pea (Süt taşları), nekrotik dermatitis, hiperkeratozis, fotosensitizasyon, güneş yanığı, meme örümceği ve çatlakları kapsar.

Cevap : Meme ve meme başının enfeksiyöz hastalıkları bakteriyel, viral, paraziter ve fungal enfeksiyonlardan oluşur.

Cevap : Çiçek hastalığı ( Cowpox): Etkeni Orthopox virüstür. Meme duyarlı hale gelerek şişmeye başlar ve bu duruma ağrı, kızarıklık ve sıcaklık eşlik eder. Bezelye boyutlarında nodüller oluşur. Bu nodüller zamanla lenf sıvısıyla dolarak merkezlerinde çöküntüler olan, kızarıklıkla çevrili, hafif parlak renkteki, tipik çiçek kabarcıklarına dönüşür. Zamanla püstülleşen lezyonlar patlayarak, kahverengi- siyah renkte kabuklanır. Sağım uygulamaları bu kabukların düşmesine engel olarak iyileşmeyi engeller. Bu hastalık sonucu ömür boyu bağışıklık sağlanır. Çiçek hastalığı, Şap ve Yalancı Çiçek hastalığından, vücudun diğer bölümlerinde de lezyonların görünmemesiyle ayrılır.

Cevap : Bir sürüde kullanılacak mastitis kontrol proramları, pratik, ekonomik, kolayca değiştirilebilir, her türlü yönetsel koşulda uygulanabilir ve etkili olmalıdır.

Cevap : Mastitisen korunmada temel ilkeler:

· Mevcut enfeksiyonların eliminasyonu ve teni enfeksyonlardan korunma
· Sağım öncesi meme hazırlığı
· Sağım öncesi memelerin ve ön sütün muayenesi
· Sağım makinalarının fonksiyonlarının uygunluğu
· Sağımın bir düzen dahilinde yapılması
· Sağım sonrası teat-dipping uygulanması
· Sağım başlıklarının temizliği
· Kuru dönemde 4 meme lobununda tedavi edilmesi önemlidir.
· Tüm klinik vakaların uygun zamanda tedavisi
· Kronik enfekte ineklerin kesimi sürü içinde enfeksiyonların yayılmasını önleyecektir.
· Özellikle vitamin E ve selenyum bakımından yetersiz beslenme ineklerde enfeksiyonlara karşı artışa neden olabilir.
· Sağımdan hemen sonra hayvanlara yem vererek ineklerin 1-2 saat ayakta kalması sağlanır bu şekilde açık olan meme başı deliğinin kapnamasına imkan verilerek meme içi enfeksiyonların önüne geçilebilir.

Cevap : SHS programları daha az maliyetlidir, hangi inekten bakteriyolojik muayene için süt örneği alınacağına, hangi ineğin kesileceğine ve hangi ineğin erken kuruya çıkartılacağına karar verilmesine olanak sağlar.

Cevap : SHS’nın belirlenmesi sürü tank sütüne yüksek SHS’lı sütlerin karıştırılmasını önler.

Cevap : En sık S. aureus ve S. agalactia’ya bağlı olarak enfeksiyonlar oluşmaktadır,

Cevap : Korunma mastitislerin kontrolünde anahtar role sahiptir.

Cevap : Kontagiyöz etkenlerin genel özellikeri;

· Laktasyon sırasında oluşurlar.
· Sürü tank sütü SHS’da artışa neden olurlar.
· Genelde kronik Enfeksiyona neden olurlar.
· Kuru dönemde nadir görülürler.

Cevap : Çevresel patojenlerin genel özellikleri ise;

· Laktasyon sırasında mastitis yaparlar.
· Sürü tank sütü SHS’da artışa neden olmazlar.
· Enfeksiyon süresi kısadır.
· Klinik mastitise genelde neden olurlar.
· Kuru dönemde sık enfeksiyon oluştururlar.

Cevap : Kuru dönemin başlarında yapılacak kuru dönem tedavisi sayesinde çevresel patojenlerden kaynaklı mastitislerden korunulur. Aşılar bu etkenlerden korumaz fakat bu etkenlerin neden olduğu enfeksiyonların şiddetini ve süresini kısaltır.

Cevap : Kuru dönem tedavisi kronik subklinik mastitise de etkilidir.

Cevap : Aşı, hastalıklara karşı bağışıklık sağlama amacı ile insan veya hayvan vücuduna verilen, zayıflatılmış hastalık virüsü, hastalık etkeninin parçaları veya salgıları ile oluşturulan çözeltidir.

Cevap : Sistematik aşılama sonucu oluşan antikor titrelerinin hayvanlar arasında önemli farklılıklar göstermesi, sistemik immunizayson sonrasında kanda yüksek yoğunlukta antikor bulunmakla birlikte laktasyon sırasında normal bir memenin epiteli serum antikorlarına karşı geçirgen olmadığından Enfeksiyon sırasında memede etkili düzeyde antikor bulunmaması, çoğu bakteri türlerinin immunolojik yönden çeşitleri suşları bulunması, yeterli düzeyde antikor ve immunite sağlayabilmek için aşının tekrarlanan dozlarının gerekmesidir.

Cevap : Mastitislerden korunmak amacıyla kullanılan aşılar lokal veya sistemik olarak uygulanmaktadır.

Cevap : Sistemik olarak uygulanan aşılar S. aureus, Koliform, Streptokoklara, A. pyogenes, Mycoplasma’lara karşı geliştirilmiştir.

Cevap : Somato-Staph ve Lysigin adlı aşılar S. aures’a karşı geliştirlmiştir.

Cevap : Koliform bakterilere karşı da J-5 ve Mastiguard aşıları geliştirilmiştir

Cevap : Kombine aşılardan S. agalactia, S. dysgalactia, S. uberis, S. pyogenes, S. aureus, E. coli, A. pyogenese’ e karşı üretilmiştir.

Cevap : Mastivac, S. Agalactia, S.dysgalactia, S.uberis, S.pyogenes, S.aureus, E.coli, A.pyogenes’e karşı üretilmiştir.

Cevap : Hiptmastivac S. dysgalactia, S. uberis, S. pyogenes, S. aureus, S. epidermidis, E. coli, Pseudomanas aeroginosa ve A. pyogenes’e karşı geliştirlmiştir.

Cevap : Mycoplasma tedavisi mümkün olmayan bir mastitis etkeni olduğu için bu etkenle enfekte ineklerin kesimi önerilmelidir.

Cevap : Meme sağlığı kontrol programlarının amacı mastitise bağlı nedenlerle oluşan ekonomik kayıpların azaltılmasıdır.

Cevap : Kontrol programları sürü içinde varolan enfeksiyonların tedavisini ve yeni enfeksiyonların oluşumunu önlemeyi kapsar.

Cevap : Meme sağlığı kontrol programı; kuru dönem tedavisi, laktasyon dönemi tedavisi, sağım hijyeni, sağım makina ve ekipmanlarının bakım ve temizliği, sağım kayıt sistemini kapsayan geniş bir programdır.

Cevap : Teat-dipping solüsyonları; birçok mastitis etkenine karşı yüksek etkinliğe sahip olmalı, düşük konsantrasyonda bile etki göstermelidir. Sütte kalıntı ve koku bırakmamalıdır, meme başı derisinde irritasyon yapmamalıdır

Cevap : Kuru dönem tedavisinin 2 önemli amacı vardır; Memedeki enfeksiyonun yokedilmesi,

Cevap : Enfekte olmayan ineklerde, yeni meme içi enfeksiyon oluşumunu önlemek Kuru dönemdeki antibiyotik kullanımını azaltmak. Kuru dönemde antibiyotik tedavisi ile birlikte daha yüksek koruyuculuk sağlamak olmalıdır.

Cevap : Çevresel mikroorganizmalarda laktasyon döneminde meme içi enfeksiyon oranı ve tank sütü SHS düşüktür. Enfeksiyon süresi kısadır, klinik mastitis çoğunlukla oluşur, kuru dönemde enfeksiyon olasılığı yüksektir.

Cevap : Laktasyon döneminde meme içi enfeksiyon oranı yüksektir, tank sütü SHS oranı yüksektir, çoğunlukla subklinik enfeksiyon görülür, az da olsa klinik mastitis oluşur, kuru dönemde enfeksiyon olasılığı düşüktür.

Cevap : Teat-dipping uygulaması, kuru dönem tedavisi, doğru sağım, sağım makinalarının fonksiyonlarının uygunluğu, temiz ve kuru ortam, kronik enfekte ineklerin kesimi ve SHS takibi yapılmalıdır.

Cevap : Enfekte inekler sürü için enfeksiyon kaynağı oldukları için ve tedavi edilmiş olsalar da, bu tarz inekler enfeksiyona daima yatkın oldukları içindir.

Sağım Hijyeni ve Mastitis Profilaksisi Ders Kitabı